Logo DBNL
Gedichten (1981)

Gedichten

(1981)–Willem van Hildegaersberch–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

+LXXXI. Vanden sloetel.

 
Ghenoechte dwanc mi ende begheren,
 
Dat ic soe langhe ghinc spaetseren
 
In enen hof van rijcker waerde,
 
Soe dat natuer hoer openbaerde
5
Ende ic te dichten wert vermaent.
 
Daer stonden bloemen schoen ontspaent,
 
Die velden groen, die hemel claer.
 
Nature trat den wille naer
 
Ende anders crachten vanden sinnen,
10
Dat ic dichtens most beghinnen
 
Ende mijn sinnen onledich maken.
 
Junius maent began te naken,
 
Der Meyen tijt die was gheleden.
 
In desen hof tot allen steden
15
Wast verchiert mit soeter lucht;
 
Daer stonden bomen ende ander vrucht,
 
Die ic niet wel en wist te noemen,
 
Lover, gras ende schone bloemen,
 
Diemen mit rechte prysen mochte.
20
Mijn ghepeins ende mijn ghedochte
 
Die wort in dichten zeer becoort.
 
Dus ghinc ic weder ende voert
 
Om een materi te ordineren,
 
Die sonder enich argueren
25
Ghepresen worde vanden goeden;
 
Want een dichter moet hem hoeden
 
Voerden ghenen diet sullen horen,
 
Dat sijs in nide noch in toorn
 
Niet en nemen dat hi maect;+
30
Doch wert menich man ghelaect
 
Onverdient ende buten schouden.
 
Had ic den sin te recht onthouden,
 
Ic wilde ons proeven ende oirkonden,
 
Hoe deerste sloetel wert ghevonden,
35
Off waer om datmen sloetel draecht.
 
Eer God vercoes die suver maecht,
 
Daer ons ghewin is uut ghesproten,
 
Soe was die hemel voer ghesloten
 
Alle menschelike diede.
40
By wat saken dat gheschiede,
 
Daer vintmen oirkonde of ghescreven,
 
Die ons te kennen is ghegheven
 
Inder waerheit, sonder twy;
 
Want die scriftuer tughet mi vry,
45
Dat hoveerde inden hemel quam,
 
Ende maecte wech ende dam
 
Twisken archeit ende doecht.
 
Daer was tbeghinsel eerst ghevoecht
 
Entie wortel vander zaken.
50
Daer nae, by des appels smaken,
 
Viel Adam in groot verlies,
 
Want Yeve maecten wel soe ries,
 
Dat hi versmade sijns meesters bot:
 
Dus quam eerst des hemels slot,
55
Dat hi ontsloet Marien soen,aant.
 
Die voer ons allen droech die croen,
 
Want God is slot ende sloetel beide.
 
Dus quam die sloetel mit bescheide,
 
+Datmen die boosheit sluten soude
60
Buten, daermen rusten woude;
 
Want rust ende onrust elc bi namen
 
Dien concorderen niet te samen.
 
Dat dede die meester wel aenschijn,
 
Die ewich wilde in rusten sijn;
65
Want hi maecte den wech soe lanc,
 
Daer Lucifer by nederzanc,
 
Twisken den hemel enter hellen,
 
Datmen mit meten noch mit tellen
 
Niet en can te vollen scriven,
70
Om dat si ghescheiden souden bliven
 
Ende nymmermeer te samen comen:
 
Verstaet dit wel tuwen vromen.
 
By desen exempel moghen wi leren
 
Onrust ende boesheit van ons keren,
75
Ende maken oec den wech soe verre,
 
Dat ons nijt noch ander werre
 
Niet en brenghe vanden rijck,
 
Daer vruechd sel wesen ewelijck.
 
Doe Lucifer ghevallen was
80
Beneden inden helschen pas,
 
Doe maecte God den mensche vry,
 
Daer dat serpent quam so bi,
 
Dat hi word eyghen altehant
 
Ende uten Paradise ghesant,
85
Daer hi die aerde moste bouwen
 
Mit yammer ende groten rouwen,
 
Adam mit Yeven horen tijt.
 
Nu sent hi doer die werlt wijt
 
Sijn venijn mit groten hopen,
90
Ende doet Reynaert te hove lopen,
 
Al daer die heren sijn gheseten.
 
Dus heeft hi ghepaelt ende soe ghemeten,
 
Gaetmen oest of comtmen westen,
 
Datmen sloten ende vesten
95
Ymmer maken moet bi node;
 
Wanttie trouwe wert so blode
 
Ende hoer hulp is also cleyn,
 
Dat si wonen moet alleyn;
 
Ende worden si niet besloten vast,
100
Men soude hoer doen alsulken last,
 
Dattet yammer waer te schouwen.
 
