Const-thoonende juweel
(1607)–Zacharias Heyns–
AuteursrechtvrijBij de loflijcke stadt Haerlem, ten versoecke van Trou moet blijcken, in't licht gebracht
[Folio F1r]
| |||||||||||
Personagien.
| |||||||||||
d'Eerste wtcomste.
Den troostelosen armen.
Och vvat svvaerder droefheyt comt mijn omringhen
Die mijn 'thart benauvvet, maer doch sonderlinghen,
Dees groote armoede, in mijn laeste daghen.
Den ouderdom svvack comt mijn oock bespringhen,
Also dat ick met recht mach kermen en clagen,
Ick ben een onvvaert gast, en een mishaghen
Den Meesten hoop, voortaen der menschen geck en spot.
Och hoe vveynich hoortmen naer den armen vraghen,
Maer den Meesten hoop vult nu zijn eygen pot,
En past vveynich of niet, op Christi claer ghebot,
Die den Armen voorvvaer met ernst heeft bevolen.
Eylaci! verdriet is mijn als een quaet lot
ten deel ghevallen, daerom moet ick dolen.
Mijn selfs verbergende, in hutten ghescholen:
't VVelck menichmael mijn doet tot vvanhoop ghenaecken,
Ropend' overluyt met een stem onverholen,
O Godt laet ick u door armoed' niet versaecken
| |||||||||||
[Folio F1v]
| |||||||||||
VVaer is nu mynen tijt henen vvech ghevloghen
Dien ick eertijts aensach met mijn jonghe ooghen,
Z'is geheel verdvvenen, als hadse noyt ghevveest.
VVaer is nu mijn schoonheyt daer elck een na ginck poghen?
Mijn grote sterckheyt, en cloeckmoedighen gheest?
Rijckdom en eere, hebben mijn begeven meest,
En ick, voormaels verheven, vvert nu verschoven,
Dus vvaeyt mijn heel teghen des teghenspoets tempeest.
O Godt almachtich goet, en Vader hier boven,
Hoe straft ghy den mensch om hem te bedroven?
Dat bevind' ick nu selfs in alle mijn leden,
VVant de Heer der heeren, comt hard beproven,
Mijn svvack mensche, met dees tegenheden,
Ick vveet d'oorsaeck niet, noch om vvat reden:
Daerom sal ick noch in desperatie raecken,
VVant tis onverdragh'lijck, dus blijf ick tonvreden,
O Godt laet ick door armoed' u niet versaecken.
VVaer sal ick eenich troost of hulpe soocken,
Die mijn arm mensche sal commen vercloocken?
Op dat ick niet gheheel ter doot toe versmacht,
Ick (doch) vveet vveynich raet, vvat baet mijn het vloocken?
Nochtans van tvve quaden groot moetmen met voordacht
kiesen het beste een, en van de noot onsacht
moetmen maecken deught, also men gemeenlijck zeyt.
Misschien vvat Godt de heer door sijn Godlijcke cracht
mijn noch verleenen sal, den tijt moet zijn verbeyt:
VVant hy des menschen hart, als vvater beecken leyt,
En die vermurvven can door zijnen geest alleen.
Maer dees aenvechtingh svvaer, die dickvvils vvert beschreyt,
maeckt mijn mistroostich zeer, dat ick niet vveet vvaer heen,
Daerom sal ick voort desen vvech moeten treen,
Der armoed' clachtich, en 'tsuere dickvvils smaecken,
Armoede maeckt droevich, dus spreeck ick in't ghemeen,
O Godt laet ick door armoed' u niet versaecken.
| |||||||||||
[Folio F2r]
| |||||||||||
Prince.
O Princelycke Heer, een beschermer sterck,
Die onse Schepper zyt vvy uvve handen vverck,
Verlicht mijn svvaricheyt, helpt my vvt desen noot.
Sterckt myn groote svvackheyt in dit seer droevich perck,
Met geduldicheyt, vvant ick lyde veel aenstoot,
Op dat ick niet versmoor in dees benautheyt groot,
Dier meed' ick omcingelt ben, achter en vooren.
Myn lichaem vvert heel teer naeckt ende bloot
Den honger steest my hart als scharpe sporen,
O Godt almachtich laet my niet verlooren,
Nae u belofte vvis en vvoort oprecht en goet,
VVilt my genadelyck O Vader verhooren,
Maeckt dat ick uvven naem mach loven en prysen vroet,
Als ghy u barmhertich oogen, op myn open doet,
En u grondlose liefd', in myn arm mensch doet blaecken,
Op dat ick niet meer roop uyt vvanhoop vervvoet,
O God laet ick door armoed' u niet versaecken.
't Geruchte blasende binnen de gordyn. Spreeckt daer nae boven uyt.
Hoort, hoort, hoort, ghy menschen al t'samen,, nu
In vveelden levende, en redelyck vvel varen,
Nae t'geen men vercondighen zal nae tbetamen,, u,
hoe dat den trostlosen armen is in besvvaren,
Sijn svvare droefheyt coom ick u openbaren,
VVaer in ghy hem moet troosten elck nae zyn vermogen,
VVant anders zal hy van droefheyt ten grave verharen,
In desperatie versincken sonder u medogen.
Den Meesten hoop der menschen met Wangunstich hart uytkomende. Wandelt over het Toneel,
| |||||||||||
[Folio F2v]
| |||||||||||
Den meesten hoop der menschen zeyt.
VVel vvat nieuvvs comt ons hier over 'thooft gevloghen?
Noyt hoord ick sulck gherucht alhier in't lant,
't Gheruchte blaest weder, en seyt.
Och menschen al ghy moet u tot den armen voghen,
Om hem te troosten metter liefden bijstant,
Sijn geschrey comt tot God almachtich, vvant
Tis onverdraeghlijck 'tgheen hem nu gheschiet,
Veel ghebreken comen hem over aen elcken kant,
Om sijn lichaem te bedecken, heeft hy vveynich of niet,
Oock de svvaren hongher, brenght hem tot groot verdriet,
Die svvackheyt zijnder leden hem oock ontstelt.
Meesten hoop.
Ia, ja, ick hoor vvel tis al het oude liet,
Dvvelck dickvvils vvert ghesonghen, en over al gespeelt,
Tis van den armen, die ons daghelicx quelt,
En ons hooft versuft maeckt met al haer ghetier
Wangunstich hart.
Ick vvoude dat hy vvaer daermen de clocken smelt,
En hem soude stoocken, en verbranden in'tvier.
't Gheruchte blaest wederom, en seyt.
Den armen svvevende door seer groot dangier,
Op vveghen en straten, altijts dach ende nacht,
En heeft doch niet al vvaer hy mach rusten schier,
Over sulcx hy daghelijck doet bitterlijck zijn clacht,
Daer in behoort voorsien te zijn, hier vvel op acht:
VVant anders sal 'tvvraeck over u altsamen ropen.
Wangunstich hart.
Hoe nae meent ghy datmen terstont sal comen met pracht,
En de beurs ghereet voor hem doen open.
Meesten hoop.
Neen neen, 'tvvert by ons vvt het sparen niet gheschopen'
Daer is heden daechs al te quaet aen te comen,
Die van sijn ghelt scheyt, vvil vvillens ontlopen
Sijn eyghen vvijsheyt, grotelijck tot zijn onvromen,
Wangunst
| |||||||||||
[Folio F3r]
| |||||||||||
VVist ick te voren dat ick daer van sou dromen,
Om te slapen gaen soud' ick mijn vermijden,
't Gelt vvast so overvloedich niet an de bomen,
Daerom tis beter te houden, dan laten ontglijden,
Den armen moet so veel in de vverelt lijden,
Een ghegeven brock is hem haest vergheten,
En een vveynich mach hem niet helpen in dese tijden,
Om veel te gheven daer van vvy niet vveten,
VVant vvat vveetmen hoe ons leven sal vverden versleten:
Tis beter een goet vrient verleghen, dan selfs de man.
Meesten hoop.
Maer laet dees voddery vvt 'thooft zijn ghesmeten,
VVant ick en mach niet met allen hooren daer van,
Ich heb 'tselver quaet ghenoech dat ick 'tmijn behouden can,
VVat soud ick noch ander helpen vvt druck en pijn?
Tis beter dat ick mijn selfs reeckeningh maeck voortan,
Op dat ick niet te kort coom, nae desen schijn.
Maer vrient den middach comt aen ghy sult mijn,
Indient u gelieft, van daegh een gast vvesen,
Ick vveet voor ons seer delicaten vvijn,
Die van veel menschen seer vvert ghepresen.
Wangunstich.
Goede vrient ick dancke u hooghlijck van desen,
Het is een moghelijcke bede, by u te blijven.
Meesten hoop.
VVat's daer van te bedancken, blijft vry sonder vresen,
VVy sullen eens vrolijck zijn, en vreucht bedrijven.
Wangunstich.
Maer hoe hiet de VVaerdinne, die ons sal gherijven,
En vvat steeckt zy uyt, seght mijn d intentie.
Meesten hoop.
Sy hiet begeerlijckheyt der ooghen, een der schoonste vvijven.
In vveelden hout zy dickvvils haer residentie.
Wangunstich hart.
