Logo DBNL
Gedichten (1981)

Gedichten

(1981)–Willem van Hildegaersberch–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

+XVII. Vanden waghen.

 
Ic sie die werlt soe verkeren
 
Ende elkerlijc an anderen leren
 
Dinghen, die mi zeer wanhaghen;
 
Want wouden si prijs ende eer beyaghen,
5
Die nu inder werlt regneren,
 
Sy en souden ander dinc begheren
 
Dat hem nutteliker waer.
 
Want ic bins in groten vaer,
 
Selt aldus yet langhe staen,
10
Dat sijs sullen wraeck ontfaen
 
Van Hem, die alles dincs is vroet.
 
Hert, lijff, sin ende moet
 
Begheert hovaerde tallen tiden;
 
Oetmoedicheit die tret bezyden,
15
Want sine dar hoer niet verbaren;
 
Trouwe is uten lande ghevaren;
 
Ghierichede heeft al tghewelt.
 
Het is ter werlt alsoe ghestelt:
 
Men siet trecht om ghelt vercopen;+
20
Want Reynart heeft soe langhe ghelopen
 
Mitten heren inden hoff,
 
Dat si hem gheven thoochste loff
 
Ende segghen: hi is der wijsheit moeder:
 
Hier om staet Reynaert nu ten roeder
25
Ende Symon opt voerchasteel.
 
Trouwe heeft hier tminste deel;
 
Nochtan is si dat outste kint,
 
Alsoe alsmen bescreven vint;
 
Want God die heeftse selve verheven,
30
Al is si nu hoers lants verdreven,
 
Datmer niet en wil bekennen
 
Van hem die nu mit valen mennen;
 
Wanttet sijn die ghene die recht bewaren
 
Ende om miede hoer ziel beswaren,
35
Dat si recht tot onrecht wisen,
 
Ende onrecht voer dat rechte prisen,
 
Om datmen hem miede gheeft.
 
Een mate man, die niet en heeft
 
+Miede te gheven dat sijn, is quaet
40
Voerden rechter, dat verstaet,
 
Dair hi den rycken sel beclaghen:
 
Des mach den armen zeer wanhaghen.
 
Mar waer si twe te rechte comen,
 
Die tsamen hebben opghenomen
45
Saken, dair hi mach an winnen,
 
Dan sel die rechter thants versinnen
 
Ende vraghen hem al om tghestant.
 
Ist om husen off om lant,
 
Soe gaen si eerst totten rechter;
50
Die een comt nu, die ander echter,
 
Ende elkerlijck die looft hem miede:
 
Aldus verschaletmen nu die liede.
 
Ende alst dan comt ten hoechsten recht,
 
Soe doet hi vraghen over plecht,
55
Off sijs beyde willen bliven
 
An hem, die recht daer sel bedriven.
 
Segghen sy ya, soe heeft hijt binnen,
 
Soe mach hi wel te dancke winnen
 
An hem beyden sonder toern,
60
Oeck hoe hi miede nam te voren.
 
Mer willen si ymmer sonder sparen
 
Mitten rechte voerwaerts varen,
 
Om datsi miede hebben ghegheven,
 
Soe moet daer een van beiden sneven
65
Want int eynde blijft hi boven,
 
Die den rechter meest mach loven.
 
Des toghe ic u exempel claer,
 
Dat ymmer viel al openbaer,
 
Van hem tween, die onderlinghe
70
Om een erve souden dinghen,
 
Dat costelic van ghelde was.
 
Dese twee, sijt seker das,
 
Die aldus te rechte quamen,
 
Die en can ic u niet ondernamen.
75
Die ene was een tymmerman,
 
Die nauwe consten wercken can;
 
Ic wil u segghen by wat saken:
 
Hi conste wel schone waghen maken,
 
Dair grote vrouwen noch te tyden
80
In reysen plaghen op te riden,
 
Daermen feeste sel bedriven
 
Mit knapen ende mit camerwiven.
 
Oec wrocht hi wel der menten werck,
 
Ende ist alsoe als icket merc.
85
Die ander man, na mijn verstaen,
 
Die konste wel vleysch ter banke slaen;+
 
Hy was rijcke van aertschen goede
 
Ende subtijl van hoghen moede.
 