Hi moet verzekert sijn mit trouwen,
 
Diemen den sloetel sel beloven;
 
Want schalkernye, breken, roven,
105
Is nu ter werlt een myene plaghe;
 
Beide bi nachte ende bi daghe
 
Is trouwe in vresen mitten haren.+
 
Wye nu die sloetel sel bewaren,
 
Hi moet mit trouwen sijn verselt,
110
Of slotel is om vergheefs ghestelt.
 
Dat machmen proeven mit ghelike
 
Byden Soen van hemelrijcke.
 
Die sinte Pieter maecte portier:
 
Beyde in hemelrijcke ende hier
115
Mochte hi sluten ende ontsluten
 
Sonden, of der hellen buten
 
Wisen die ghenade gheren;
 
Wyen, dopen, absolveren,
 
Wert an Pieter al gheset;
120
Ghelove, sloetel ende wet,
 
Om dat hi en trou ende warich kende,
 
Ende sonderlinghe mit herten minde
 
Sinen meester boven al.
 
Oeck hoe en God dus veel beval,
125
Had hi niet vaste bliven staen,
 
Twaer al tonvergheifs ghedaen
 
Al die pine, die hi leet
 
Door des menschen salicheit,
 
Marien zoen Jhesus.
130
Dat machmen oec wel proeven dus:
 
Pieter, doe hi wert verlost
 
Uten karcker ende ghetroost
 
Vanden enghel daer ter stede,
 
Die al die vaste slote ondede,
135
Die Pieter hadden moghen daren
 
Nochtan liet hi hem vervaren,
 
Dat hi buten Romen ghinc,
 
Daer hi sach in waren dinc
 
Sinen meester, als hem dochte,
140
Of hi sijn cruus ghedraghen brochte.
 
Doe verboude hem Pieter zaen
 
Ende vraechde: ‘Meester, waer wildi gaen?’
 
Hi sprac: ‘Pieter, ic bin comen
 
Mi laten crucen binnen Romen
145
Anderwerven; tis al niet
 
Dat ic mi wilen crucen liet.’
 
Doe wert Pieter al vervaert
 
Ende keerde weder te Romen waert,
 
Al daer hi smaecte sinen doot.
150
Doe en deeds den meester ghenen noot,
 
Want teen van tween most emmer wesen,
 
Dat machmen proeven ende lesen.
 
Want God die had hem al bevolen,
 
Ghelove, sloetel, macht der stolen,
155
+Binden ende tontbinden mede.
 
Doe hi liet die Roomsche stede,
 
Om dat hi vreesde voor die pijn,
 
Doe was tghelove in crancken schijn,
 
Wan die pijn van onsen heer
160
En hadde verstercket min noch meer,
 
Tghelove waer thants te niet ghebleven.
 
Daer mach ic waer exempel gheven
 
Vanden woerden hier te voren,
 
Die ic sprac voer uwen oren
165
Datmen den wisen enten vroeden
 
Slot ende sloetel late behoeden,
 
Daer oirbaer ende macht an leit,
 
Of tis verloren arbeit
 
Datmen slot ende sloetel smeet.
170
Waer die goede niet bevreet,
 
Wat souder sloetel dan ghewrocht
 
Of om enich ghelt ghecocht?
 
Want sloetels hebben sloetels name,
 
Om dat si den goeden sijn bequame,
175
Daer si in rusten willen leven,
 
Enten bosen doen begheven
 
Menighe boesheit aen sinen danc:
 
Dat doet, hi en heeft ghenen rumen ganc,
 
Al daer die sloetel sijn bewaert.
180
Oeck maectet menighen dief verveert,
 
Dat hi sijn stelen moet laten:
 
Dus comt die sloetel veel te baten
 
Beide den quaden ende den goeden.
 
Hier om radic den wisen vroeden,
185
Die sloetel hebben ofte slote,
 
Dat si bewaren doen die schote,
 
Dat die schat hoers sels lijf
 
Mach rusten voer des niders kijf
 
Binnen slote of binnen muren;
190
Want valsche niders ende felle zuren
 
Die vintmen nu soe lanc soe meer;
 
Enten volke twifelt zeer
 
Waermen wonen sel in vreden,
 
Ten si op borghen of in steden,
195
Die lijf of goet verliesen mach.
 
