Memorieboek der stad Ghent van 't jaar 1301 tot 1793. Deel 3

1583.

's Heeren kiesers.	Der stede kiesers.
Joncheere Franchois van Provijn.	Guillaume Helaut, f^s Lievens.
	Lievin Tayart, f^s Lievens.
Lauwereyns de Vleeschauwere.	Jan Bollaert.
Joncheer Joos Triest, f^s M^r Joos.	Gillis van den Haute.
Jacob Burt.
Schepenen van der Kuere.	Schepenen van Ghedeele.
Joncheer Jan van Hembyze.	Joncheer Franchois Triest.
Jan van der Vennen.	Lievin Heylinc, d'oude.
Antonis Herman.	Nicasius van Deynse.
Joncheer Jacques Cabiliau.	Joncheer Richardt Utenhove.
Ghilein Dhooghe, d'oude.	Guillaume Bogaert.
Baudewijn Mattheeus.	Jan van Huffele.
Joncheer Philips de Grutere.	Joncheer Antonis Oosterlinc.
Jan van Oorteghem, d'oude.	Jan van Deele, f^s Joris.
Jacob Stalins.	Laureys Thijs.
Jooris de Coninck.	Joos van Wijnsberghe.
Lievin van Doorislaere.	Lievin Moens.

[p. 80]

Gillis de Knuyt.	Cornelis Stuytinck.
Jan de Vos.	Charles van Haute.

Ontfanghers.

Laureyns de Vleeschauwere, bouchhoudere.

Gillis Hebberecht, van de wercke.

Pieter Mattheus, van der Yssuwe.

[In de maent September 1583 moesten de trompetters in den avont, ten 8 uren, ende 's morghens, ten 4 uren, op het Beltfrot de trompetten steken; wiert eenen jongman, die brieven naer de vyanden meende te dragen, opghehanghen. (K.M.)]

Den xix^en October in dit jaer quam deur 't Sas binnen deser stede, Jan van Hembyze, voorschepene, uut Franckendale in Duytslant, daer hy hem vier jaren tijts in payse ghehauden hadde, sedert dat hy van sijn leste schependom verlaten wiert, ende hy en was zoo haest deur 't voornoemde Sas ghepasseert, 't volck van Syne Majesteyt, die men doen ter tijt Malcontenten hiet, namen 't voorseide Sas inne, ende sloten 't, makende aldaer eene groote fortresse ende steerckte, ende belegerden alzoo dese stede van Ghendt, ende namen insgelijcx t' allen canten inne alle speelhoven, huysen van plaisancen ende sterckten, die zy garnisoenden, tot onder de stede, daer mede zy dese stede grootelicx benauden, benemende de zelve stede alle victuaelgen, ende belettende die van de voornoemde stede, ende 't garnisoen daer inne wesende, eenighe excursien te doene, ende haerlieden daghelijcx van tot onder de vesten coyen ende peerden afhalende, ende niet min die van de stede met haerlieder garnisoen deden oock ondertyden diversche excursien ende entreprinsen, zoo onder Audenaerde, Curtrijcke als andere

[p. 81]

quartieren, der zelver oock afhalende haerlieder coeyen, peerden ende andere bestialen, die zy daghelicx binnen deser stede waren bringhende.

Item, het is te wetene dat ghedurende de belegheringhe van der zelver stede, de voornoemde Malcontenten vele gruwelicke, schadelicke ende onmenschelicke sticken ende faicten bedreven, vermoorden alle 't gone dat zy van uter stadt cryghen consten; de jonghe knechtkens ende meyskens sneden zy haerlieder ooren af, ende zonden ze met de zelve ooren in de handt wederomme binnen der stede; zy sneden eenighe vrauwen haerlieder bursten af met andere leelicke faicten, dewelck te lanck ware om te schryven (alzoo de rebellen zegghen).