In vveelden: daer isset goet zijn, vvant met diligentie,
Alle uvves ghelijcken soecken alsulcken VVaerdin,
| |||||||||||
[Folio F3v]
| |||||||||||
En tis haer leet te derven haerder presentie,
Begeerlyckheyt der oogen is hem altyts in den zin.
Meesten hoop
Ia sy is een vrou die ick van harten bemin,
Laet ons darvvaerts gaen, tis meer dan tyt,
Om dat ick met haer beter bekent ben tre ick voor in,
Volght myn nae terstont zonder eenich respyt.
Ou ou vvaer zydy nu vvaerdin? kyckt uyt met vlyt,
hebt ghy gheen ghasten van doen, om vvat te bancken?
Begeerlyckheyt der oogen
VVel Meesten hoop der menschen hier vvellecom zyt,
Ick hoop u te tracteren ghy sult myn bedancken.
Comt beyde in en sit neder op dees plancken,
men salt u gereet maecken, een vveynich vvachtende rust.
Ga naar margenoot+Medogent hart alleen uytcomende, zeyt.
Och hoe jamerlyck gaetet als nu in de vverelt toe,
VVat hoortmen clagens vvat groter ellent,
Smenschen hert moet bersten, en vverden vvemoe,
Van al 'tgeclach der vreemdelingen, en ons bekent,
VVaer dat den Armen loopt of vvaer hy hem vvent,
Hy vint gheen troost, noch hulp tot zijnder baten,
'tGheruchte is my oock ter ooren ghecomen omtrent,
Dat hy in vvanhoop versinckt en vvert als desperaten,
Den Meesten hoop der Menschen (ducht ick) sal hem verlaten.
Hierom den noot is groot en 'tcomt meest overal,
VVaer salmen eenen vinden die hem troost by maten?
Het dunct mijn goet dat ick mijn pogen sal
tot de sommighe vvonende hier in desen dal,
Sittend' in redelijck vvelvaren en goeden doen.
Ick hoop hy sal 'tbeste doen, ist niet grof 'tis smal.
Dus vvil ick in tijts gaen tot hemvvaerts voor de noen.
Goeden dach mijn vrient de Heer vvil u met vvijsheyt bevroen,
Vergheeft mijn grofheyt dat ick coom tot u heel stout
De sommighe sittende binnen de Gordynen aen een Taeffel, met
| |||||||||||
[Folio F4r]
| |||||||||||
Papieren daer op, in een stoel, gheheeten redelijck welvaren, en seyt.
Godt almachtich vvil u oock voor alle quaet behoen:
Comt vryelijck in laet ons malcanderen gheven een kout.
Medoghent herte.
Ick heb u vvat voor te stellen mijn reden vvel onthout,
Vanden noot der Armen die ons daghelijcx druckt seer hard'
Lydende veel verdriets en armoede svvart,
Een Mensch moet hem ontfarmen, al vvaer hy noch so vvreet.
De sommighe.
Van ghelijcken heb ick oock ghehoort 'tgherucht op de mart,
Al vvaer iet vverde gheseyt vanden Armen overbreet,
Maer vvat daer in ghedaen is ick noch niet en vveet,
En hoemen hem zal troosten, in zijn ghebreck en lyden.
Medoghent hart.
Alle Menschen moeten hen naerstich schicken ghereet,
Om hem te helpen en in zijn armoed' verblyden.
Sommighe.
T'is vvel vvaer dat ick 'tselve niet en can ontryden,
Mijn schuldighe plicht eyscht liefde aen hem te bevvysen:
Maer daer zijn veel excusen, die mijn dickvvils bestryden,
Dat ick niet doe als het vvel vvaer te prysen.
Medogent
Van alle blaeuvve glosen moet ghy hebben een afgrysen,
Een oprecht Medogent hart moet ghy bethonen,
Het is van node den hongherighen te spysen,
Den dorstighen te laven, niemant moet hem verschonen,
Den vreemdelinck te herberghen die buyten vvonen,
Den naecten te cleden, den ghevanghenen te besoocken,
Den krancken hant reyckinghen te doen (sonder belonen,)
Om den dooden te begraven, sal elck een hem vercloocken.
Dit zijn vvercken der barmhertigheden (als ons de Boocken
duydelijck verclaren) om aen den Armen te volbrenghen.
Sommighe.
VVaer vintmen sodanige menschen die hen hier toe bestoocken?
| |||||||||||
[Folio F4v]
| |||||||||||
Of door bermherticheyt metten Armen vermengen,
Om den Armen te helpen soectmen gemeenlijck 'tverlengen,
Ic vvil mijn selven hier van niet heel uytsluyten.
Medoghent.
Hoe seer sietmen (eylaes) Gods gaven verquisten met plengen,
Dat den Armen moet ontberen, en staen daer buyten.
O Meesten hoop der Menschen, met u schavuyten,
VVaer sult ghy dit ten Ioncxsten daghe verdedighen?
Sommighe.
Die hen begheven tot sVVerelts svvare servituyten,
Int brassen, suypen, dansen en springhen als de onsedighen,
Maeckende hen tot Duyvels Oor-cussens als de ledighen,
Sulcx sietmen gheschieden meest onder de Rijcken,
En hoe vveynich vvillen sy haer metten Armen bevredighen,
Maer tvvist en tvvedracht soect den meesten hoop al gelijcken.
Medoghent.
Maer vvat dunct u van de saeck sonder lanck te prijcken?
Sult ghy naer u vermoghen metten Armen doen 'tbest,
En hem in zynen noodt ghenighersins besvvijcken,
Godt sal u vvederom seghenen in't eerst of in't lest.
Sommighe.
Ick verstae zeer vvel der Armen droevich request,
Mijn vvil is vvel goedt, maer 'tbreect my aen de macht,
Ick vvensch hem toe dat hy vverdt gheholpen uyt het nest,
Sijnder armoe groot, vvaer in hy als nu sit onsacht,
Ick peyns menichmael om die zaeck met voordacht,
VVat middel dat ic daer toe sal connen ramen,
Ic heb een huys vol Kinderen, hier op ick acht,
Die mijn alle daghen veel costen t'onderhouden altsamen,
Oock moeten zijn ghegheven Slandts middelen by namen,
In somma t'is met mijn soo breedt niet, als elc een meent.
Medoghent.
Sout ghy den Armen niet helpen? dit sou mijn gramen,
Ick en tvvijffel niet vorvvaer dat u hert alsoo is versteent,
Ghedenct eens dat God u de middelen heeft verleent,
En in redelijck vvelvaren zijt gheseten ghereet,
| |||||||||||
[Folio G1r]
| |||||||||||
Hierom laet niet achter, maer u selven vercleent,
Om den armen te troosten naer dat ghy vveet.
Sommige.
Maer den Meesten hoop der menschen die hem heel vergeet,
In VVeelden levende, en geacht van alle lieden,
Laet die den Armen troosten (met zijn hoogh vermeet)
Van hem behoort sulcx in sonderheyt te gheschieden.
Medogent.
Men moet soo seer op een ander niet vlieden,
Maer een yder moet volbrengen sijn schuldige plichten,
En den Armen uyt Medogent hart troost aenbieden:
VVant elck moet dragen zijn eygen gevvichten.
Sommige.
Ick bekenne vvel datmen behoort zyn naesten te stichten,
Hem vermanende tot alle goede vvercken:
Maer indien hy hem niet en vvil laten onderrichten,
Zo salmen niet blyven als ongehoorsame clercken.
Ick sal even vvel den Armen helpen stercken,
VVant ghy bevveeght mijn seer met uvve propoosten,
Oock voortaen naerstich op sijn armoede mercken,
Al vvare dat zy quamen van VVest en Oosten.
Medogent.
Niet alleen u vrient, maer oock den alderboosten
is men schuldich te helpen, met raet of gelt,
Den bedruckten en mismoedigen vriendelijck te vertroosten,
Sulcx vvert ons van Christo selve voor gestelt.
Sommige.
Dit is het gene 'tvvelck my dickvvils in't herte quelt,
Datter zo vveynich opsicht op d arme vvert genomen,
En hem siet lopen so deerlijck op vvegen en velt,
Van goede stamme, en vrome ouders gecomen,
Haer schamende openbaer te bidden als den vromen,
Sulcx men dagelijcx mach sien in dese landen.
Medogent.
VVat dunckt u van den Meesten hoop die hem gaet romen?
Van grote rijckdomen,, maer tis hen tot schanden,
| |||||||||||
[Folio G1v]
| |||||||||||
Hoe hy de selve misbruyckt als oncostelijcke panden,
Tot alle vvellusten, sonder mate overvloedich,
Met Begeerlijckheyt der oogen, die hem doet branden,
En valschelijck bedriegen, met listen hooghmoedich.
Sommige.
Hy laet hem dincken dat hy is al te voorspoedich,
En datter niet quaets hem noch mach comen naerder.
Medogent.
Maer laet ons gaen sien vvaer vvy hem vinden vroedich,
Horende zijn reden die hy vveet te seggen claerder.
Sommige.
Hoe datmen hem meer port, hoe sijn boosheyt vvert openbaerder
Het sal oly in't vier zijn, vvatmen tegens hem begint
Medogent.