Hier voermaels over menighen dach
 
Wast in wonder eerst vertelt,
 
Nu ist soe langhe voer ghespelt,
 
Dat die tijt beghint te naken;
200
Want coren, bonen ende baken
 
Moetmen nu besluten vast
 
Mit slote voer onnutte gast,
 
Die den goeden doen verdriet+
 
Ende hoer ghewin hebben verspiet
205
Beyde in straten ende in weghen.
 
Waert buten slote is gheleghen,
 
Daer doetmen hem een cranc gheleide.
 
Naden woorden die ic seide,
 
Soe hebben sloten grote macht
210
Beide bi daghen ende oec bi nacht;
 
Want had een man een rijcken schat,
 
Hi souds een sloetel leven het
 
Wel te bewaren tot sinen baten,
 
Dan yemant die hijt mochte laten,
215
Neven of nichten, broeder of oem.
 
Oeck soude hi des sloetels nemen goem,
 
Waerment liet of waerment brochte,
 
Of wyemen best bevelen mochte,
 
Of selve doen in sijn behout,
220
Dat nyemant el en creghe ghewout,
 
Die tot sinen seryen of kiste
 
Comen mocht mit nauwer liste,
 
Al daer sijn schat in worde gheschoert.
 
Ghi hoghe heren, nu mint dit woert,
225
Tot uwen baten dat ict meyn.
 
Heeft een man een slot alleyn
 
Van schat of van aertschen goede,
 
Entaer toe doet alsulke hoede,
 
Dat hi den sloetel wil ghebruken,
230
Ende op ende toe die kiste luken,
 
Soe ist oec reden dat een heer bekent,
 
Wye sijns selfs lichaem mint
 
Entaer den sloetel of bewaert,
 
Ende lijf noch goet voer hem en spaert,
235
Ist in weelden of ist in zeer.
 
Alsulken schat is veel meer
 
Dan enich schat van aertschen goede,
 
Diemen slunt in vaster hoede
 
In scryen, in coffer of in lade;
240
Ende is een heer van wisen rade,
 
Hi sal den sloetel doen besorghen,
 
Soe datten huden nochte morghen
 
Nyemant en can ghedestrueren
 
Of daer van crighen sijn begheren,
245
Anders dan sijn selfs persoen,
 
Hy en wilden wel behouden doen
 
Ende besorghen naerstelijc.
 
Eens heren lijff, eens heren rijck,
 
Heeft veel nauwer slutens noot
250
Dan enich scat van goude root,
 
+Diemen ter werlt ghevet prijs.
 
Ic bins oec te voren wijs,
 
Al laghe die schat op enen hoop,
 
Die binnen al der werlt loop
255
Wort ghemint in onsen daghen,
 
Mocht een heer sijn lijf ondraghen,
 
Als hi der doot verbeiden moet,
 
Hi coor sijn lijff voer al dat goet;
 
Ende hadde hi dan een slot te baten,
260
Hy soude den sloetel node laten
 
Sere beroven of bederven,
 
Hy en mocht een beter slot verwerven
 
Tot sinen baten op te keren.
 
Bedochten dit die hoghe heren
265
Savonts spade, smorghens vroe,
 
Sy hadden seker reden daer toe
 
By menighen punten meer dan yen,
 
Als ic wil proeven ende ghien,
 
Want mi is die waerheit cont.
270
Ic quam ghegaen in corten stont
 
Op een velt, daert schone was,
 
Recht oft mi droomde, in sulken pas
 
Alst ander luden plach te doen.
 
Daer stonden tenten, pauweljoen
275
Opghesleghen ende gherect.
 
Ic vraechde vast, mi wert ontdect
 
Naden woerden die waerhede.
 
Dus ghinc ic voert van stede tot stede
 
In dat velt ende omtrent;
280
Wan ic quam voer sheren tent,
 
Die doeverste was van alden heer.
 
Doe trat ic naer mit groten gheer
 
Ter tenten binnen, ende sach
 
Waer die heer int slape lach,
285
Costelijc, mit rijcker waerde.
 
By hem soe was menich harde
 
Vaste ghewapent wel ter core;
 
Tot beyden eynden achter ende vore
 
Waren si al om gheleghen,
290
Als die hoede willen dreghen
 
Voir horen heer, voer sijn ghesyn.
 
Als ic dus quam ter tenten in,
 
Doe vraechde ic enen vanden knapen
 
Om die luden ende om die wapen,
295
Die si daer hadden rijckelic ende dier.
 
Doe antwoerde die knape schier:
 
‘Ic sel u wel berechten dit.
 
Besiet den schilt van sulver wit,
 
Daer in twee sloetelen van kele:+
300
Ist in aernst of in spele,
 
Waer mijn heer te velde tijt,
 
Daer comen si in sulc abijt
 
Wel ghewapent alle nachte
 
By horen heer in die wachte,
305
Buten allen anderen steden.
 