[In October 1583 quam joncheer Jan van Imbiese in de stadt, die soo lanck te Franckendael in Duytslant ghewoont hadde; dede den eedt van ghetrouwicheyt, over wiens comste de borghers seer verblijdt waren; de borghers moesten hun gereedt houden op den eersten alarm te compareren; de ontfangher Meyntkens, Gillis Borluut, ende 26 andere notabele borghers wierden den 27 October met gheweldt door de soldaten ghevanghen, ende wierden alle 's nachts gheleyt in 't Princenhof, ende ghestelt in verscheyden camers met groote wacht, sommighe moesten in hunne huysen blyven, bewaert wordende door soldaten. (K.M.)

- In de maent November moesten alle de boeren alle hunne granen rontom de stadt in de stadt brengen, want de Malcontenten, tot onder de vesten van de stadt, maeckten hem meester van de casteelen van Theems ende Rupelmonde, waer door twee stadspoorten ghesloten bleven uyt vreeze van de vyanden. (K.M.)

[p. 82]

- In de maent December 1583 gaven de borghers van Aelst hun over aen de Malcontenten, uyt ghebreck van broodt; trouwde Joncheer van Imbiese, oudt 70 jaren, met eene raetsheersdochter; vele van onze catolijcke borghers wierden ghevanghen, ende eenighe uyt de stadt gheleyt; die voor een half jaer geen granen en hadden, moesten uyt de stadt gaen; vele vluchtelingen uyt ghebreck, kercken, cloosters, enz. wierden met groot jammer uyt de stadt ghejaecht, by ghebreck van victalie. (K.M.)

- In de maent Januarius 1584 quamen eenighe schepen met granen van Antwerpen; wiert eenen jonghen soldaet om syne diverye opghehanghen. (K.M.)

- In de maent Februarius 1584 was het collatie om ghelt te vinden; wierden 30 Malcontenten ghevanghen; 't scheen dat de heere van Ryhove hem wilde meester maken van Dendermonde; sulckx dat Ryhove ende Imbiese niet wel overeen en quamen; vele borghers verlieten de stadt van Ghendt, die scheen beleghert te sijn, die moesten wederkeeren, op verbeurte van hunne goederen. (K.M.)]

Item, zekeren corten tijt naer 't sluyten van de voorseide Ghendtsche Sasse, zoo maecten de voornoemde Malcontenten eene prachtijckelicke brugghe, die zy leyden over de riviere te Wettere, benemende de selve stede van Ghendt alzoo haren utersten troost, zoo dat de zelve stede met gheene schepen van Andtwerpen door Dendermonde gheensins en conste ghevictalgiert worden.

Item, ghedurende de zelve belegheringhe zoo hilt de prince van Parme, Plaisance, enz., gouverneur ende capitain generael van Zyne Maj., zynen leghere in 't landt van

[p. 83]

Waes, Calloo ende daer ontrent, ende wiert zijn hof te Beveren ghereet ghemaect.

Item, corts naer 't innemen van den selven Sasse, zoo quamen by appointemente ende reconciliatie onder de ghehoorsaemheit van Zyne Majesteit de steden van Axele ende Hulst, ende ghedurende den zelven tijt zoo maecte de voornoemde hertoghe groote ghereetschepe omme de Schelde van Antwerpen af te pylene, tusschen Calloo ende Beveren, omme de stede van Antwerpen oock alzoo te benauwene.

Item, in de maendt van Maerte 1584, zoo hadde joncheer Jan van Hembyze, voorschepene, t' Sinte Amantsbeerch, buyten de Andtwerpsche poorte, beschreven te comparerene diversche capitainen van den leghere, zoo de heere van Manuwy, gouverneur van Audenaerde ende andere, omme te tracterene van payse, zonder de wete van het gemeente, ende reet de voornoemde voorschepene op de noene te peerde met M^r Pieter Dathenus, ministere, ende andere naer den voornoemden Ste. Amandsbeerch met zeker goet convoy, ende vonden aldaer de beschrevene heeren, de welcke als zy elckanderen de eere gheboden hadden, ende met elckanderen ghedroncken eenen dronck wijns oft twee, zoo brochten zy de voornoemde heeren als hostagiers binnen dese voornoemde stede, de welcke ghelogiert waren in 't hof van Ste. Baefs, in de Schelstrate, ende wiert zeer curts eene treves ghepubliceert.

