De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 2

Tweede deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 323]

524 A Monsieur, Mons^r Joost Baak, in de Nes, naest de geringde kat, tot Amsterdam.

(Baak: Muijden 9 Maj 1632 beantw 10 ditto)

Loont.

1 Mons^r mon frere,

2 Deze weeke en hebbe niet van U E, als dien met de loopmaeren² 3 gehadt. Misschien is de bron der tijdingen teffens ujtgeput: oft U E³ 4 ten ooren toe in koopmanschap beslommert. 'T kan ook zijn dat UE 5 penne afgement ende t'einde van adem is door 't stijf en staedigh⁵ 6 draeven van de weeke te vooren. Mij lijmende aen dit geloof, wil⁶ 7 haer wat rustens gunnen, ende in haere vermoejtheit met de 8 bijgaende lesse ujt Tacitus verquikken. Want als UE wakker voor-⁸ 9 stapt, verstae dat het gezeit is, hoe ick ook mijn' beenen wat vergen⁹ 10 moet. Maer wat ick hoor? De vrienden hebben Regensburgh¹⁰ 11 geplondert. Daer is 'er die 't daer voor houden, dat dit ujt¹¹ 12 vertwijfeltheit sprujt, en de soldaet zijn' parthij aen 't strujkelen 13 ziende, met vreeze dat zij 't niet lang over eindt zal houden, alhier¹³ 14 heeft willen wis neemen, 't gheen hij anders hoopen moght op¹⁴ 15 zijnen vijandt te haelen. Dit oordeel zoud' ick gaerne toe stemmen, 16 't en waer ick duchtte, van zucht verleidt te zijn. Altijds zijn zoo-¹⁶ 17 daene doodstujpen niet nieuw, bij de geenen die denken dat het 18 met hun' zaeken omgekomen is. Ende stelt onze wereldwijzeman,¹⁸ 19 dat eene van de vinnighste prikkels om d'onderdaenen ten ujterste 20 te plaeghen, is ruentis fortunae novissima libido: de jongste lust eener²⁰ 21 vallende fortuine. Want een gespuis zoo overgeven, als 't geen daer²¹ 22 gemeenlijk de soldaterij ujt bestaet, geeft zich gaerne zijn zat van²² 23 moedwil en overdaedt, die 't denkt dat niet duiren kunnen. Ick heb 24 ook gezien een vertoogh in Latijn, gedaen door den Spaenschen²⁴ 25 Cardinael Borgia, aen den Paus, daer op ujtkoomende, dat zijn m^r 26 de koning zich genoegh gequeeten heeft om der Roomsche kerke 27 in Duitslandt 't hooft boven te houden: ende zoo haer ijet oevels²⁷ 28 overkomt, dat het zijner Heiligheit zal te wijten staen. Deze zijn 29 redenen van ijzer, alhoewel met reuk en lofwerk van eerbiedighe²⁹ 30 woorden gedamaskineert. Zelden dat zoo schor een' stijl wel in³⁰ 31 trotsche ooren klonk; ende zoude mij benieuwen zoo zij veel 32 goeds nae den wensch des Spanjaerts bij die van de geestlijkheit

2 loopmaeren: couranten, gedrukt of geschreven; tijdingen: persoonlijk vernomen berichten, nieuwtjes.

3 teffens: totaal (WNT teffens 1232 2 a 2^e al.).

5 afgement: afgejakkerd; stijf en staedigh: snel en onafgebroken (WNT stijf (II) 1612 10 b).

6 mij lijmende aen dit geloof: mij aan deze overtuiging vasthoudend (WNT lijmen 2331 5).

8 voorstapt: voorop loopt.

9 verstae...is, hoe: begrijp ik dat er niets anders op zit, dan dat.

10 Maer...hoor?: de volgorde van de woorden onderstelt misschien een vraag van Baak in zijn laatste brief; De vrienden, nl. van Regensburg, dus de keizerlijke troepen.

11 Daer is 'er: Er zijn er.

13 alhier: niet alleen op deze plaats, maar ook: bij deze gelegenheid.

14 wis neemen: voor 't zekere nemen; op: van.

16 zucht: partijdige emotie; Altijds: In elk geval.

18 het is omgekomen met: het is gedaan, afgelopen met; stelt: poneert, zegt als een stelligheid.

20 ruentis etc.: op het zinkend geluksschip de laatste uitspatting. Tacitus, Historiae 3, 41, 1.
N.B. Met ruentis begint het subject van de volzin.

21 overgeven: doortrapt.

22 geeft...zat van: verzadigt zich graag aan.

24 vertoogh: betoog, verhandeling.

27 oevel: euvel, slecht.

29 redenen van ijzer: keiharde woorden.

30 gedamaskineert (gedamasceerd): de klingen van sabels enz. ondergingen een bewerking waardoor de gladde zijkanten verfraaid en tegelijkertijd gematteerd werden, zodat ze minder licht weerkaatsten; oorspr. uit Damascus; schor: ruw, bars; wel: goed.

[p. 324]

33 baerden. Maer een' misdaedt die ujt heiligheit komt, gelijk de³³ 34 voors rede is lujdende, kan die tot onheil gedijen? Ick hoope ten 35 minsten voor ons niet: ende bid'er God om, mitsgaeders UE in³⁵ 36 genaede te bewaeren, ende in gunste derzelve,

37 Mons^r mon frere,

38 U E

39 Gansdienstw^en broeder

40 P C Hóóft.

39 In haeste, ujt mijn Torentjen.

40 9 Maj. 1632.

Over het nieuws.

33 een' misdaedt...komt: een verkeerde handeling die uit heiligheid (vgl. r. 28) voortkomt.

35 voor ons niet: het is voor de Republiek geen onheil als het de Roomse kerk in Duitsland slecht gaat; (aaneenschakeling van zeugma's): en ik bid er God om, en dat Hij u in genade beware en in uw gunst P.C.H.

Origineel. UBA II C 13.123.