By wat saken, by wat reden
 
Mach dat sijn, staet wel te vraghen:
 
Tis gheschiet by ouden daghen,
 
Dat hoer voerders waren coen,
310
Ende alsoe pijnden wel te doen,
 
Dat hem die heren gaven lof
 
Enten sloetel ooc daer of,
 
Dat si bewaerden sheren palen,
 
Ende hoer gheleide mosten halen
315
Menich mensch op ende neder,
 
Den enen voert, den anderen weder.
 
Wairwaert dat si wilden sijn,
 
Optie zee of inden Rijn,
 
Mosten si hoer gheleide setten,
320
Want daer stont een borch te Bretten,
 
Daer op woonden die onbedwonghen.
 
Ende vanden ouden totten jonghen
 
Ist so comen vaste voort,
 
Dat hem die sloetel toebehoert,
325
Want si en eerst in eren creghen.
 
Daer en mach nyemant segghen tieghen
 
Inder waerheit openbaer,
 
Hi en wil den rechte gaen te naer
 
Ende daer toe die waerheit sparen;
330
Want si bleven veel der jaren
 
Deerste palen vanden lande,
 
Ende ooc bewaerden sijt sonder schande.
 
Al costet menighen man sijn leven,
 
Si sijn in sulker eren ghebleven,
335
Dat hem die sloetel is bereyt.
 
Waer mijn heer te velde leit,
 
Bewaren si dus sijns selfs lijf,
 
Ende trecken mit hem optie kijf,
 
Al daer die goeden willen striden.
340
Vroe ende spade, tallen tyden,
 
Sint die sloetel wort fondeert,
 
Soe hebben si manlic verweert
 
Beide lachter ende spot,
 
Ende sluten noch hoers heren slot,
345
Alst hem bevolen was te sluten.
 
Binnen slants entaer toe buten
 
+En waren si die blootste nye,
 
Ende hier of voeren si sloetelen twee
 
Doerghevlucht in cruusghewise.
350
Tis wel recht dat icse prise,
 
Want si sijn van hoghen name.
 
Volmaecte trouwe, rechte schame
 
Machmen den sloetel liken wel,
 
Als ic u hier nae proeven sel.
355
Want schaemte dreefse inden doot,
 
Ghelijc den keel van bloede root
 
Worden si gheverwet mit trouwen,
 
Die den sloetel holpen bouwen,
 
Menichwerven mit groten slaghen,
360
Stoutelijc sonder versaghen,
 
Soe dattet bloet doer dhelme stoef;
 
Ende hier om hebsi sulc gheloof,
 
Dat hem die heer betrouwet wel,
 
Warwaert dat hi henen sel,
365
Al daer hi vaert om eer te quiten.
 
Oeck en dorren si ghene verwiten
 
Nerghent horen tot gheenre stede,
 
Wye den sloetel voeren mede,
 
Want si en hebbens niet verdient.’
370
Doe antwoerde ic: ‘Lieve vrient,
 
Hebben si aldus ghedaen,
 
Soe sel mijn heer te reden gaen;
 
Want hi is soe goedertieren,
 
Ende doen den sloetel noch verchieren,
375
Dat hi in eren bliven mach
 
Sijn leven lanc entaer toe nach
 
Die daghen, die sijn kinder leven;
 
Want hi van minnen wert ghegheven
 
Ende van weldoen eerst ghevonden.
380
God die starf om onse sonden
 
Verduldelijck ant cruce naect,
 
Ende doe die sloetel wert ghemaect,
 
Doe gafmen hem alsulken keer
 
Cruus ghewijs, recht min noch meer
385
Datmen Gode daer in bekende,
 
Op dat hi hem sijn hulpe zende
 
In weelde, in node, in allen stride,
 
Dair si quamen, verre of wyde,
 
Mitten sloetel int gevecht:
390
Dus ist wel reden ende recht,
 
Datmen wel bewaren doet.’
 
Doe sprac die knaep: ‘Si sijn soe vroet,
 
Mijn heer, mijn vrou, onder hem twien,
 
Ende ander raden die bi hem sien,
395
Men sel den sloetel niet vergheten,+
 
Mar altoes wel behouden weten,
 
Dat si en selve moghen draeyen,
 
Ende nyemant el daer mede payen
 
Weder door lieve noch door leyde.
400
Dat icker alte veel toe seide,
 
Dat en waer oirbaer noch profijt;
 
Tis ghenoech tot deser tijt:
 
Wy willen elc van anderen scheiden.
 