Nu weet ghi hoer beyder zede,
90
Die camen dair ter stede,
 
Al dair die rechter was gheseten,
 
Omdat si ymmer wilden weten
 
Wyemen terve soude gheven,
 
Daer si beyde dus zere om keven.
95
Die tymmerman waende wel,
 
Dat hi sijn claghe winnen sel,
 
Entie ander oock also;
 
Mar trecht en scheide niet soe vroe.
 
Tleet wel ses off seven daghen,
100
Eermen ute die leste claghe.
 
Die tymmerman die duchte seer,
 
Want tander was sijn overheer,
 
Dat hem gheen rechte en soud gheschien.
 
Hier om ghinc hi thans nae dien,
105
Als dat recht was daer ghescheiden,
 
Ende dede enen schonen waghen reyden,
 
Datmen sijn beter niet en wist,
 
Ende senden doe mit nauwer list
 
Des rechters vrouwe tot horen eren;
110
Ende doe ghinc sy den rechter leren,
 
Dat hi den tymmerman waer hout:
 
Hi hads verdient mit rechter scout.
 
Ic wil u segghen alsoe hoe
 
Hi antwoerde: ‘Vrouwe, ic doe
115
Uwen meester al ghelyke,
 
Ic en laets om arm noch om rijcke:
 
Des moechdi seker wel vermoeden.’
 
Aldus soe liet hi hem bevroeden.
 
Hier nae soe quam een ander dach,
120
Datmen dar recht te rechten plach.
 
Doe ghinghen si beyde te rechte weder,
 
Daer vellen tael op ende neder.
 
Doe sach hi zeer sijn onghevoech,
 
Die dat vleysch ter bancke sloech:
125
Wat hi seide, twas onghehoert.
 
Die rechter vinc hem in sijn woert
 
Int archste, wat hi daer vertrack
 
Off oeck sijn taelman voer hem sprac:
 
Dus hadde hi tvuylste vanden spele.
130
Al warp hi cansen noch soe vele,
 
Tsijn ghinc altoes onderstaen;
 
Mar als dat recht was daer ghedaen,
 
+Ende elkerlijc ghinc sijnre vaerde,
 
Vereysschet hi varinc wat hem daerde;
135
Want sijn vrient die quam na desen,
 
Ende seyde hem hoet mochte wesen,
 
Dat hi soe qualiken was ghehoeft:
 
‘Die tymmerman heeft myede gheloeft,
 
Dair mede doet hi den rechte zwighen.’
140
- ‘Machmen om myede recht vercrighen,
 
Daer wy twee dus sere om kiven,
 
Soe sel ic wel mijn recht bedriven:
 
Ic ben die daer niet an en spaert.’
 
Ende hi ghinc thuus mit snelre vaert
145
Tot sinen stalle, daer hi vant
 
Vier ossen, die hi schier ontbaut;
 
Hi sendese tot des rechters hove.
 
Doe most hi spreken wel mit love.
 
Des derden daechs, daert was te doene,
150
Ende elck daer quam tot sijn saysoen,
 
Daermen dat erve gheven soude
 
Naden recht aldairmen woude,
 
Doe hadt die tymmerman verloren,
 
Diet zeker waende winnen te voren:
155
Des was hi droeve in sinen sin.
 
Doe quamen daer die schepen in,
 
Aldair die vierschaer was gheleghen,
 
Om rechte mate daer in te dreghen,
 
En dede die miede diet ommekeert,
160
Al daerment trechte nu mede onteert.
 
Die schepen ghinghen hem beraden.
 
Die tymmerman was sere beladen,
 
Die daer byden rechter stoet.
 
Doe docht hi in sinen moet:
165
‘Ic salt den rechter oec bedieden
 
Mit subtijlheit eer wy schieden,
 
Off hi den waghen heeft vergheten.’
 
Aldus soe dedijt hem te weten:
 
Eermen des vonnisse soude vraghen,
170
Doe riep hi lude: ‘Crenghet den waghen,
 
Laten gaen an dander zyde.’
 
Doe sach elcman om ten tyde
 
Van die biden rechter waren,
 
Wan die waghen quam ghevaren,
175
Al daer die tymmerman om riep;
 
Ende alser nouwer gheen en liep,
 
Doe loecher sulc ende hilt sijn spot,
 
Ende seiden dat hi waer een sot;
 
Want hoerre gheen en wiste den gront
180
Dan die ghene diet verstont,
 
Wat hi meende uut desen Latijne:+
 
Dat was die rechter ende die sine,
 
Die verstonden wel dese woerde.
 