Indien hy niet vvil horen, hem naeckt noch svvaerder,
VVant zijn conscienti sal hem vvroegen als ontsint,
Al ist dat begeerlijckheyt der oogen hem nu bemint,
Men sal een ander register met hem gaen trecken,
VVant Schriftuerlijcke reden (als geen slecht kint)
Sal hem door zijn vvoorden daer toe vervvecken.
Sommige.
Den Meesten hoop der menschen sietmen dagelijcx gecken
met Schriftuerlijcke reden, en houden voor sot:
Hy sal den armen troosten als deed' den vrecken,
Diet al schrappen en lappen in haer eygen pot.
Medogent.
En mach sulcx niet helpen so bevelen vvijt Godt,
Diet hem sal lonen naer sijn verdienste schuldich.
Sommige.
Den Meesten hoop der menschen past op niemants gebot,
Dan op Begeerlijckheyt der oogen menichfuldich.
Medogent.
Maer hier en tusschen blijft den armen noch onverduldich,
So langh hy niemants troost en erft,
Maer laet ons eerst den armen gaen troosten gehuldich,
VVant anders hy van svvaricheyt en armoede sterft,
| |||||||||||
[Folio G2r]
| |||||||||||
Misschien vvatmen daer nae van den Meesten hoop vervverft,
Die 'tvier van doen heeft moetet in dassche soocken.
Sommige.
Voorseecker het sal van hen noch cleyn genoech vverden gescherft,
So daer vvat van comt tot den armen vercloocken,
Al eer vvy gaen om het hier toe te bestoocken,
'tSal u believen by mijn te blyven als een gast,
So gaen vvy t'samen vernemen in vvat hoocken,
Daer vvy hem sullen vinden, en vverden verrast.
Medogent.
Ick danck u vriendelijck, doch tis seer vvel gepast
Dat ick even op 'tmael coom, en by u moet blyven:
Och mocht den armen bloet heden vverden ontlast,
Ick soud' Godt dancken, en goede vreucht bedryven.
Den Meesten hoop der menschen met Wangunstich hart, sitten aen een taeffel: Begeerlijckheyt der oogen aendienende spreeckt.
Siet hier mijn Heeren ick, ick coom u vvat brengen by,
Van als genoegh gesoden, en lecker gebraden.
Meesten hoop.
VVaerdinne vvaer blijft ghy so lange (segget mijn)
Die tijt die gaet, en 'tvvert heel spaden.
Wangunstich.
Het is noch tijts genoegh, ten can ons niet schaden,
VVant vvy sullen van daegh int velt hiet hoyen.
Meesten hoop.
VVie sou nu vvercken? ick en ben so niet beraden,
Maer een potgen te drincken, en vvat te poyen.
Begeerlijckheyt.
En altemet een romertgen over taffel te goyen,
Dat is doude const van mijn beste calanten.
Meesten hoop.
VVaerdinne tapt ons vvijn om 'thart te verfroyen,
VVy zijn voorvvaer van u alderheylichste Santen.
Begeerlijckheyt.
Den Meesten hoop der menschen, een der beste quanten,
| |||||||||||
[Folio G2v]
| |||||||||||
Die versoecken mijn dagelicx tot mijnder baten.
Wangunstich.
VVy sullen u lustich bystaen, als cloecke travvanten,
Spijt alle die 'tleet is, en ons daerom haten:
VVant datmen seer gaerne doet is quaet te laten,
Het moet nu zijn tijt hebben zo lange vvy hier zijn.
Begeerlijckheyt.
Mijn vrient siet daer vvilt dit romertgen aenvaten:
vvel moet u becomen mijn Heeren desen vvijn.
Meesten hoop.
Ick danck u Vriendinne van goeder harten fijn,
VVangunstich hart ick salt u eens brengen.
Wangunstich.
VVellecoom moet het vvesen, en ick bedanck oock dijn,
Ick salt uytdrincken sonder storten of plengen,
VVaerdinne sout ghijt van mijn eens willen gehengen,
Een paertgen te vvachten, 'tsal mijn helpen meest.
Meesten hoop.
VVangunstich hart en salder geen tijt me verlengen,
VVant hy is al vvat stout op een anders feest.
Wangunstich.
Ick doe mede als menich onbeleeft geest,
Dat ick om niet cryge, en sal ick niet batalen.
Begeerlijckh.
VVangunstich hart ick prijs u, oock niet al te milt en vveest,
Alsment ergens om een grand-mercijs mach halen.
Meesten hoop.
Maer VVaerdinne comt hier by mijn sitten sonder dralen,
En een vrolijck liedeken te singen vvy u bevelen.
Begeerlijckheyt.
Ghy beyde moet mijn helpen of ick soude falen,
Maer ick sal eerst beginnen al sout vvat schelen.
Hier singen sy het liedeken,
op de voys Venus der minnen Goddinne.
Laet ons te samen vrolijck spelen,
Geneught en mach ons niet vervelen,
Daerom wy lustich quelen,
| |||||||||||
[Folio G3r]
| |||||||||||
En vreught uyt delen.
De wijn die ons nu wert geschoncken
Doet ons het harte seer ontfoncken,
Als zy wert uytgedroncken,
En 'tglas geschoncken
O ghy begeerlijckheyt der oogen
Hoe hebt ghy ons tot u getogen?
Ghy soeckt ons te genogen,
Naer u vermogen
Prince.
Princes men moet u eer toe schrijven,
Om dat ghy ons hart doet verstyven:
Wy willen by u blyven,
En vreucht bedryven.
Den troosteloosen Armen wt, en seyt.
O benautheyt en svvaricheyt die aen mijn beclyven,
Is daer noch geen troost voor mijn omtrent?
Ick moet vergaen indien mijn niemant comt geryven:
Mijn lichaem vergaet van ouderdom vvert ick blent,
Mijn benen begeven mijn, is met mijn by nae op't ent,
Den ouderdom comt mijn aen met alle gebreken,
Och ick vvoude dat mijn noot over al vvaer bekent,
En dat ick den Meesten hoop der menschen mocht spreken,
Hoe vvel VVangunstich hart met alle zijn quade trecken,
Altoos met hem omme gaet vvaer dat hy is:
Nochtans sijn versteent harte soudemen dat niet connen breken?
Voortstellende mijn groote armoe, en svvaricheyt gevvis,
Misschien of hy mijn troost, als een noothelper fris,
En sijn hart bevveeght vvert, door mijn clagen en karmen:
Maer indien ick van sijn hulpe of troost gae mis,
So moet Godt almachtich myner ontfarmen,
Die is den hooghsten troost, en toevlucht der armen:
Dus gae ick terstont voort tot hemvvaerts henen.
O Meesten hoop der menschen vvaer is u erbarmen?
Ghy die in VVeelden sit, vvilt u tot mijn vercleenen.
| |||||||||||
[Folio G3v]
| |||||||||||
Meesten hoop.
VVaerdinne vvat hoor ick daer pypen en stenen?
Kijct eens uyt en siet vvat daer is te doen.
Armen.
Goeden dach Vrouvve die Heer vvil u vvijsheyt verlenen,
VVaer is den Meesten hoop der menschen vvilt het mijn bevroen
Begeerlijckheyt.
VVel ouden grysaert hoe coomt ghy aldus koen?
Voorvvaer mijn dunct ghy sijt al vvat onbeleeft,
Het is een oude rochaert alsoo ick gae vermoen,
Maer vvat leyt ons aen al zijn roepen en cryten.
Meesten hoop.
Laet hy hem van hier packen, of ick zalt hem doen,
Desen ouden crepel van de deur vvech smyten.
Armen.
O Meesten hoop der menschen vvilt mijn gebrec niet vervvyten,
Godt can u oock vvel besoocken met svvaerder straf,
Ick bid u vvilt een vveynich met mijn u tijt verslyten,
VVant anders van mistroosticheyt vaer ick in't graf.
Meesten hoop.
Terstont van hier, of ick slae u met u eyghen staf,
Dat ghy met u beyde handen zult nae tasten,
VVant sulck onbeschaemt bedelaer ick noyt en gaf,
Die my in mijn maeltyden zoo onbeleeft verrasten.
Wangunstich.
VVy sullent vvel op cryghen al zijnder gheen meerder gasten,
Hebt ghy gelt te verdrincken? zooct een ander Logys.
Begeerlijck.
Desen ouden grysaert heeft overlangh vvel connen vasten,
Hy sal byde Locht vvel leven, hy behoeft geen spijs.
Meesten hoop.
Ick seg u gaet van hier of anders men sal u maken vvijs,
Daer van ghy niet en vveet, o ouden Kaes jagher
men vveet de meningh vvel van u versuften grijs,
Ick sal u hier niet lyden, om hooger noch lager.
Wangunstich hart slaet hem hier, ende zeyt.
| |||||||||||
[Folio G4r]
| |||||||||||
Hout daer hout daer, vvat dunct u van sulcken rager?
Is die niet goet om uvven naers daer me te vegen?
VVat hebben vvy te doen met desen crepelen clager,
Ick meen vvel hy heeft daer dapper vvat ghecregen.
Meesten hoop.
Sulcken boef behoortmen niet te lyden op s'Heeren vveghen,
'tVVaer beter datmen hem vinghe ick segh u dat.
Wangunstich.
Mijn Heer daer ben ick zeer vvel toe gheneghen,
Ick sal hem grypen al eer hy ons ontloopt zeer rat,
En binden hem vast en vverpen hem in een gat,
Op dat zijn cryten ons niet meer en let.
