Gedichten

⁺CXII. Twisschen wil ende die waerheit.

En weet wat seggen, noed swijch ic stil:

Die waerheit enter heren wil
Dien can niet wel te rime maken.
Der heren wil is hart te laken,
Ende al en staet hi niet te prisen,
Dit machmen proeven ende bewisen
Bi zaken, die ter werlt gheschien.
Der heren wil is zeer tontsien,
Hoeneer hi staet op ghierichede;
Soe ist der vrouwen wille mede.
Die dan die waerheit openbaert,
Die mach wel billics sijn vervaert;
Want sy en nemens niet int goede,
Die gheen die ghierich sijn van moede,
Soe crighet hi toern ende wederspoet.
Selment quade prisen goet,
Soe ist onrecht ende al gheloghen.
Wye heeft die waerheit dan bedroghen
Dan die gheen die mit hem hoven,
Ende wat si willen dat te loven?
Men soud den heren seggen twaer⁺
Wat oirbair is of zielen vaer,
Soe mochten si crighen onderscheit,
Waer die beste baet an leit.
Eer ende oirbaer leiter an,
Die den heren gheraden can,
Dat hi die waerheit gaerne hoert.
Uter waerheit soe comen voert
Alle doechdelyke wercken.
Die waerheit en wil gheen onrecht stercken,
Want God heeft selve aldus gheseit:
‘Ic bin die wech ende die waerheit,
Wye mi volghet, hi sel naken
Den rechten pat ende dbeste raken.’
Heeft God selve dus ghesproken,
Wat sal sijn recht dan hier ghebroken?
Waermen buten reden gaet,
Daer en heeft die waerheit gheen toverlaet,
Daer gaet die wille sinen ganc.
Tis al een arbeit sonder danc,
Datmen die waerheit hoghe prijst,
Al daer die wille tfonnis wijst

+ H. fol. 126 a. B. fol. 121 d.

+ H. fol. 126 a. b. B. fol. 121 d.-122 a.

[p. 238]

 

⁺Ende om die waerheit niet en vraecht,

 

Wye dat recht of onrecht yaecht.

45

Waermen trecht by reden hout,

 

Daer mach die waerheit wesen bout:

 

Die waerheit mint al gherechtichede.

 

Enighe heer die alsoe dede,

 

Ende sijn wille aldaer toe gave,

50

Dat waer een heer van rijcker have.

 

Die onrecht doen om aertsch ghewin,

 

Daer is een cranck behaghen in,

 

Want ghene tijt en stater toe,

 

Hoeneer ment laten sal of hoe,

55

Ende ymmer en machmens niet behouden.

 

Selt dan eyghen sijn ghescouden?

 

Tdonct mi al gheleent goet,

 

Datmen van node rumen moet.

 

Die gheen die daer om overgheven

60

Hemelrijc ende ewich leven,

 

Die hebben tarchste lot ghecoren,

 

Want si is een ende al verloren;

 

Want die doot die comt hem schier,

 

Taertsche goet dat blijft al hier,

65

Themelrijc wert hem ontseit

 

Overmits der ghiericheit,

 

Soe ist niet ende min dan niet,

 

Theil dat hem daer nae gheschiet,

 

Want ten vroomt hem groot noch smal:

70

Dus blijft verloren een ende al.

 

Wye mach dan gheerne ghierich wesen?

 

Ic heh hier voertijts horen lesen

 

Van goeden heren dit of dat,

 

Mar nye en vant ic boec noch blat,

75

Daer enich meester iu bescreef,

 

Hoe veel schats dat nae hem bleef.

 

Duecht ende eer, borch ende lant,

 

Dat was watmen bescreven vant

 

Naden goeden vromen heren,

80

Die in ridderlijcker eren

 

Op aerden leefden haren tijt,

 

Grote rijcheit ende jolijt

 

Dat laten si horen ondersaten.

 

Wouden noch die heren laten

85

Hoir miente rijcken ende becliven,

 

Gheen beter schat en mocht hem bliven;

 

Want die wort soe menichfout,

 

Als elcman winnet ende hout,

 

Datmen qualijc mach vertaren.

90

Der mienten schat moet langhe waren,⁺

 

Der heren schat gaet som te quist,

 

Ofmen sluten in een kist,

 

Daer leitet als verborghen goet,

 

Daer nyemant oirbaer mede en doet.

95

Wat noot hebben die heren des,

 

Die wel zeker sijn ghewes,

 

Is hoer meente rijc ghenoech,

 

Dat si wel crighen hoer ghevoech.

 

Een rijcke meent die maken wel

100

Een rijcken heer, alst wesen sel.

 

Dat en can enen heer niet wel raken

 

Veel armer meenten rijc te maken,

 

Mar by hem selven worden si rijc.

 

Wanneer die heer hem staet ghelijc,

105

Ende hise nietste zeer en scheert,

 

So set elcman sijn begheert

 

Op neringhe ende op broot te winnen.

 

Dit machmen oec aldus versiunen:

 

Worde een scaep soe nauwe ghescoren,

110

Dat in twifel staet verloren

 

Wolle te draghen achter dien,

 

Soe isser qualijc toe ghesien.

 

Staet der heren wille soe,

 

Dat si den volke laten tstroe

115

Ende willent coern selve verteren,

 

Hoe soude hem dan dat volc gheneren?