Ende als hi tvonnisse wisen hoerde,
185
Doe bestontet hem te rouwen,
 
Dat hi den waghen sende der vrouwen,
 
Die also lustelic was ghedaen.
 
Mittien sprac hi den rechter aen
 
Anderwerven als die boude,
190
Dat hi den waghen krenghen soude.
 
Doe loeghen si alle groet ende cleen
 
Sonder den tymmerman alleen;
 
Want hi bleeff daer an die schade,
 
Als menich doet bi valschen rade.
195
Die daer omme stonden te ringhe,
 
Die docht dit wesen vreemde dinghen;
 
Want sine hadden nye ghehoert
 
Tebringhen sulke reden voert
 
Voer recht, al dair die schepen saten;
200
Dit docht hem wonder boven maten,
 
Hoet die rechter mocht verdraghen,
 
Die had ontfanghen desen waghen
 
Ende die ossen alle vier.
 
Na deser talen quam wel schier
205
Dat leste vonnisse onder die schepen.
 
Noch was die tymmerman begrepen,
 
Dat hijs ymmer vermanen wilde,
 
Of ment al voer scheren hilde,
 
Dat hi dat liedekijn hadde ghesonghen.
210
Mittien is hi soe nae ghedronghen
 
Byden rechter daer hi sat,
 
Dat hijs hem heymeliken badt:
 
‘Ay hoerdijt, rechter, lieve heer,
 
Gheeft den waghen sinen keer.’
215
Doe antwoirde hi tot sinen scheren:
 
‘Knaep, is dit al u begheren,
 
Datmen den waghen krenghen sal?’
 
- ‘Jaet, here, dat weet ghi wael.’
 
Die rechter sprac: ‘Tis noch te vroe.
220
Daer sijn vier ossen comen toe,
 
Die mitten waghen voirwairt gaen.
 
Al hiete icse stille staen,
 
Off den waghen ommekrenghen,
 
Die ossen en willens niet ghehenghen,
225
Sine trecken altoes vaste voert.’
 
Doe wort die tymmerman verdoert,
 
Dat hi den waghen varen liet;
 
Want wat hi riep, ten halp hem niet,
 
+Hi en verloes aldaer ter stede
230
Dat lant ende sinen waghen mede.
 
Omdat hem dander was te rijck,
 
So toghen dossen uten slijck,
 
Al dair hi diep te voren in lach;
 
Ende sintmen op die myede sach,
235
Soe creech dat recht een grote cromme,
 
Wantmen gaet nu buten omme.
 
Tpat dat buten omme leecht,
 
Dair wort die mensche by ontweecht,
 
Wantmen ment daer in mit valen;
240
Maer die gheen en mach niet dwalen,
 
Die hier volcht den rechten pat,
 
Hi en comter by ter hoechster stadt,
 
Dair die rechter is gheseten,
 
Die recht ende onrecht al sal meten,
245
Ende niet om miede en is te doen.
 
Dair mach die ghene wesen coen,
 
Die hier den rechten pat wil gaen,
 
Want God die sellen wel ontfaen.
 
Wye den rechten pat versmaet,+
250
Ende willens buten pade gaet,
 
Die mach wel ten lesten daghen
 
Duchten voer des rechters claghen,
 
Dairmen recht nae recht sel wreken,
 
Ende elck moet voer hem selven spreken,
255
Dairmen rijck noch arm en spaert,
 
Noch gheenrehande myede en gaert.
 
Daer en is miede niet een saet,
 
Diemen mit vlyte al hier ontfaet,
 
Als die rechter dossen dede,
260
Ende die vrouwe den waghen mede.
 
Hier om soe radic elken man,
 
Dat hi te tyde keer daer an,
 
Dat hi den rechter dar verbeyden,
 
Die alle dinc te recht sal scheiden.
265
Dat donct Willem den besten raet
 
Van Hildegaersberch, dat ghijt verstaet
 
Alsoe te rechte als hijt u leert,
 
Ende ghi alle dinc int beste keert.

Vorige Volgende