Comt comt ghy Reeckel ghy moet met mijn desen pat,
Men zal u int hock legghen, zoo mooght ghy vverden vet.
Armen.
Mijn kermen en claghen sult ghy noch altemet
Door grooter onverduldicheyt dagelicx hooren.
Meesten hoop.
Nu vvel aen vvilt vvederom drincken van 'tgeen ons is voorgeset,
Den ouden Rochaert en zal ons niet meer comen te voren.Ga naar margenoot+
Troostloosen Armen claghende in de Ghevanghenisse.
O Godt almachtich zal ick gheheel gaen verloren?
VVat comt mijn ouden Man over, o svvaer verdriet!
Is dit menschelijck op mijn ouden Man alzoo te verstoren,
Ic die in mijn leven haer hebbe misdaen het alderminste niet,
O vvreetheyt der Meesten hoop der menschen, ziet
D'onredelijcke Creatueren gaen u verre te boven,
VVaer is yemant oyt zulck verachting gheschiet?
Of vvaer is oyt mensch zo vvangunstich verschoven?
VVaer heeftmen den Armen zo vvredich zien bedroven?
O Meesten hoop der menschen vvat maeckt ghy gheschals,
De Godt der vvraken cant noch een vvijltijts vertoven,
Maer eyntlijck hy salt vergelden op uvven hals,
VVat boosheden machmen versieren ghy bedryftse van als,
Door VVangunstich hart, en oock door dees lose Hoer,
| |||||||||||
[Folio G4v]
| |||||||||||
De begeerlijckheyt der oogen vol practijcken vals,
VVant noyt mensch ter vverelt die met haer vvel voer,
Sy bedrieght zo menich Edelman, Burger, en Boer,
Die haer tot VVeelden begeven onberadich,
VVat sout mijn baten dat ick haer veel quaets toe svvoer?
Even vvel ick blijf in de svvaricheyt gestadich,
O Godt van Hemelrijck zijt mijn arme genadich,
Sal ick ouden man hier nu sterven verholen?
Mijn hart zal noch bersten van al dees svvaricheyt schadich:
Maer of ick veel clage, 'tmoet den Heer zijn bevolen,
Die noch een middel mach schicken tegens mijn dolen,
VVaer door ick ten laesten mocht vverden getroost,
Dus gae ick neder sitten in desen Kercker gescholen,
Misschien vvie hem mijn arme oude man vernoost.
Medogent hart.
Vrient om te comen tot ons voorgaende propoost,
Het is tijt dat vvy eenichsins vverck beginnen,
Om den armen te gaen soecken, 'tsy VVest of Oost,
Misschien vvaer vvy hem droevich gescholen vinnen.
Sommige.
Ick tvvijffel niet of hy is desperaet van zinnen,
Sulcx onlancx door 'tGeruchte is gevvorden kont.
Medogent.
Het is nodich dat hy troost mach gevvinnen,
Laet ons tot hemvvaerts gaen zonder toeven terstont,
En hem liefdich vertroosten, naer den aert der Christen gront,
Sulcx behoort van alle menschen te vvorden volbrocht.
Sommige.
Ick sal hem cussen met een lieflijcken mont,
En bereet zijn dat 'tvverck der liefden aen hem vvert gevvrocht.
Medogent.
VVel mijn dunckt dat daer binnen yemant crocht,
Souder vvel d'een of d'ander zijn gevangen?
Armen.
O Godt almachtich sal ick van niemant vverden besocht?
So sal ick hier sterven door al dit svvaer verstrangen.
| |||||||||||
[Folio H1r]
| |||||||||||
Medogent.
Hy roept als of hy hadde nae yemants verlangen,
Laet ons hem toe roepen, en horen vvie dattet mach zijn.
Armen.
O vrienden mocht ick van u eenige hulpe ontfangen,
Mijn hart verstickt van grote benautheyt svvaricheyt en pijn,
Ick arm out man leg hier gevangen (ick claget dijn)
Isser nu niemant die mijn,, mach comen te baten.
Medogent hart.
VVie heeft u hier doen leggen? seght ons de oorsaeck fijn,
Misschien vvat vvy mogen doen datmen u los zal laten,
Sommige.
Hebt ghy gevvelt bedreven op stegen of straten?
Of ander quae feyten, ontdeckt ons de zaecke bloot.
Armen.
O neen ick heb gegaen als den desperaten,
Tot den Meesten hoop der menschen, om mijnen noot
hem voor te stellen, met alle reverentie groot:
Maer hy heeft door VVangunstich hart vol haet en nijt,
Onvvaerdelijck mijn getracteert, also dat het mijn verdroot,
En hier doen leggen zonder myn te vvillen horen met vlyt.
Medogent.
Den armen (Godt betert) vverden heden zeer benijt
van den Meesten hoop der menschen (veel in't getal)
En door VVangunstich hart aengedaen veel leet en spijt,
Maer Godt ist die t'syner tijt, vvel vvreecken zal.
Armen.
O vrienden verkoren helpt mijn uyt dit droevich dal,
Ick biddet u hartgrondelijcken vvilt doen voor mijn het best.
Medogent.
VVy sullen gaen tot den Meesten hoop der menschen (voor al
En presenteren van uvven t'vvegen request,
Dat ghy mooght ontslegen vverden uyt dit vuyle nest,
Oock dat ghy vertroost vvert van harten milt.
Sommige.
Al vvaert datmen liep van het Oost tot in het VVest,
| |||||||||||
[Folio H1v]
| |||||||||||
Den Meesten hoop der menschen vverpt het al in'tvvilt,
Om den armen te helpen, ist dattet dickmael verschilt,
Sulcx hoortmen (eylaes) hoe langer hoe meer.
Armen.
Och vrienden op dat mijn droefheyt mocht vverden gestielt,
So neemt terstont tot hem haestelijck u keer.
Medogent.
VVy gaen hem ontdecken uvven noot en svvackheyt, seer
doende het beste (so veel vvy immer connen)
Op datmen u mach helpen vvt dees armoed' en deer,
't VVelek vvy u van harten vvt liefden jonnen:
Maer op dat het vverck vvel vvert begonnen,
Tot voorstant van den armen, naer den liefden aert,
En vvat behulps voor hem mocht vverden gevvonnen,
Het is nodich dat vvy Schriftuerlijcke reden (vermaert)
met ons nemen, die hem die zaeck ernstelijck verclaert:
Zulcx dunckt mijn goet, onder verbeteringh geseyt.
Sommige.
Schriftuerlijcke reden is byden Meesten hoop van cleynder vvaert,
Die Begeerlijckheyt der oogen heeft hem al te zeer verleyt:
Men mach het besoecken, die saeck dient niet langer verbeyt,
En alles daer in doen naer ons schuldige plicht.
Medogent.
Den armen moetmen vertroosten in zijn svvaricheyt,
Ick en can sulcx vvt mijn hart niet setten licht,
Het bedroeft mijn zeer, dat desen vvreden boosvvicht
so schandelijck met hem handelt, zonder bevvegen,
Maer vvat isser van te seggen? daer is geen opsicht
op den troostlosen armen, ten mach niet zijn versvvegen.
Sommige.
VVel vrient vvie mach ons hier comen tegen?
Mijn dunckt hy ist daer van ghy hebt gesproken.
Medogent.
Het is Schriftuerlijcke reden (tot mijnvvaerts genegen)
Die ons sonder tvvijffel selver gaet zoocken.
Schriftuerlijcke reden.
| |||||||||||
[Folio H2r]
| |||||||||||
Vrede sy u: de Heer vvil u beyden met vvijsheyt vercloocken,
Tot prijs en lof van zijn alderheylichste naem.
Medogent.
VVelcoom moet ghy zijn vvt liefden ontloocken,
VVant noyt eenich vrient quam ter saecke zo bequaem,
VVy hebben groot verlangen naer u vrient eersaem,
VVy sullen u vvat voorstellen, vvy sijn seer beroert van sinnen.
Schriftuer.
Ontdeckt mijn u zaeck sonder vrees of schaem,
Ick merck dat ghy bedroeft zijt in't harte binnen.
Medogent.
Op dat ick ordentlijck mijn reden gae beginnen,
Ick salse u van t' eerste tottet laesten ontdecken.
Sommige.
O Schriftuerlijck reden vvy sullen u van harten beminnen,
Schaft ons goeden raet, die mach tot hulpe strecken.
Schriftuer.
Al vvat in mijnder macht is, zal ick sonder vertrecken
niet achter vvegen laten, maer doen zo veel ick mach:
Verstocte harten can ick tot Medogentheyt vervvecken,
En met blijtschap verheugen die sitten in groot geclach.
Medogent.