Item, wiert, in corten tijt daer naer ghedeputeerden ghecommitteerd, omme te reysene ende ghesonden naer Doornicke, te wetene: Anthone Heyman met Joos Borluyt ende andere, omme aldaer met zyne hoocheit te tracterene van payse, de welcke aldaer langhen tijt t' hove laghen.

[p. 84]

Item, midts de goedtheyt ende slappicheyt van den onderbailliu nopende zyne justicie, ghenaempt joncheer Charles van Pottelsberghe, zoo wiert de zelve ontrent desen tijdt verlaten, ende was in zyne plaetse ghenomen joncheer Heyndrick van Bilderbeke, vader van dien grooten geus, die president was van de staten van Hollant ende Zeelant in de jaren 1635 ende naervolghende tot Ceulen.

Item, alzoo ghedurende eenen tracte by mynen heere den voorschepene ende andere capitainen van Zyne Majesteit gheconcipieert was te entreprenerene de stadt van Dendermonde, daer toe dat de zelve leghere van noode was t' hebbene zeker ghetal van ponten, omme ruyters ende knechten met andere ammonitie van oorloghe, zoo hadde de voornoemde voorschepene met Jan Bollaert, hueverdeken, de zelve doen gereet maken, ende doen voeren tot aen de Rooden Turrebrugghe, al zonder de wete van het ghemeente, ende 't ghemeente 't zelve ghewaer wordende dat 't zelve was omme de stede te overvallene, zoo wierdt 't zelve belet, ende wierd de voornoemde joncheer Jan van Hembyze, voorschepene, ghevanghen ende gheleyt in 't Princhenhof, ende wiert in zyne plaetse voorschepene ghestelt M^r Pieter de Bil.

[In de maent Maerte 1584 trock Imbiese met eenighe andere heeren om met de Spaenjaerts te spreken, ende quamen van hun ostagiers hier binnen om te spreken van eenen stilstant van wapenen, die vercondicht wiert; de ketenen van de stadt wierden ghespannen; Imbiese meende hem meester te maecken van de stadt met syne soldaten, welck verraet ontdeckt sijnde, wiert afghestelt van sijn voorschepenschap, ende ghevanghen ghebracht in 't Prin-

[p. 85]

eenhof, ende in syne plaetse wiert ghestelt Charles Uyttenhove, die niet langhe dit voorschepenschap en bediende; maer daernaer van 't selve officie afghedanckt sijnde, quam in syne plaetse meester Pieter Bil, seer oproerich; de ambachtslieden ende de neeringhen sochten den peys te maken. (K.M.)

- In de maent April 1584 om de schaersheyt der granen ende dierte, wierden alle bruyloften verboden; de ghedeputeerde van Brugghe, Henegauwe ende Artois quamen hier om den peys te vervoorderen, die de prins van Parma van Doornick ghesonden hadde; maer de Geusen waren daer teghen om hunne religie. (K.M.)]

Item, de ghedeputeerde van Doornicke wederomme binnen deser stede ghekeert zijnde omme van eenighe pointen t' hebbene resolutie daer oppe zwarichede gheresen was, zoo rees op den.... van Meye, wesende dysendach, binnen dese voornoemde stede eene groote beroerte, zoo dat de gheheele stede in roere stondt, roupende de gheheele poorterye metten ghonen de zyde haudende van Zyne Majesteit: ‘Pays, pays, wy begheeren pays!’ met bloote ghetrockene rapieren zonder van eenighe andere wapenen voorzien te zyne, ende de ghone van de ghereformeerde religie loopende in de wapenen, wonnen hemlieden de ketenen af, ende vinghen de principale edelen ende poorterie, zoo datter eenen grooten nomber ende quantiteyt ghevanghen waren, ende cesseerde dezelve beroerte zonder eenighe bloedstortinghe; ende als dezelve foulle oprees, zoo saten de ghecommitteerde heeren metten ghonen daertoe noch breeder gheroupen, ende besoingneerden omme 't resolveren van den zelven pays, dewelcken achter bleef, ende metten zelver beroerte cesseerde, ende wierdt de treves, die aldereerst

[p. 86]

ten thune van den schepenenhuuse uutghelesen was, in 't beginsel ghebroken, ende die van Ghendt wederomme verclaert vyant van Zyne Majesteyt, zoo datter weder hostiliteyt jeghens elckanderen gheschiede; daer was onder 't ghemeente groote benauwtheyt; daer storven onnommelijk vele menschen van armoede onder audt, jonck, groot ende cleen, ende meest onder de landtlieden van buyten.

