Brokstukken uit de Surinaamse dierenwereld

[p. 112]

Slinger-aap
Kwatta

De slinger - aap (Ateles paniscus)

De slingeraap, spin-aap of kwatta, heeft een slank lichaam met lange droge ledematen, dat is het kenmerk van deze aap. De kop is klein met een rose gezicht. En de haren op de kop, staan op het voorhoofd stijf naar voren, alsof ze naar voren gekamd zijn. Deze helemaal gitzwart gekleurde aap heeft iets merkwaardigs aan zijn handen, dat anders niet voorkomt bij de overige aapsoorten in Suriname.

De duim van de hand is er niet of het is maar een stompje. Deze apen lopen minder op hun poten, maar bewegen zich veel meer slingerend vooruit, al hangend aan hun lange dunne voorpoten.

Daarbij speeld de flinke dikke staart een grote rol als grijporgaan.

Wat de slingeraap eenmaal met zijn staart vastgrijpt, is dat gegrepen en laat hij heus niet meer makkelijk los. Net een horlogeveer omwikkeld hij de tak die hij vasthoudt en dan kan hij onderste boven hangend met zijn romp op en neer schommelen.

De slingerapen leven in troepen van 6 tot 15 stuks bijelkaar.

[p. 113]

Maar, vaak kan men ze in paren of enkel aantreffen in het bos.

Graag zitten ze ook op hoge afgestørven oerwoudbomen. En als men dan door het bos loopt, bemerkt men de aanwezigheid van deze aap door het voortdurend knakken van takjes in kruinen van de bomen.

De bewegingen van de slingerapen zijn vlug. Daarom heeft de jager geen tijd te verliezen als hij de aap ziet. Merkt de aap een jager op, dan vlucht hij slingerend zeer snel weg, waarbij hij zich met zijn voorpoten aan de takken vastgrijpt en hierbij maakt hij ook van zijn lange grijpstaart gebruik. De grijpstaart die nog vlugger dan de voorpoten is wordt vooruit gestoken en grijpt zich aan de takken vast.

In normale omstandigheden, bij-voorbeeld wanneer ae aap niet achtervolgd wordt, zal hij steeds van zijn staart gebruik maken, om een houvast te zoeken, alvorens hij besluit de tak waarop hij zit te verlaten.

Vaak hangt de̸ hele troep onderste boven van de takken van de bomen en dan schommelen ze op en neer. Ook gebeurt het, dat ze allemaal op de dikke takken van de bomen liggen. Waarbij de kop achterwaarts gebogen wordt en de armen gekruist op de rug liggen.

Op de grond bewegen deze apen zich meer hulpeloos voort, daarbij doet de staart dienst als evenwichts-orgaan en wordt daarbij S-vormig in de hoogte gehouden.

Zij leven in hoofdzake van bladeren van lianen, blad-knoppen en blad-spruiten van bomen, vruchten, vogel-eitjes, insekten zoals torren, sprinkhanen, vlindertjes, rupsen enz. En zelfs jonge vogeltjes die nog niet kunnen vliegen en in de nesten zitten.

Vooral in het verleden hebben de Bosnegers ijverig en onverdroten deze apen gejaagd. Want ze dienden vaak als bruidsgeschenk aan een geliefde.

De slinger-apen zijn niet direkt een gevaar voor de kostgronden van de Bosnegers en Indianen van het Surinaamse binnenland.

In het verleden konden ze wel vaak onhebbelijk zijn tegen de gouddelvers en balatta-bleeders. Wanneer zo een man een bolletrieboom in wilde, om balatta van te winnen, dan kwam het

[p. 114]

voor, wanneer de apen in de boom zaten ze de takken flink schudden, zo dat er een regentje van droge takjes en takken naar beneden viel.

Stoorde de klimmende man zich niet daaraan en de apen merkten, dat het bombardement niet hielp, dan volgde een regen van urine, die de kwatta's in tussen-pozen produceerden.

Soms is dat, dan een zeer hachelijke situatie voor de klimmer. Dit gedrag vinden we niet bij andere aapsoorten in Suriname, alleen de slinger-apen of kwatta's doen dat.

Niet tegenstaande het feit, dat deze apen de mens overigens geen schade berokken, is de mens de grootste vijand van de slinger-apen of kwatta's.

Daarom ook, als deze schepselen van het bos, hun grootste vijand, de mens, opmerken vluchten ze direkt, waarbij hun staart vlug slingerent om de takken vastgrijpend het ongeholpen lichaam mee voort-trekken.

Als slinger-apen geschoten zijn en niet direkt dood gaan, blijven ze vaak nog een poos met hun staart aan de boom bengelen.

Ook als hij dan dood is valt de kwatta niet eerder van de boom, dan tot zijn lichaam tot ontbinding overgaat.

Wanneer de kwatta zit heeft hij een eigenaardige houding, die verschilt van alle andere apen in Suriname. Hij leunt met zijn borst tegen de opgetrokken knieen, de kop wordt naar omlaag gebogen, zo dat de schouders het hoogste punt van het lichaam vormen. Daarbij ligt de staart gebogen om de voeten en de armen liggen soms voor de voeten of zijn gekruist.

De jonge slinger-apen of kwatta's omhelzen de moeder stevig en worden zo overal mee rond-gedragen. Ook als de moeder dood geschoten is, blijft het jonge aapje de moeder innig omhelzen en laat haar niet los.

Jonge slinger-apen hebben geen rose gezicht als de volwassen aap, maar het gezicht is meer donkerkleurig. Het lichaam is bij de jonge dieren ook meer kaal behaard.

In gevangenschap worden deze apen zeer aanhangkelijk. Kinderen die geregeld met hun spelen, tegen hen zijn de apen echt speels en aanhangelijk. Zouden de kinderen voor een dag

[p. 115]

afwezig zijn, dan maken de apen de hele dag een lang gerekt schreeuwend geluid.

Evenzo schreeuwen ze vol vreugde als de kinderen terug zijn.

Na de terugkeer hoort men dan verder niets, of maar een kort EUU, EU!

Is iemand waarmede ze vertrouwd zijn ziek. En zouden ze de gelegenheid hebben zich vrij te bewegen, dan komen ze tot naast het bed zitten en blijven daar de hele dag, en het is dan niet makkelijk ze vandaar te verdrijven. En dit, zonder dat zij bij die gelegenheid het een en ander in huis stuk zouden maken. Als de aap eenmaal naast de patient zit, daar blijft hij.

In geval ze met alle vier poten over de grond lopen, wordt de rug krom gehouden; ze lopen dan niet op de binnenvlakte van de hand, maar op de buitenste of bovenkanten.

Wanneer men ze aan de voorpoten vasthoudt en ze dus op hun achterpoten lopen, dan wordt de staart S-vormig in de hoogte gehouden.

Inlands heten de spin-apen, slinger-apen ‘kwatta’. De Bosnegerstam van de Saramaccaners noemen hem ADJANGOE.

Er wordt wel eens veteld, dat er ook witte slinger-apen of witte kwattas voorkomen. Dit klopt in zo verre, dat deze kwatta niet zwart, maar grijs gekleurd is en niet wit.

Schrijver was in het bezit van een levend exemplaar uit de Boven Commewijne-rivier. Zijn gedragingen zijn dezelfde als de zwarte kwatta-apen. In de wetenschap is deze slinger-aap bekend als ‘Atelas geofroyii’. Inlands als WITTIE KWATTA.

[p. 116]

Groene tuin-hagedis (Ameiva spec.).
Wordt 40 cm lang leeft van insekten, wormen en ander in de grond levende dieren. Ze lopen liefst bij heet weer rond.