Gedichten

⁺VII. Vanden coninc van Poertegael.

Ic wilt al prisen datmen doet,

Soe mach ic leven wel ghemoet
Mitten luden hier ende daer.
Dichters conste is al contraer,
Willen sy trechte waer ontbinden;
Men mach wel ander vonden vinden,
Die die lude gaerne horen:
Twaer en gaet hem niet in doren,
Men sel die waerheit laten rusten.
Die daer off woude te dichten lusten,
Die mocht sijns arbeits wel verdrieten.
Nu wil ic gaen ende leren schieten
Naden witte ende niet daer in,
Soe mach ic dichten nuwen sin;
Want ic wil nu smeken leren
Ende twaer ontbinden voerden heren,aant.
Machmen dit ghelycke deelen.
Twe materien te helen,
Dats den heren wel ghenoecht,
Soe ist al te recht ghevoecht.
Valter erghent in ghebreck
Naden sin, die ic ondeck,
Des en neemt in ghenen toern,
Ghi hoghe heren wel gheboren:
Ick en dichter gheen dinc an
Dan talre beste dat ic can.
Scone vrouwen, hoghe paerde,
Cleder schoen van rycker waerde,
Goeden dranck ende edel spise,
Doechde ende eer in menigher wise,
Die hoert den groten heren toe;
Mar hi die sterff, ghi weet wel hoe,⁺
Aenden cruce om onse noet,
Dien souden wy oock bekennen groot
Ende dancken hem van sinen goede,
Soe deden wy seker als die vroede.
Die heren moghen sochte leven:
Dat voerdeel heeft hem God ghegheven
Off gheleent, dat een van beyden.
Ick hebbe die rijcke weten scheiden
Van groter hoocheit onvoersien:
Dat mach oock u off mi gheschien
Off een ander des ghelijc.
Die heren die sijn daer om rijck,
Datmen hem dienen sal mit macht,
Op dat si in doechden sijn bedacht.
Een overdadich heer van moede
Die waer veel beter maet van goede,
Ende in cleenre macht ghestelt,
Dan off hy dede groot ghewelt.
Een edel here, daer doecht an leit,
Al heeft hi grote heerlicheit,
Dat en sel nyemant Jencken schade,
Op dat hi leeft by wisen rade,
Als elken heer wel toebehoert.
Eens heren zeghel ende sijn woert
Die sullen altoes ghelyke staen,
Ende nyemants woort dair boven gaen;
Want een heer ist fundament.
Wanneer een heer sijn woerden went,
Off sijn zeghel wederseit,
Soe sijn te lichter veel verleyt
Haerre sulc, die by hem sijn,
Dat sy oock onrecht laten gheschien.

+ H. fol. 9 c. d. B. fol. 3 d-4 a.

+ H. fol. 9 d-10 a. B. fol. 4 a. b.

[p. 17]

65

⁺Nyemant en sel daer toe spreken,

 

Dat heren horen zeghel breken

 

Off hoer woerden wederwenden,

 

Mer hoer leven mit hem enden

 

In doechden ende in waerdicheiden:

70

Dat donct mi dalre beste reden.

 

Eens heren woert sel wesen recht:

 

Hoertet, ridder ofte knecht,

 

Sijn woert en selmen straffen niet,

 

Wanneer hi spreect alsulck bediet,

75

Daermen recht by gheliken mach.

 

Doemen den heren veel ontsach,

 

Doe was dat volck ter doecht ghekeert:

 

Hier om deen den anderen leert

 

Uwen rechten heer tontsien,

80

Soe mach u doechde ende eer gheschien.

 

Waermen die heren niet ontsiet,

 

Daer staetet lant in eren niet;

 

Die luden claghen int ghemeen,

 

Dat hem ghenen recht mach gheschien.

85

Hoe soet coemt, dat lact ons raden.

 

Wye sijn tassche brinct gheladen,

 

Die mach eysschen sijn begheren.

 

Wat machmen vanden naeeten scheren,

 

Die calu is int openbair?

90

Setmen al ter vierschair dair

 

Dat den heren coemt te voren,

 

Soe gaven sy wonnen spel verloren.

 

Men sel gaen stoppen ende disen,

 

Ende sonder peleyen hoghe trisen

95

Wye den swaersten budell draecht.

 

Om trecht en doech nu niet gevraecht,

 

Dan dairment stercken wil in macht.