God bewaer die stede van Leyden!
405
Die voeren oeck twee sloetelen met,
 
Cruus ghewijs aldus gheset
 
By horen heer, als ghi hier siet,
 
Die hem wel ghedencken lyet
 
Menighen dienst ende ouder daden.
410
Doe die sulke wilden raden
 
Der steden blame ende oec verlies,
 
Si en creghen niet al horen kies,
 
Die dat ghijl te gader sloeghen;
 
Want die gruut, die syre in droeghen,
415
Maectet bier van harden smaeck.
 
Dat dede, mijn heer verstont die saeck,
 
Dat hem die stede was contraer,
 
Dat recht soe moghelyke waer,
 
Als of een man een duer juweel
420
Besloten hadde tsinen deel,
 
Dat boven goude waer te prysen,
 
Entan den sloetel soude wisen
 
Den vreemden, die hi niet en kende,
 
Of tslot verdraeyen mit miswende,
425
Dat waer onnuttelijc te loven:
 
Alsoe gaern soe souden si cloven
 
Hoir selven unt hoers heren dienst.
 
Al mochten si kiesen talre sienst,
 
Soe en coren si gout noch scat en gheen
430
Voer hoers heren lijf alleen;
 
Want hoer heer is thoochste goet,
 
Die mitten slotel is behoet:
 
Dat bekennen wel die vroede,
 
Want als si staen in sijnre hoede,
435
Soe wanen si te leven onghestoert,
 
Die te Leyden binnen der poort
 
Byden heren sijn gheseten.
 
Mijn heer en sel oeck niet vergheten
 
Menighen dienst, die sy hem doen
440
Ende hebben ghedaen in sulc sisoen,
 
Daer hijs node wilde ontbaren.
 
En cant u hier niet al verclaren
 
+Hoet van outs is comen haer;
 
Mar trouwen dienst mit herten gaer
445
Die selmen dancken ende lonen;
 
Mijn heer en sel hem niet becronen
 
Vander stede noch vanden luden.’
 
Dus liet ic mi in droem beduden
 
Vanden sloetel tfondament;
450
Ende als die tale was vollent
 
Twisken mi entie gheselle
 
Van woerde te woerde, als ic u telle,
 
Doe was mijn droem algader uut.
 
Nu raet mi Willem, dat ic besluut
455
Dit ghedicht ende latent bliven;
 
Ende wilre yemant meer an scriven,
 
Dat den sloetel quaem te baten,
 
Ic wils mi gaern ghenoeghen laten
 
Sonder toern vander saeck,
460
Al ist dat ic een luttel maeck
 
Ende ics niet wel en can versinnen;
 
Mer twisken verliesen ende winnen
 
Soe mach ic slaen den blinden slach,
 
Als die ghene die nye en sach
465
Ende byden tasten volghet die pade:
 
Hi mach wel duchten sijnre schade,
 
Valt hi neder inder vlyet;
 
Mar die die scrifte wel beziet
 
Ende verstaet wat si heeft in,
470
Die mach wel bet den rechten sin
 
Ontbinden dan ic can ghedoen.
 
Hier om ende ic mijn sermoen
 
Meer te dichten teser stont;
 
Want mijn memori is ghewont+
475
Van rouwen ende van groter pijn,
 
Dat trouwe leeft in medecijn,
 
Alsoe mi droemde eer ic ontwiec;
 
Ende waer si niet int herte ziec,
 
Men deedse zeker wel ghenesen,
480
Mer ten can niet anders wesen
 
Dan die avonture wijst.
 
Die een die daelt, die ander rijst,
 
Alsset dicwijl heeft ghedaen.
 
Mocht recht nae reden gaen,
485
Soe sondmen ouder daet ghedencken
 
Ende verdiente mit loon schencken,
 
Want sulke dinghen biet vrou Ere.
 
Wildi doen dat ic u lere,
 
Soe laet den sloetel onvermeden
490
Sluten eerst uwes selfs reden
 
In rechticheden dach ende nacht,
 
Daernae muren ende gracht,
 
Daer wy binnen rusten moghen.
 
Lozen waen heeft zere bedroghen
495
Den ghenen, die selve gheen archeit en
 
Want wye ter schalkernye dienen, [myenen;
 
Die toghen menich schoen beraet,
 
Daer die goede hem op verlaet
 
Ende blijft bedroghen alte mael.
500
Hier om so sellen wy sluten wael
 
Muren, graften, poorten, toern,
 
Ende setten daer goede wachters voren,
 
Die den sloetel nemen waer,
 
Soe moghen wy rusten sonder vaer.

Vorige Volgende