[In de maent Mey was er eenen grooten oproer tusschen veel magistraetsheeren ende de ghemeynte die den peys begeerden; de wapenschorsinghe gheeyndicht sijnde, begonst men wedersijds vyantlijckheden; die van Ypre door ghebreck van spyse gaven hun over; Brugghe ende Damme hadden den peys aenghenomen, ende men vercondigde den oorlog tegen den prins van Parma. (K.M.)]

Den xxix^en Juny xv^clxxxiiii was eenen mer Lievin de Gheytere, pensionaris gheweest van Schepenen van Ghedeele, op de Veerleplaetse op een schavaut onthooft, omdat hy metten Malcontenten secretelijck ghehandelt ende ghetracteert hadde.

[In de maent Junius 1584 wierden de ostagiers van weêrcanten naer huys ghesonden; niemant en mochte meer eenighe boeren logieren, maer moesten uyt de stadt gaen; men mocht geen vyanden meer vanghen uyt ghebreck van broodt, maer doodt slaen; die geen granen en hadden wierden met blauwe briefkens van de magistraet uyt de stadt ghesonden; wiert het cooren uyt St. Janskerck ende twee capellen, die men den Graensolder noemde, uytghedeelt aen den armen; eenen soldaet wiert ghehanghen; vele borghers ghevanghen ende ghepynicht; eenen pensionnaris, ghenoemt Geytere, wiert onthooft. (K.M.)]

[p. 87]

Den vii^en July was op de Veerleplaetse voor 's Gravencasteel eenen soldaet ghearkebuseert aen eenen staeck.

Den x^en July was binnen der stadt van Delft, in Hollandt, deurschoten de prince van Oraengnen, ende de ghone die 't faict dede, wiert ghevanghen ende naer vele langhe gruwelicke tormenten hem aenghedaen, die hy patientelijck verdrouch, met eene schandeleuse doodt ter doodt ghebrocht.

Den xij^en July was op de Veerleplaetse op een schavaut onthooft eenen M^r Lieven van den Vivere, advocaet in den rade van Vlaenderen, ende zijn hooft was op eenen staeck ghesteken twee uren lanck, om dat hy in zijn huys gheconfineert zijnde, ter causen hy ghemaect hadde ende laten uytgaen zekere articulen van paeyse, zonder de wete oft authorisatie van den magistraet, hem wederomme op den beroerden dysendach teghen den magistraet opghestelt hadde, willende metten anderen accorderen met Zyne M.

Den xiij^en July waren 's morghens vrouch acht Malcontenten, die buyten Brughscher Walpoorte ghevanghen waren, aen de Keyserpoorte in 't water gheworpen by den scheerprechter deser stede, twee ende twee te gader ghebonden, ende alsoo versmoort, ende waren de ghene zoo men zeyde die alle de gruwelicke faicten deden, zoo hier vooren gheseyt staet.

Op den xviij^en dito 1584 waren op den Coorenaert deser stede ghehanghen twee soldaten; d'een was een spie, zoo men seyde, van den doorluchtighen prince van Parme, ende d'ander een soldaet die zynen lieutenant hadde willen verraden.

Den xx^en July was Anthonius Heyman iij^e schepene van de Kuere, superintendent van den oorlochvolcke, ghevan-

[p. 88]

ghen, om dat hy dese stadt (zoo de mare ghinck) door 't vinden van zeker briefken hadde willen verraden voor xxx duysent guldenen, ende was naer de noene ter scherper torture ghebrocht.