 

Die heren sijn wel soe bedacht,

 

Dat sy niet dan recht en mienen;

100

Mar hoer dienres, die hem dienen,

 

Die zuecken thonich uten braem:

 

Dat mindert zere der heren naem,

 

Dat sy den schalken trecht bevelen.

 

Wye sy sijn dat sel ic helen;

105

Want ic seide in mijn beghin,

 

Woude ic dichten om ghewin,

 

Soe most ic lyden mitten brode;

 

Want die waerheit hoertmen node,

 

Dair die schuldighen sijn voir oghen,

110

Die mit ghewelt om tfordeel poghen.

 

Mochtmen mitten ghelde copen

 

Tleven ende der doot ontlopen,⁺

 

Wye souds den schalken dan veronnen,

 

Dat sy schat mit onrecht wonnen?

115

Nu en staetet nerghent bescreven,

 

Dat sy yet te langher leven,

 

Mar dicke sterven eer hoer tijt,

 

Alsmense vlouct ende benijt,

 

Ende tmene ghebet comt op hem al

120

Om wederspoet ende ongheval,

 

Soe worden sy crenct in horen leden,

 

Off si sterven sonder reden.

 

Tghemeen ghebet dat crenct den man

 

Off stercten diemen goedes an.

125

Ick heb ghehoert in ware tale,

 

Dat coninghen van Portingale

 

In horen jonghen daghen storven,

 

Entie nae hem stat verworven,

 

Die voeren mede den selven voy.

130

Dus claechden sy dicke mit vernoy,

 

Die dit spel voer oghen saghen,

 

Dat si in horen jonghen daghen

 

Mosten lijff ende goet verliesen,

 

Ende haestelijck dat sterven kiesen.

135

Dit was een harde bitter lot.

 

Ander coninghen spaerde God,

 

Die leefden langhe ende worden oudt.

 

Also als mijn materi hout,

 

Soe quam daer een vanden jonghen,

140

Die hadde gheerne den doot ontdronghen

 

Off vorste ghenomen by naturen,

 

Ghelyken sine naegheburen.

 

Des nam hi raedt mit sinen lieden,

 

Die hem naerstelyken rieden,

145

Dat hi voer te Spanghen waert:

 

Daer woende een coninc out vermaert

 

Ende hadde in eren langh gheleeft:

 

‘Alsulken raedt als hi ons gheeft,

 

Dien suldi doen, al wats gheschiet.’

150

Die coninc en merrede langher niet,

 

Hy en toech aldaer sonder vertreck

 

Om te claghen sijn ghebreck,

 

Ende rade te soecken tsinen vromen.

 

Ende als die reyse was volcomen,

155

Ende sy nakeden sconincx hove,

 

Hy hadse ontfanghen mit groten love,

 

Den jonghen coninc entie sijn.

 

Dierbaer spise ende edelen wijn

+ H. fol. 10 a. b. B. fol. 4 b. c.

+ H. fol. 10 b. c. B. fol. 4 c. d.

[p. 18]

 

⁺Sachmen daer ter tafel draghen;

160

Scoen berechten ende edel vraghen

 

Die hoerdmen daer in reynre tucht;

 

Mar hi die hadde groten ducht

 

Voer den doot ende voer sulc scheiden,

 

Die maecte node langhe beyden,

165

Ende leyde vast den coninc an,

 

Om dat hi was soe ouden man,

 

Starc, ghesont, van goeden zeden,

 

Off hy mit enigherhande reden

 

Hem leren mochte enighen raet;

170

Want hoer coninclijcke staet

 

Wilde God niet langher sparen

 

Dan binnen horen XXX jaren:

 

Dan mosten sijt rumen onvoersien.

 

‘Dit mach by reden al gheschien,’

175

Dat sprack die coninc totten heren,

 

‘Als u ghenoecht van hier te keren,

 

Ende ghy coemt binnen uwen palen,

 

So laet ghetrouwe boden halen

 

Ende doet besoecken ende bevraghen,

180

Off die luden hem yet beclaghen

 

Van uwen ouders hier te voren,

 

Dat sy tonrecht sijn beschoren,

 

Off hoir goedekijn offghebroken,

 

Dat an u ouders is ghewroken

185

Off an u te wreken staet;

 

Ende ymmer neemt alsulken raedt,

 

Dat ghijt weder doet verclaren,

 

Ende pijnt in uwen jonghen jaren

 

Wel te doen ende Gode tontsien:

190

Ju sel te beter heil gheschien.