 

Men moet den acker weder sayen,

 

Om sanderen jaers wat te mayen,

 

Of tworde een bijster spel.

120

Men sal den scape laten tvel,

 

Soe dattet weder draghen mach

 

Wolle, alst te voren plach.

 

Macct een heer sijn luden soe bloet,

 

Dat si bilden moeten broot

125

Of in groten commer leveu,

 

Wat hebben si dan den heer te gheven?

 

Tghemene ghebet tsijnre vromen

 

Dat mach hem vanden luden comen,

 

Des en can hi niet verbieden.

130

Wil een heer van sinen lieden

 

Hebben, dat sine gaerne minnen

 

Ende bi hem brenghen datse winnen,

 

Soe sel hi volghen wiser leer,

 

Ende doen als een gherechtich heer,

135

Die sijn volc hont wel in rusten,

 

Ende mitten sinen hem wel laet lusten.

+ H. fol. 126 b. c. B. fol. 122 a. b.

+ H. fol. 126 c. d. B. fol. 122 b. c.

[p. 239]

 

⁺Want sijn renten staen bescreven,

 

Die sel hem elcman gheerne gheven,

 

Ende sijn forfeiten naden coern,

140

Die sijn volc mit rechte verboeren,

 

Die mach hi nemen ende ontfaen,

 

Soe en heeft hi niet dan recht ghedaen.

 

Een schat die wort mit recht ghewonnen,

 

Die en selmen ghenen heer veronnen,

145

Noch nyemant goeders diene wint,

 

Op datmen God daer in bekint;

 

Want sonder God nye dinc en scach,

 

Datmen wel ghedien sach.

 

Een heer, die mit sijn volke lijt,

150

Ende selve ghenoech heeft talre tijt,

 

Wat wil hi meer, al mocht hi wenschen

 

Hi wort ghemint van goedon menschen,

 

Ende waermen van hem spreken hoert,

 

Soe volcht hem na sijn edel woert.

155

Een heer die dit algader doet,

 

Die en can ghebreken schat noch goet;

 

Had hi vorder yet te doen,

 

Hi mach te bidden wesen coen.⁺

 

Wye soud sijn heer in commer laten,

160

Die hem comen mocht te baten?

 

Dus mach een yghelijc heer verblyden,

 

Die rijcke meent heeft op te tyden.

 

In last, in noot, in wederstoet,

 

Soe ist een schat te prisen groot,

165

Woudmen kennen ende weten;

 

Doch het blijft een deel vergheten,

 

Daer ons heil of soude schien.

 

Waer die wille wel op yen

 

Mittie waerheit onverscheiden,

170

Soe sonden hem die heren reyden

 

Totter doecht, vroe ende spade,

 

Ende mitten wisen gaen te rade,

 

Die die waerheit gheerne scouwen.

 

Die waerheit is wortel van trouwen

175

Ende moeder vanden selven zaken,

 

Die ons ewighe rijcheit maken,

 

Alsmen ymmer rumen moet

 

Die werlt ende dit aertsche goet.

+ H. fol. 126 d.-127 a. B. fol. 122 c. d.

+ H. fol. 127 a. B. fol. 122 d.

45 Daermen t. 47 meint. 48 Ende e. h. 49 sinen. 51 o. eerts g. H. arch g. 53 genen. 54 Wanneert men. 56 gescouden. H. ghesconwen. 57 H. Tdont. 61 dat a. 62 1. ende a. v. H. ende ontbr. 64 Dat eertsche g. dat b. H. Tarchste. Vs. 65 en 66 in omgekeerde volgorde bij B. 69 g. no s. 72 voermaels. 74 b. no b. 78 D. w. datmen b. v. H. wantmen. 80 D. i. redeliker e. 81 leven. 83 lieten. 85 Hoir gemeinte rijc e. b. 90 gemeinten. 92 in die k. 93 D. leet hi. 97 gemeinte. 99 rijc gemeint. 100 Enen. H. En. 1 een h. n. w. geraken. 2 gemeinten. 5 E. h. niet te nauwe e. s. 7 bloet. 9 W. e. s. te n. g. 13 wil alsoe. 16 H. s. h. tvolc dan voert g. 18 des anders j. w. af t. m. 19 O. het w. e. bijster s. H. duuster. 22 alsoe. 23 lude. 27 H. tghebet sijnre. 36 h. laten custen.

39 verfeiten vanden coren. 44 vergonnen. 45 dien gewint. H. vint. 48 Die yemont w. g. mach. 50 al sijn t. 52 v. allen m. Vs. 153 en 154 in omgekeerde volgorde bij H. 54 Ende w. H. Soe w. 56 s. no g. 60 mach. 62 Die een r. gemeint. 64 eest. H. is. 65 Woudement. 66 Mer d. 67 gescien. 69 Mitter. 74 vol v t.
2 Doe was m. c. verstaen g. 3 H. En. 4 Tusschen. 5 kende ic n. 10 priester. 12 Ende ontbr. 17 tidelijc. 20 E. niet e. ginge. H. nyemant. 24 Oec h. 25 hoir te ontbr. 26 geloven. 27 e. v. naer. 30 dachreise. 32 wederkeren. 34 moeten. 35 onder sneven. 37 reisen gemaect. 38 D. i. mach hebben.