Men heeft door 'tGerucht gehoort onlancx voor desen dach,
Hoe dat den troostlosen armen (sijnd in svvaren druck)
Roepende dagelijcx als desperaet sonder verdrach,
Als een out man ondervvorpen groot ongeluck:
Die niet mach vvercken, noch vvinnen een stuck,
Verlangde seer dat hy mocht vverden verlost:
Is tot dien eynden gegaen (door noot) met zijn cruck,
Tot den Meesten hoop der menschen, als een beschaemt post,
Die hem door VVangunstich hart vvredelijck bost:
In plaetse van hulp en troost, vercrijght hy svvare slagen,
Hem vveygerende te hooren spreken (behalven spijs of cost)
Heeft hem ten laesten door een groot mishagen,
In de gevanckenisse doen leggen (aenmerckt dit gevvagen)
Al vvaer vvy hem hebben gesproken, nu onlancx geleden,
| |||||||||||
[Folio H2v]
| |||||||||||
Ons biddende zeer dat vvy terstont sonder vertragen,
Hem mochten verlossen uyt dees zyne benautheden:
Dus hebben vvy voor genomen hervvaerts te treden,
Tot den Meesten hoop der menschen, in VVeelden geseten,
Die vvy de zaeck sullen voor stellen met reden,
Op dat hy voor al mocht ontslagen vverden, vvy vveten
dat hem niet gebreeckt dan alle ding, 'tsy drincken of eeten,
Clederen, ja sijn gesontheyt vvert hem door commer ontnomen:
't Zal u gelieven met hem te spreken van dees secreten,
VVant u vvoorden sullen by hem gelden als den vromen.
Maer d'onse sullen fabelen schijnen ende dromen,
Dus bidden vvy vvilt u tot hem gaen vogen snel,
VVant voor Schriftuerlijcke reden sal hy meerder schroomen
dan voor ons beyden, dat vveet ick voorseecker vvel.
Schriftuer.
Het is nodich dat ghy mede gaet met een opstel,
VVant daer geen Medogent hart is verstaet d'intentie,
Heeft den troostlosen te vervvachten niet een spel,
d'VVelck mach dienen tot sijn troost en assistentie,
Oock cant niet schaden der Sommiger presentie:
Hy sal hem misschien voor u beyden vresen.
Sommige.
Laet mijn doch achter ghy hebt meerder credentie,
VVant ick sal daer niet meer dan een oin't cijffer vvesen.
Medogent.
Gaet ghy mede, hoort hem een lesgen lesen:
VVant zodanige vermaningen sullen u oock niet schaden.
Schriftuer.
Ick sal u oock met eenen stichten, door mijn reden gepresen,
Laet ons al 'tsamen gaen als vvijse beraden.
Medogent.
Gebruyckt ghy de vvoorden, vvy sullen door Godts genaden
scherpelijck toe luysteren, en helpen alst is van noden.
Schriftuer.
VVaer sullen vvy hem vinden eert vvert te spaden,
Den dach passeert (voortaen) de tijt zal haest zijn gevloden,
| |||||||||||
[Folio H3r]
| |||||||||||
Ick sal stout voorgaen, en doen niet als den bloden,
VVant voor hem ben ick vervaert niet een Hollantsche mijt.
Medogent.
In VVeelden sit hy, hebbende gebraden en gesoden,
Met vleys lusten, en VVangunstich hart vol nijt.
Schriftuer.
Ick sal aencloppen, schickt dat ghy byde hant zijt,
Laet ons vverck beginnen om hem te preken.
Begeerlijckheyt.
Hola vvie clopt daer aen de deur so subijt,
Hy clopt so hard, al vvoud' hy de deur breken,
VVellecoom vrient comt vry in sonder smeecken,
Met u geselschap, alhier op onse statie.
Schriftuer.
Om eeten noch drincken comen vvy hier niet gestreken,
Noch in al u samblant hebben vvy geen recreatie:
Maer den Meesten hoop der menschen tot deser spatie,
Hebben vvy te spreken, van nodige zaecken.
Begeerlijckheyt.
Ick sal hem de bootschap doen met een goede gratie,
En ghy sult terstont tot u alder meninge raecken:
Mijn Heer hier buyten staen drie mannen die seer haecken,
Het dunckt mijn al vvat vvonders te zijn.
Meesten hoop.
Laetse binnen comen om ons dranck en spijs te smaecken,
Ick salse eens brengen desen romer met vvijn.
Begeerlijckheyt.
Ghy sout binnen comen doet den Meesten hoop vveten dijn,
Hy sit ter tafelen maeckende goede chier.
Schriftuer.
U spijs en dranck segene de Heer almachtich fijn,
Op dat ghy die selve soberlijck mooght gebruycken hier.
Meesten hoop,
Wat is u begeren, seght ons u meninge fier,
Mijn dunckt daer sal vvat bysonders oprysen.
Schriftuer.
| |||||||||||
[Folio H3v]
| |||||||||||
VVy comen tot u om voort te stellen met goe manier,
Een saeck seer nodich, en vvaerdich om prysen,
VVaer in ghy moet met Medogent hart bevvysen,
Troost en bystant aen den troostlosen armen.
Meesten hoop.
Ia, ja, ist anders niet, ghy mooght vvederom gaen bysen:
Tis te vergeefs al u bidden, smeecken en karmen.
Wangunst.
VVat meent ghy honich te rapen van dusdanige svvarmen?
Voorvvaer ghy doolt, en sijt 'thuys voorby gelopen.
Meesten hoop.
Maer seght ons, vvie sijt ghy al t'samen om ons t'ontfarmen?
En cont ghy u selven met u middelen niet bedropen?
Schriftuer.
Ick ben Schriftuerlijcke reden (van God geropen)
Om u tot liefdich vertroostigh te vervvecken.
Medogent.
Ick heet Medogent hart (staende altijt open)
Om een yder t'ontfarmen, en tot mijnvvaerts te trecken.
Sommige.
En ik ben de Sommige, vviens sinnen strecken
tot Schriftuerlijcke reden, en Medogent hart,
Die u den noot der armen comt ontdecken,
Om hem te helpen uyt pijn en benautheyts smart.
Wangunstich.
Ick hoor vvel ghy sijt van bockgens volck (jae vvat een part)
Meent ghy hier te vangen alsulcken visschen?
Meesten hoop.
Om sulcken comanschap mooght ghy gaen op een ander mart,
VVant anders sult ghy u rekening qualijck gissen.
Wangunstich.
Het sal u faelgeeren, en groflijck missen.
Dus treckt van hier, het sal u zijn de beste voet.
Begeerlijckheyt.
Of anders sult ghy u noch van anghst bepissen:
Ick radet u voor 'tbeste dat ghy dat doet.
| |||||||||||
[Folio H4r]
| |||||||||||
Schriftuer.
O Meesten hoop der menschen, met dit u Godloos gebroet,
Hier in VVeelden sittende, en ghebruyckt 'svverelts solaes,
Ghy spreeckt seer trots, al eer ghy vveet vvat u ontmoet:
Aenhoort eerst mijn begeeren (sonder onmanierlijck geraes)
Ghy hebt door VVangunstich hart (uvven nydigen dvvaes)
sonder recht of reden, in den Kercker doen sluyten
den troostloosen armen, den ouden svvacken baes,
Al vvaer hy al desperaet, leyt in duystere muyten:
Voor eerst souden vvy hem eysschen los daer buyten,
Van zijn banden ontslegen, ende hem laten vry:
Ghy hebt met hem gehandelt als onbarmhartige guyten,
Die noyt gevveest is in eenige saecken en parthy:
Indien u zulck goetdunckt zo antvvoort ons ghy,
Op dat vvy dan voorder spreken daerom vvy comen.
Meesten hoop.
Sal ick hem los laten, so moetmen voor eerst aen my
de handen vullen, met tvvaelf ducaten zonder schromen.
Wangunst.
Daer moet ghy aen (so doen vvy noch als den vromen)
Ghy hebbet geen vveygeringh met alle reden.
Sommige.
Tvvaelf ducaten sijn vvel lichtelijck te nomen:
Maer quaet te tellen voor diese moet besteden.
Schriftuer.
Gedenckt om den gevangen, als of ghy oock meden
een gevangen vvaert een lit van u eygen lijf:
VVy biddent u seer met vriendelijcke beden,
Hy heeft niet te geven, daerom doet hem dit gerijf.
Meesten hoop.
Daer moetender ten minsten zijn vier of vijf:
VVant anders en isser niet een vvoort van te seggen.
Wangunstich.
Nu verstaet ghy den sin, ende 'trechte motijf,
Anders en suldy met ons niet ploegen of eggen.
Medogent hart.
| |||||||||||
[Folio H4v]
| |||||||||||
Den Troostlosen armen heeft genoech op zijn regge,
Men moet hem onderstant doen sonder verbeyden.
Sommige.
Maer om dat den armen bloet niet sou blyven leggen,
Ick sal u vier ducaten terstont gaen bereyden,
Die ick voor hem betalen zal, al eer vvy scheyden,
VVant mijn iammert van den ouden man, en grote qualen.
Meesten hoop.
VVerpt over ick sal hem u uyt doen leyden,
So mooght ghy passeren, om niet langer de dralen,
VVangunstich hart ghy sult hem uyt den Karcker haelen,
En laten hem comen alhier voor onsen oogen.
Sommige.
Hout daer het gelt, 'tvvelck ick u voor hem sal betalen,
Sijt ghy nu te vreden? hebt ghy nu u genogen?
Schriftuer.
Och lacen hoe vverden de Sommige vvtgesogen,
Van den Meesten hoop der menschen in 'svverelts vveelt,
Door vvangunstich hart sietmen naerstich pogen,
Den armen t'onderdrucken, die hem verveelt:
Die Begeerlijckheyt der oogen seer lustich queelt,
En raet hem daer toe met valsche practijcken.