 

Al schijn ic oudt, ten is gheen wonder:

 

Mijn luden bidden elck bysonder,

 

Vroech ende spade, ist man off wijff,

 

Altoes om mijn langhe lijff;

195

Ende God die heeft haer bede ghehoert

 

Van tyde tot tyde dus vaste voert,

 

Dat ic oudt worde ende grijs;⁺

 

Mar doch ick bin der saken wijs:

 

Men mach der doot hier niet ontwenken,

200

Mar die hoer sterven overdencken

 

Die vresen Goods gherechticheit.’

 

Ende als die coninc hadde gheseit

 

Alsulke woird int openbaer,

 

Doe dochte die jonghe: ‘Tis al waer,

205

Tmoet aldair by comen toe,

 

Dat mijn ouders storven vroe,

 

Ende ic die reyse moet bestaen.

 

Si hebben veel onrechts ghedaen:

 

Die wrake comt van onsen sonden.’

210

Doe namen si oerloff daer ten stonden,

 

Ende neghen den coninc totter eerden,

 

Ende toghen thuus mit snelre vaerden.

 

Teerst dat sy te lande quamen,

 

Doe dede hi soecken alte samen

215

Hantvesten ende brieven goet,

 

Daer haer luden recht in stoet,

 

Dat harde qualijck was ghehouden.

 

Dat heeft die coninc sint vergouden,

 

Ende dede den luden goet bescheit;

220

Ende God doer sine ontfarmicheit

 

Ende om der gueder lude bede,

 

Soe wart hi out ende hadde vrede,

 

Ende starff daer nae een salich sterven.

 

Die heren, die hoer volck verderven,

225

Die moghen hier in proeven dit,

 

Wat ghebet datmen hem bidt.

 

Machmen trecht van hande wisen,

 

Entie ziele daer mede spisen,

 

Dat kent hi wel die al sal weten.

230

Ick en wilre niet nae meten,

 

Mar ghi, die meters sijt op eerden,

 

Draghet u maten in sulker waerden,

 

Dat ghi den meter dort verbeiden,

 

Die alle mate sal bescheiden.

+ H. fol. 10 c. d. B. fol. 4 d.-5 a.

+ H. fol. 10 d.-11 a. B. fol. 5 a. b.

67 woerde 69 weerdicheden. 70 dunct, die a. b. r. 72 Hoeret r. hoeret k. 75 Datmenre een recht bi liken. 76 der heren. 77 waest volc. 78 malc d. a. l. 80 doecht. 81 niet en o. 82 D. en steet. 83 lude. 84 g. r. en m. 85 Hoe dat toe c. H. Soe. 87 D. m. sijn eischen wael b. 88 W. soudemen van den maten sceren. 90 S. thant al. 91 Datten. 92 S. gaefse een w. al v. 93 M. sal stoppen men sal d. 94 paleye. 95 swaerste. 96 d. my niet. 97 daermen. 101 suken dat h. 2 minret seer. 4 d. wil ic h. 6 om mijn g. 7 lien. 9 Paer die sculdige. H. Die dair. 14 scat om o. 15 steet n. in. 18 v. ende seer b. 19 Ende dat gemein. 20 om o. 21 gecrenct. 24 goets gan. 25 tael. 26 Poertegael. 28 die stat. 34 h. te s. k. 36 spaerden. 39 Doe quammer. 40 der d. 42 Gelijc sinen. 43 H. lyden. 44 neerstelike. 45 Spaengien. 49 oec w. g. 50 langher ontbr. 54 hoer reise. 55 naecten des conincs. 56 Hi deedse ontfaen. 57 ende die s. 58 Duerbaer.

61 hoerdemen. 62 grote. 64 Die ontbr. 65 lede vaste. 67 v. sconen s. 69 H. mocht wisen goeden r. 70 conincliken. 71 Die en w. 73 onversien. H. Dan ontbr. 74 mocht 75 Dat ontbr. 80 lude. 86 ummer. 92 lude b. al b. s. 93 eest m. eest w. 96 V. tide te t. 98 Mar ontbr. 99 Men en m. 203 woerde. 4 dacht d. j hi seet my w. 8 onrechs. 13 Ten iersten als si ten l. H. Teest. 15 brieve. 16 D. der l. rechte. 20 sijn. 23 e. heilich s. 24 bederven. 28 Ende die. 29 diet al. 30 wilder. 32 Draecht u maet. 33 dorst.
1 hogen. 3 wilde. 4. Wat h. v. heren p.
5 Sy plagen i. e.