Gedichten

⁺CI. Hoe die heren eerst quamen.

Ghi hoghe heren, ridderen, knapen,

U worden toeghevoecht die wapen,
Op dat ghi trecht sout houden staen;
Entaer om hebdi tzwaert ontfaen,
Des men ontsiet al hier op eerde.
Een weldich rechter mitten zwaerde
Doet die goede in rusten leven,
Den bosen hoer natuer begheven,
Overmits des rechters dwanc;
Nochtien is hi te breken stranc,
Want wye dat boos is van naturen,
Wel te doen is hem bezuren:
Die goede is mitten recht ghepayt.
Wat heer die sijn recht verdraeyt,
Die sietmen leven buten eren.
Doemen eerst visierde heren,
Twas om recht ende anders niet;
Want doe die plaghe was gheschiet⁺
Vander hogher diluvyen ganc,
Daer Cayms gheslachte of verdranc
Ende al dat Adam ye bestoet,
Sonder Noe, die vader goet,
Die inder arcken ontdroech sijn lijf,
Ende zijn drie zonen, elcs sijn wijf,
Hadsy in darcke mit hem gheladen.
Ghi heren, hier na moechdi raden,
Wye was doe die best gheboren?
Menich jaer ghinc daer na voren,
Datter Mijn nooh Dijn en was,
Ende al die werlt ghemene las
Vander aerden hoer beyach.
Doen was der heren gheen ghewach:
Deen taste mitten anderen toe,
Wasset spade ofte vroe;
Si zaydent coern, si maydent in,
Ende elc sette sinen sin

+ H. fol. 116 a. B. fol. 110 c.

+ H. fol. 116 a. B. fol. 110 c.

[p. 219]

 

⁺Te doen dat anders wille waer

 

Meer dan VII^c jaer;

 

Daer nae wort Noes gheslachte groot

40

Menichfout, entaer of sproet

 

Inder werlt diets soe vele,

 

Dattet ghinc ten anderen spele.

 

Sulc die wilde ledich gaen,

 

Die arbeit die bleef onghedaen:

45

Die goede worden vanden quaden

 

Buten scoude zere verladen:

 

Doe was den menighen wee te moede.

 

Doe mostet comen an die vroede,

 

Soudmen doghet setten voert.

50

Gherechtichede, dat goede woert,

 

Dede deerste heren maken,

 

Dat proeftmen noch bi waren zaken;

 

Want hadmen nye onrecht gheploen,

 

Wat waer der heren dan te doen

55

Of prelaten des ghelike?

 

Die werlt waer al even rijcke

 

Ende totter doecht oec ghestelt.

 

Nu heeftie bose mit ghewelt

 

Daer na ghesayt alsulc venijn,

60

Datter ymmer mosten heren sijn,

 

Diet recht bekenden ende verstoeden,

 

Oftie werlt soude al verwoeden.

 

Want heren dus by node quamen,

 

Soe moghen hem wel mit rechte schamen,

65

Die spreken noch op goede heren,

 

Want elcman isse schuldich te eren.

 

Si worden eerst ter werlt vonden

 

Om recht te kennen ende toirkonden;

 

Recht te kennen ende verstaen,

70

Dat quam uut reynre herten traen.

 

Hoe soude een dorpers hert bekinnen

 

Gherechticheit of eer te minnen?

 

Hem en moeter gheen van beyden,

 

Hoer wesen is te verre ghescheiden:

75

Den dorper moet sijn toebehoren.

 

Die eerst wert heten wel gheboren,

 

Dat was die gheen die trecht ontbant

 

Ende weldoen inder werlt vant.

 

Weldoen ende gherechtichede

80

Dat gheeftmen goede heren mede,⁺

 

Wanttet is die hoochste staet.

 

Die wise sochten nauwen raet

 

Ende coeren trecht, dat elcman soude

 

Dat selve doen in goeder houde.

85

Dat hi mit arbeide mochte winnen,

 

Dat soudmen voert voer sijn bekinnen;

 

Ende wye den andere tsijn benaem,

 

Die moste staen tot sulker blaem,

 

Datmen hem soude nemen tleven:

90

Aldus wort eerst dat recht bescreven,

 

Wanttet was ter werlt noot.

 

Doe maecten si enen heer soe groot,

 

Die tghemene soude scheiden

 

Ende tvolc mit macht beleiden,

95

Want een rechter sonder macht

 

Die wort selden wel gheacht.

 

Op hoer lant, haer ende ghens,

 

Setten si hem alsulken chens,

 

Dat hi mocht staet van eren houden

100

Mit dienres, die hem dienen souden:

 

Selve soud hi ledich gaen,

 

Om dat hi trecht mocht houden staen;

 

Wanttie wise wilden coren,

 

Dat elcman wiste sijn verboren,

105

Ende waer dat hi gheen recht en dede,

 

Soe en soude hem myede noch bede

 

Helpen, hi en soude tlijf verliesen,

 

Ende sonder beyden een ander kiesen:

 

Aldus most emmer recht gheschien.

110

Wye dat vresen ende ontsien,

 

Die volghen gaern der eren pat:

 

Eer en ghelijckent ghenen schat;

 

Want wye dat schat ter werlt minnen,

 

Die sietmen selden eer ghewinnen.

115

Ghi heren, hier an moechdi horen

 

Dat weldoen is u an gheboren;

 

Wantmen by doecht die heren coos,

 

Doe al die werlt was rechteloes.

 

Al sidi hoech ter werlt gheseten,

120

Ghi sult rechte mate meten,

 

Daer om wordi al hier ghesent

 

Van hem, die alle mate kent.

+ H. fol. 116 b. c. B. fol. 110 c. d.

+ H. fol. 116 c. d. B. fol. 111 a. b.

[p. 220]

37 T. d. wes a. 41 dies s. v. 43 wilden. 44 Den a. b. al o. 47 Des w. die menighe. 48 D. most c. 50 d. hoge w. 51 D. ierst die h. m. 59 sulc. 60 Dat. 64 H. S. m. si hem. 65 D. nu s. op. 69 te v. 71 eens d. 72 e. geminnen. 74 versceiden. 78 in die w. 80 goeden. 83 coerden recht. 87 anderen. 88 D. m. gescien sulke b. 89 Dat h. n. s. sijn l. 90 A. waest r. e. b. 91 der w. 93 besceiden. 94 E. m. machten tv. b. 96 Sietmen s. w. g. 102 Op d. h. 3 Want die w. wilde c. H. W. die w. 6 m. no b. 8 enen anderen. 12 E. die liket g. s. 15 hier bi m. 20 gerechte. 22 maten.

Tit. Een notabel. 5 deen. 10 aen a. s. 11 giericheiden. 12 gemoet. 14 Ende den s. d. rechtichede. 17 T. dat b. wel o. v. 22 W. ic wil u. H. willie. 23 c. iet gevynden. 26 W. h. is s. g. 33 H. wil. 35 den n. 41 In b. 43 soude. 44 tot a. t. 45 in alleu s. 50 Nu r. h. nummermeer n. no dach. 51 mach betrecken. 53 verboerden. 59 brenctse. H. en B. Ende. 60 t. a. sunden. H. stonden. 63 H. En. 67 al ontbr. 69 Dat a. 72 Ende h. o. 74 helpen. 75 drake. 77 E. dat v. 81 O. des h. g. 82 H. heeft ontbr. 87 sinen. 89 een. 91 dit.