Wangunstich.
VVaer legdy ou greysaert? vvaer zydy schoon beelt?
Ghy sult verhuysen, en vvederom daer buyten kijcken.
Darmen.
Noyt bedrofder, noyt troostloser als mijns gelijcken,
Sal mijn noch meerder svvaricheyt comen aenboort?
Wangunstich.
Men sal u los laten, so mooght ghy gaen strijcken:
Hier is geselschap die u vvachten rechte voort,
Comt uyt gaet terstont met mijn, siet en hoort
vvattet voor volck mach zijn, die u ontbieden.
Darmen.
O Godt almachtich noyt hoord' ick aengenamer vvoort,
Sijnder noch tot mijvvaerts Megodende lieden?
| |||||||||||
[Folio I1r]
| |||||||||||
Wangunstich.
Hier is den boef: vvant sodanige 'tlant verspieden,
En noch dagelijcx quellen op vvegen en straten.
Schriftuer.
Ghy veracht den ouden, maer sulcx behoort niet te geschieden:
Noch den troostlosen geensins ongetroost verlaten.
Meesten hoop.
Nu mooght ghy vvel gaen vvat roert ons u praten,
Mijn dunckt ghy sijt van bockgens volck verkeert,
Wangunstich.
Hy laet hem duncken dat hy vvijs is boven maten:
En als den Meesten hoop der menschen meer geleert.
Schriftuer.
Ghy Meesten hoop der menschen in VVeelden geeert,
Met u VVangunstich hart obstinaet van sinnen:
Al ist dat ghy den troostlosen armen parsequeert,
Gevvisselijck ghy sult loon naer u vvercken vinnen,
Met de Begeerlijckheyt der oogen, die van binnen
'tharte doorvvont, met quade lusten menichfout.
Mocht ghy den troostlosen met een lepel vvaters verslinnen,
Een emmer vol vvaters ghy niet halen en sout.
Meesten hoop.
Het is ghenoech: dat liedeken is ons al te out,
Ghy mooght vvel gaen passeren daer 'tu gelieft.
Schriftuer.
Al hebben vvy den man gelost, (dees reden onthout)
VVy sijn noch niet te vreden, en qualijck gerieft.
Maer u sal noch vvat anders van ons vverden gebrieft,
Daerom vvy principael tot u zijn gecomen hier.
Wangunstich.
Maer laten u reden sijn niet al te ondieft,
Op dat ghy geen Nihil en crijcht op u request fier.
Meesten hoop.
Ick mach van u een vvoort niet meer horen schier,
Dus gaet uvver vvegen, 'tbeste vvy u raden.
Medogent.
| |||||||||||
[Folio I1v]
| |||||||||||
Aenhoort onse reden diemen u met een goe manier',
sullen voorstellen al eer het vvort te spaden.
Schriftuer.
O Meesten hoop der menschen vol ongenaden,
Aenhoort ons propoost met ooren vlytich,
En merct op den Troostlosen armen seer beladen,
Dien ghy versmaet met u vvoorden spytich,
Syn gebreckelijcken ouderdom sijt ghy vervvytich,
't VVelck buyten reden is en buyten des Heeren gebot,
Toe snauvvenden als honden boos en bytich,
Maeckende van het uvven geck en aller menschen spot,
Al is hem te deel gevallen, dit verdrietich lot,
Denct dat den Armen by u altijt zal vvonen,
Het is een gave gecomen van den almachtigen Godt:
Daer om behoort ghy hem te troosten, tot zijnder verschonen,
V vveldadicheyt bevvysende aen sulcke personen:
Godt heeft u veel middelen hier op aerden verleent.
Dus vvilt troost aen den Troostlosen armen bethonen,
En laet u hart niet langer also blyven versteent.
Meesten hoop.
Troost ghy den bedroefden, mijn dunct ghy meent
dat ick het van de bomen schudde met groten hopen.
Schriftuer.
VVie hem om den Armen te troosten vercleent,
Godts ghenade staet voor hem hier naemaels open,
En vvie hem ontfermt over 'tcryten en ropen
Die zal Godt vveder ontfermen als daer staet geschreven.
Meesten hoop.
Gaet terstont van hier of ghy sult het becopen,
VVat geraes vvert hier van u al t'samen bedreven,
Heb ick vvat ick vvilt houvven om daer van te leven:
VVant die 'tsyne vvech gheeft can qualijck aen ander raecken
Schriftuer.
Al vvat ghy geeft dat zal u noch aencleven,
En 'tgeen ghy behout dat zal u ontlaecken:
Die rijcelijcken zaeyt sal veel versamelen binnen zijn daecken,
| |||||||||||
[Folio I2r]
| |||||||||||
Maer die spaerlijcken zaeyen, sietmen vveynich vergaren.
Wangunstich.
Ghy sult ons hooft noch al te versuft maecken,
't Is voor een doofmans deur, al u preken en baren.
Medogent.
Wat ongeschicktheyt hoort men van ons verklaren?
Men spreeckt met reden, die ghy niet en acht.
Schriftuer.
VVee u ghy Meesten hoop der menschen die u gaet besvvaren,
Met u VVangunstich hart, die daerom zeer lacht.
VVee u die nae veel suypen en drincken tracht,
Van 'smorgens vroech (sonder eenich ophouden)
Tot den avont toe; jae den gehelen nacht,
Tot dat u den vvijn verhit, alsmen mach aenschouvven.
Met harpen, psalter, veel vreucht ontfouvven:
Oock tamborynen, vedelen, en vvijn tot u vvellust:
Niet merckende op t'vverck des Heeren met berouvven,
Daerom zal Godts thoren over u niet vverden geblust,
uvve heerlijcke sullen lyden, en nergens vinden rust:
VVant de Helle heeft haer kele vvijt ontsloten,
Op dat alle die d'Begeerlijckheyt hebben gecust,
Nedervvaerts daer henen varen, als Duyvels genoten.
Beyde: rijcke en heerlijcke vverden verstoten,
Die haer leven door brengen in alle overdadicheyt.
Meesten hoop.
Ho, ho, de tijt is lang voorby gegaen, droomdy van coten.
Dat den laesten dach sou comen die vvas verbeyt,
VVant van de tijt af ons voorvaders sijn slapen geleyt,
Sijn alle dingen gebleven als nu ten tyden.
Medogent.
O Meesten hoop der menschen mijn hart dat schreyt,
Over u afgryselijcke vvoorden, die ghy moet myden.
Meesten hoop.
Laet ons eeten, laet ons drincken (als den blyden)
VVant als vvy sterven ist met ons doch al gedaen.
Schriftuer.
| |||||||||||
[Folio I2v]
| |||||||||||
Och Mensche neen nae dees tijt sult ghy moeten lyden
de Helsche tormenten die ghy niet sult ontgaen,
Ist saecke dat ghy op desen voet zult blyven staen:
VVant Christi vvoorden sullen u niet een letter falen.
Hierom bid ick u hoort noch naer ons vermaen,
Denckende op den dach des Heeren alsmen zal betalen,
Alsdan sult ghy ropen cryten over de svvare qualen,
Die niet hebben vervvacht die toecomste heerlijck
van Christo Iesu met zijn Heerscharen altemalen,
O Berghen bedect ons voor den aenghesicht verveerlijck
Die op den throon sit, maer sy sullen heel deerlijc
van hem verstoten vverden in den afgront der Hellen.
Meesten hoop.
VVech, vvech naer u vvoorden ben ick niet begeerlijck,
Ten mach doch niet helpen al u preecken en quellen.
Wangunstich.
Con dy niet gaen ou ghy geleerde ghesellen?
Mijn dunct ghy hebt vvel dapper den Bybel in den mont.
Begeerlijckheyt.
Voorvvaer ghy vveetse by naest van buyten te spellen,
Ick hoorde mijn dagen geen geleerder hont.
Medogent.
Ghy behoort u te schamen (ick seght goet ront)
van u lichtvaerdige vvoorden, o onverstandich vvijf.
Schriftuer.
Indien ghy niet vvilt luysteren nae dees reden gegront,
Vervverpende mijn vermaningen om dees Armens gerijf,
So vvillen vvy van hier gaen scheyden ras en stijf,
VVant 'tis onnodich 'tHeylichdom voor dees honden te dragen,
Of de Peerlen voor de Verckenen schuvvende dit gekijf,
En sal het stof van mynen voeten hier af gaen vagen,
Tot een getuygenisse voor u lieden ten Ionxsten dagen,
Dat ghy nae mijn vvoorden niet en hebt vvillen horen,
Al vvaer ghy niet zult ontgaen Godts straf en plagen,
Maer evvichlijck in de verdoemenis versmoren.
Meesten hoop.
| |||||||||||
[Folio I3r]
| |||||||||||
Hout op met u preecken of ghy sult my verstoren,
Ick ben anders niet ghesint maect gheen langer sermoen,
Prebelt ghy noch meer ick sal toestoppen mijn ooren,
Of gaet uvven pat voortaen vvaer ghy hebt te doen.
Schriftuer.
Ist daer dan geen troost voor den Armen te vervvachten koen?
So moet het Godt gheclaget zijn die hem noch sal ontfermen:
Maer ghedenct vvat svvaerder Oordeel tot u sal spoen,
Die troostloos veracht den Troostloosen Armen.
Medogent.
Indien ghy Meesten hoop der menschen niet comt t' erbarmen
met u VVangunstich hart boos van natueren,
Noch door dees vermaningh met liefd' vervvarmen,
So scheyden vvy van u metten Troostlosen vol trueren,
Soeckende dan troost aen de Sommige tot dese ueren,
Die Schriftuerlijcke reden niet en sal achten cleen,
Maer den troostloosen Armen helpen vvt droefheyts besueren,
Ghedenct u saecken over, vvilt u tijt tot deughden besteen,
Schriftuer.
Den dach des Heeren sal u overvallen certeen
seer haest en onversiens als een Valstrick gelijcken.
Hierom vvaect en bidt ghy menschen in't ghemeen,
Het moet al verschynen voor't Oordeel Arm en Rijcken.
Armen.
O vrienden vercoren vvilt mijn doch niet besvvijcken,
Maer laet ick troost van u liefdich erven,
VVilt mijn niet ter rechter noch ter slincker hant afvvijcken,
Van droefheyt soud' ick troostloos in armoed' sterven.
Schriftuer.
Al ist dat ghy s'vverelts Rijckdom hier moet derven,
Ghedenckt het is u staet daer in u Godt gheroepen heeft,
Noch van den Meesten hoop der menschen geen troost vervverven,
Godt sal een ander vervvecken die mildelijck geeft,
De Sommige die door Medogentheyt niet en beeft,
Sal alle Christelijcke vermaninge nemen in't goede.
Sommige.
| |||||||||||
[Folio I3v]
| |||||||||||
Den troostlosen Armen die by nae van droefheyt sneeft,
Sal ick liefdich troosten in pijn en armoede,
Al ben ick niet begaeft met grote voorspoede,
Nochtans zo sal ick doen naer mijn crancke vermogen.
Armen.
Ick danck u hartgrondelijck van u trou'lijck behoede,
Dat ghy mijn uyt de gevanckenis hebt getogen.
Medogent.
't Is een vverck der liefden, vvaer toe ghy u ginckt pogen
(dadelijck bevvesen) als een barmhartich mensche oprecht.
Schriftuer.
Nu ghy Sommige siende den troostlosen Armen voor oogen,
Troost hem nu liefdich dese besvvaerden knecht,
Sijt niet vvederspannich als den Meesten hoop heel slecht,
Op dat ghy met haer niet comt tot het misval.
Sommige.
Al ist dat mijn gemoet somtijts daer tegens vecht,
Hopende nochtans dat ick d'overhant vvel behouden sal,
Ick soude mogen voortbringen vvtvvegen zonder getal:
Maer ten mach voor Godt niet helpen tot zijnder tijt:
VVant Schriftuerlijcke reden bevvegen mijn boven al.
Den armen te troosten liefdich met vlijt.
Armen.
O Godt almachtich, hoe seer vverd ick nn verblijt,
Dat ick ouden man die in droefheyt vvas gesoncken,
En svvaricheden groot, vvederom sal vverden quijt:
Mijn hert onlancx besvvaert, begint nu zeer t'ontfoncken.
Ghy Meesten hoop der menschen dertel en brootdroncken,
VVat heb ghy al leets en smaetheyts aen mijn bevvesen.
Schrift.
Daer voor sullen over hem svverven de helsche voncken,
Met den vrecken Rijcke-man (als vvy by Lucam lesen)
Die den armen Lasarum niet troosten als desen,
Is daer nae gepynicht, en Lasarus getroost,
Sommige.
Ick vvorde zeer bevveecht, dees schricklijck vresen,
| |||||||||||
[Folio I4r]
| |||||||||||
Maer in sonderheyt, in dien mijn van desen man vernoost,
Hoort vrient ghy sult met mijn gaen hoort mijn propoost,
Ick vvil noch meerder liefden aen u stellen te vverck,
Hoe vvel ick niet en vveet of ghy comt van vvest of oost:
Nochtans sal ick voortaen op u nemen mijn oogen merck:
Hebt ghy iet van doen spreeckt het vry uyt als een Clerck,
Ick ben bereyt u terstont te helpen, seght vvat u deert.
Sijt ghy nu svvack, ick hoop u te maecken redelijk sterck:
Van hongher en dorst, sijt ghy heel vvtgeteert.
Armen.
Ghy hebt aen my een groote vveldaet bevvesen met begeert,
VVt den Karcker verlost, met rantsoen ofte gelt,
V noch meerder voor te leggen, ick ben seer verveert:
VVant den goeden mach vvel al te veel vverden voorghestelt.
Sommige.
Segt maer een vvoort ic sal u voorts helpen als een vroom helt,
VVilt u gebreecken voor my niet laten verholen:
VVy sullen t'huysvvaert gaen, al vvaer ghy ongequelt
Sult liefdich getroost vverden, als ons Christus heeft bevolen.
Schrift.
Den bedruckten te troosten die in benautheyt gaet dolen,
Is men schuldich aen zijn even naesten te volbrengen ras.
VVeygert u vyant niet, op dat ghy vierige colen
op zijn hooft mooght vegaren, door u vveldaden te pas.
Onse Heere Christus die veel menschen van droefheyt genas,
Is in de vverelt gecomen alhier:
Om den bedruckten te vertroosten, die in benautheyt vvas.
Den gevangen verlossen. Den blinden goedertier
siende maeckte. Den doven vvederom doen horen fier.
De crepelen gaende, vercondigende openbaer
een vrolijck jaer des Heren, alle menschen schier:
Als ons Esaias heeft voorseyt zeer claer.Ga naar margenoot+
Sommige weder uyt met de anderen, seyt.
VVel aen ontbreeckt u iet spreeckt een vvoort maer,
Ic sal u bystant doen zonder langer te beyden.
| |||||||||||
[Folio I4v]
| |||||||||||
Ick sie dat ghy by nae naeckt zijt, dus hout daer,
Het vvelcke ick voor u hebbe doen bereyden,
Gheve ick u aleer vvy van malcanderen scheyden:
Op dat ghy u leden mooght eerlijck bedecken:
Dan sal ick u (voorts) tot meerder troost gaen leyden
Maer vvilt eerst dese clederen terstont aentrecken.
Armen.
O vrient noyt sach ick also grote liefde strecken,
Vanden Meesten hoop der menschen: als ick van dijn,
Maer men gaet spottelijck met mijn arme gecken:
Dvvelck mijn gevveest is groot verdriet en pijn.
Sommige.
Comt nu hier aen dees taeffel, en eet met mijn,
Op dat ghy van honger eenichsins mooght versaden.
Armen.
Geeft mijn eens te drincken, al eer ick van dorst verdvvijn,
VVant 'thart dat stickt mijn met drooght beladen.
Sommige.
Drinckt daer vvt (dat u Godt seegen met zijn genaden)
so veel alst u gelieft, om uvven dorst te versachten:
Eet oock van dees spijs, gesoden, of gebraden,
d'vvelck u gelieft vvilt naer mijn niet vvachten.
Armen.
O vrient ick hadde van dorste moeten versmachten,
So ghy door u medogentheyt mijn niet had verlost.
Ick heb in den Kercker gelegen zo veel dagen en nachten,
Al vvaer ick genoten hebbe vveynich dranck en cost.
Al vvast dat den Meesten hoop hadde sijn vvijn en most,
Hy heeft mijn door VVangunstich hart also vergeten.
Sommige.
Voorvvaer ghy sijt heel mager vvt het vleys gedost,
VVilt u als een man vercloecken, met drincken en eeten.
Armen.
Mijn hart begint t'ontfoncken door dees leckere beten,
O vrient vvat danckbaerheyt zal ick u hier voor bevvijsen?
Schriftuer.
| |||||||||||
[Folio K1r]
| |||||||||||
O broeder eerstelijck sult ghy voor al vveten
dat ghy Godt almachtich moet loven en prysen,
Die u dees vveldaet doet, en 'thart in vreughde rysen,
Door de Sommige met Medogent hart geknocht,
En hoe vvonderlijck Godt de mensche dickvvils gaet spysen,
Als hy aen veel personen 'tselve heeft ghevvrocht;
De kinderen van Israhel met honger en dorst besocht,
Sijn in de VVoestyne met het Manna gevoet,
En gelaeft met vvater vvt den steen daermen vveynich op docht.
Elias vvert van den Raven ghebracht spyse zoet.
Sampson verslagen hebbende de Philisteen vervvoet,
Is met onlyd'lijcken dorst gequelt te dier stonden,
Om te verheugen zijn geest en verstercken 'tgemoet,
Heeft vvonderlijck 'tvvater vvt den backtant gevonden.
Noch vint ghy meer exempelen te lanck om verconden:
Dees zullen u dienen tot troost en aller stichtinge.
Sommige.
Ick tvvijffel niet of desen man is van Godt toe gesonden
om aen hem te bevvysen mijn schuldige plichtinge,
Als ick verstae vvt u schriftuerlijcke onderrichtinge,
Die mijn aengenaem is boven 'svverelts juvvelen.
Armen.
O vrienden ick gevoele van boven des Geests verlichtinge,
V lieflijcke troostlijcke vvoorden mijn niet vervelen,
En aen al dees vveldaden die ghy aen mijn gaet uytdelen,
Sal ick Godt en alt'samen hooghlijck loven.
Sommige.
Maer op dat geen gebreck u soude mogen schelen,
So ist voor al 'tnodichtste te troosten, daer en boven
also ghy van den Meesten hoop der menschen zijt verschoven,
En moet dolen en svverven op straten en vvegen,
Niet hebbende al vvaer ghy mooght rusten met vertoven
om u lichaem te bevvaren voor koude, snee en regen:
Tot dien eynde zalmen door middelen vercregen
doen bouvven tot der Armen residentie
een vvel betimmert huys, op datmen u alsdan te degen
| |||||||||||
[Folio K1v]
| |||||||||||
mach herbergen, en onderhouden met diligentie
haer leven lanck, doende den svvacken assistentie,
op datse ten vollen vvorden ghetroost altijt.
Medogent.
Ick sal daer over opsicht hebben (met mijn presentie)
Dat alle dingen vverden geregeert met vlijt.
Sommige.
Alle dees vertroostinge ghy van mijn vervvachtende zijt,
Daer van sal u niet een stipken faelgeren mis.
Armen.
O Godt almachtich hoe seer ben ick nu van harten verblijt.
Een vader der vvesen en armen sijt ghy gevvis
Haer niet verlatende, maer beschermt den uvven fris
voor desperatie, dat sy niet comen tot verdriet.
Ghy beproeft hen en vveet vvat den uvven van noden is:
VVant boven haer vermogen sult ghy haer niet
versoecken met tegenheden (dat dickvvils gheschiet)
Ghy gheeft een geluckige vvtcomst in't endt.
Schriftuer.
Nae dien ghy desen armen dees liefdige troost aenbiet,
VVaer door hy evvichlijck zal blyven behouden ient.
En met desen vreemdelinck seer vriendelijck u maeckt bekent,
Iesus Christus zal u ten joncxten dage niet verstoten:
Maer sult ontfangen de heerlijck crone excellent,
Als ghy u voor den Richterstoel u selven sult moeten bloten,
Al vvaer ghy hebt te vervvachten (dees vveldaet overgoten)
de lieflijcke stemme comt ghy gesegende al ghelijck,
Besit 'tConinckrijck mijns vaders (als bontgenoten)
d'VVelck u bereyt is van evvicheyt autentijck.Ga naar margenoot+
Den Meesten hoop.
Mijn ziel vveest nu vvel ghemoet zonder besvvijck,
Ghy sijt vvel voorsien voor veel jaren overvloedich,
Mijn schueren zijn vol, seer vvijt streckt mijn rijck:
VVat ick begin of voleynde 'tis al voorspoedich,
Ons hindert niet meer 'tgeraes der armen bloedigh,
Het is al vrede achter en voor, ick vveet geen quaet.
| |||||||||||
[Folio K2r]
| |||||||||||
Wangunstich
Ghy Meesten hoop der menschen soudy vvel begeren vroedich
den Hemel te ghenieten voor dese heerlijcken staet?
Meesten hoop.
Ick ben vvel te vreden, indien onsen Heer mijn laet
hier opter aerden blyven, gebruyckende 'svverelts solaes.
Begeerlijck.
VVie soude van hier scheyden? vvat een sotte praet.
Hout u mont toe, svvijcht doch alsulcken geraes.
Nu drinckt eens om, hoe sit ghy dus en suft ghy eelen baes?
Begint ghy vaeck te crygen? laet staen u gapen.
De stemme Christi.
O Meesten hoop der menschen, o ghy hovaerdigen d'vvaes,
In desen nacht salmen u onversienlijck comen betrapen:
En u ziel van u geeyscht vverden eer ghy sult slapen,
VVie sal dan toebehoren u rijckdom en schat?
Meesten hoop.
O vvee mijn arm mensche, een der ontrouvve knapen,
VVaer sal ick mijn bergen op desen pat.
Stemme Christi.
Ghy menschen al ghy moet verschynen naeckt en plat,
Alhier voor den Richtstoel Christi openbaer,
Om reeckenschap te geven (terstont zeer rat)
van uvve vvercken: 'tsy goet of boos te gaer.
Meesten hoop.
Och heuvelen bedeckt ons voor dit schricklijck gevaer,
En ghy bergen valt neder om ons te bedecken
voor den aenschijn des Heeren, die daer sit voorvvaer
op den troon der heerlijckheyt, o aerde vvilt ons in lecken.
Sommige.
O nu mach ick mijn hooft vrymoedich uytstrecken
ten Hemelvvaert, om blydelijck t' aenschouvven
mijn Salichmaker, die mijn tot hemvvaerts sal trecken,
En verlossen van alle s'vverelts benouvven.
Armen.
| |||||||||||
[Folio K2v]
| |||||||||||
Nu sal ick oock verheerlickt vverden van desen getrouvven
Salichmaker: vvant hy is het onbevleckt Lam,
Die nu sal afvvasschen mijn droefheyts bedouvven:
VVant dit is de geen die mijn zonden op hem nam.
Wangunstich.
Noyt meerder droefheyt mijn zo haestich op quam,
VVaer zal ick oock blyven voor dit vreeslijck verthonen?
Begeerlijck.
VVy moeten nu t' samen in gaen der Hellen dam,
Al vvaer geen verlossinge is noch eenich verschonen.
Stemme Christi.
Comt ghy gesegende Schapen ick sal u belonen
met het Coninckrijck mijns Vaders 'tvvelck u is bereyt
van den beginne des vverelts de heerlijcke cronen.
VVant ick ben hongerich gevveest, en ghy hebt niet verbeyt
mijn te spysen. Ick ben dorstich gevveest van vvemoedicheyt,
En hebt mijn drincken gegeven, als den lyberalen.
Ick vvas een Vreemdelinck (by nae verleyt)
Ghy hebt my geherbercht, om niet te dvvalen.
Ick vvas naeckt: ghy hebt mijn ghecleet altemalen.
Ick ben cranck gevveest, ghy hebt mijn met betalen
daer vvt verlost, met een hartelijck begeert.
Sommige.
Heere vvanneer hebben vvy u hongerich verneert,
En vvy hebben u ghespijst als den vromen?
VVanneer hebt ghy ghedorstet, vvy hebben als een vveert
mildelijck u gelaeft? vvanneer sijt ghy tot ons gecomen
Als Vreemdelinck, u geherbercht zonder schromen?
VVanneer hebben vvy u naeckt gesien gereet,
VVy hebben u leden bedeckt? al somen
u oock besocht heeft in u cranckheyt en leet.
VVanneer hebt ghy ghevangen gevveest zeer vvreet,
En hebben u verlost vande svvare banden?
Stemme Christi.
VVat ghy aen een dees minste myner broederen hebt besteet,
| |||||||||||
[Folio K3r]
| |||||||||||
Dat heb ghy aen mijn gedaen als cloecke verstanden.
Maer ghy vervloeckte bocken gaet t'uvver schanden,
In dat eevvige vier, dat den Duyvel met sijn rot:
VVant ghy hebt my niet gespijst als vaelianden.
Ick heb gedorst ghy hebt mijn gevveygert, dits 'tslot,
Ick vvas een Vreemdelinck, ghy hielt met mijn den spot,
Niet vvillen herbergen. Noch mijn naeckt lichaem
met cled'ren te bedecken. En sijt noch niet gecomen tot
mijn in cranckheyt te besoecken met troost eersaem.
Den Meesten hoop.
Heer vvanneer hebben vvy u gesien (bequaem)
Hongerich, dorstich, of Vremdelinck versmacht.
Of naeckt, of cranck, of gevangen in praem,
Vvy hebben u gedient, en hoochlijck geacht.
Stemme Christi.
Voorvvaer segh ick u, al vvat ghy een van dit geslacht,
Den minsten niet en hebt bevvesen door Medogent hart,
Dat hebt ghy mijn gevveygert (dees vvoorden tracht)
Gaet in de evvige pyne en onlydelijcke smart.
Satan.
Her, her, her, ghy moet mede met ons om vert,
In de helsche pyne, al vvaermen sal stoocken en blaecken:
Daer is knersinge der tanden en duysternisse svvart.
VVy sijn van Godt verstoten, en sullen geen blyschap smaecken
Schriftuer.
Eersame beminde alhier ter steden,
Nu hebt ghy gesien, en speelvvijs gespoort:
VVat loon vervvacht die darme leden
liefdich troost, vtvvysende Godts vvoort.
Dats d'eeuwige vreuchgde, van geen oor gehoort,
Daer en tegen vvat hem sal genaecken (Gods straffe fel)
Die troostloos d'Armen veracht, genieten voort
d'Ewige verdoemenis, der pynen gequel.
Nu ghy Meesten hoop der menschen, laet u door dit spel
tot Medogentheyt bevvegen, om d'arme te troosten:
| |||||||||||
[Folio K3v]
| |||||||||||
Op dat ghy met de Sommige ontgaet de duystere Hel:
Maer hoorende des Heeren stem, en lieflijcke propoosten,
Ende met alle gelovigen van vvest en oosten,
Aensitten in't Coninckrijck der Hemelen vreught,
Met Abram, Isack, en Iacob niet als den boosten.
Die vvenschen vvy u Coren-aren uyt rechter deucht:
VVant Liefd' moet blijcken onder ons jonge jeught.
Liefd' moet blijcken. |