Den xxv^en July waren drye mannenpersoonen t' Schepenhuyse ghebrocht, ende waren ghecondempneert in haerlieder lijnwaet Godt, de heeren ende wet uten name van justicie vergheffenesse te biddene, ende ghebannen uut deser stede, om dat zy in de voorgaende beroerte metten anderen hadden gheroupen: ‘Pays, pays!’ De eene hiet Wannemaker, procureur by Schepenen van de Ghedeele, ende de andere was eenen cleermakere, ende de derde was een schipman, de welcke was op eenen waghene ghestelt, ende was boven nature onghenadelick ghegeesselt.

Ontrendt desen tijdt waren ontallicke vele treffelicke mannepersoonen met briefkens ter stede uutgheleedt, in zoo competenten ghetale dat om verwonderen was, om dat zy suspect waren de zyde t' haudene van Zyne Maj.

[In de maent Julius 1584 wiert het graen dat ieder hadde boven de vijf meukens hem afghenomen, ende de prijs ende de weerde wiert ghevoert in eenighe cloosters ende in 't Nieuwcasteel, ende die murmureerden, wierden uyt de stadt ghedreven; eenen wiert onthooft; te Delft was de prins van Oraignen van eenen Bourgognon doodtgheschoten; wierden veele verdachte persoonen ghevanghen. Joncheer van Imbiese wiert schuldich verclaert van verraderye; sijn proces ghemaect ende verwesen om publiekelijck op de mert onthooft te worden ende sijn hooft op eene pinne ofte staeck ghestelt te worden; namen de Malcontenten in het fort van Liefkenshoeck, by Calloo. (K.M.)]

[p. 89]

Den 4^en Ougste 1584 was joncheer Jan van Hembyze, voorschepene, op de Veerleplaetse op een schavaut neffens de pylaren, onthooft; zijn hooft was op eene pinne ghestelt, eene ure lanck, ende moeste 't zelve lichaem zoo langhe op 't voornoemde schavaut blyven ligghen, om 't faict van de voorgaende poincten dat hy oock, over zeker jaren als hy was voorschepen, zekere persoonen, als den bailliu van Axele ende eenen Muysaert hadde doen vermoorden tusschen de Meulestede ende de Muydepoorte, zoo hy de zelve uut Axele met soldaten als ghevanghenen hadde doen bringhen, met meer andere faicten.

Den xij^en Ougste trock 't garnisoen deser stede uter stadt secretelick ter Keyserpoorten uut, om een groot convoye, dat naer den legher reet met alderande victuailge, zoo wijn, botere, caes, bier ende dierghelijcke, af te slane, 't welk zy alzoo deden tusschen de twee ende drye mylen van Ghendt, ende commende metten buyt in den dagheraet onder de stadt, ontrent Leerberch, waren van de Malcontentsche ruyteren, die uut 't fort tot Wettere quamen, omrinckt, ende wierden aldaer wel tot hondert op den cant der riviere doodt ghesleghen ende verdroncken.

[In de maent Augusti 1584 wiert joncheer Jan van Imbiese, soo om sijn verraet als om de moort van den bailliu ende den greffier van Axel, de sententie ter executie ghestelt; men mocht geene taerten ofte coecken backen ende vercoopen om het ghebreck van 't graen, soo dat sommighe hun peerden doodden om die te eten, waerdoor gheordonneert wiert dat alle vremdelinghen, religieusen, priesters ende nonnen uyt de stadt moesten gaen; de vyanden beschoten Dendermonde, waer uyt Ryhove by tyde ghevlucht was,

[p. 90]

't gene hem overgaf; de hospitalen van Ghendt waren vol siecken, door ghebreck van ectwaren; de geestelijcke persoonen creghen paspoorten van den prins van Parma om uyt Ghendt te moghen vertrecken naer andere plaetsen. (K.M.)]

Anno 1584.

Item, midts de belegerynghe deser stede, zoo en wordt, naer d'aude costume, t'Half Ougste op Onser Lievervrauwenavondt de wet niet vermaeckt. Het is te wetene dat om 't voorgaende weerck van de ponten Jan Bollaert, heuverdeken oock ghevanghen wierdt, ende in syne plaetse was by provisie heuverdeken ghecoren Baudewijn Duyssaert f^s Jans, ende in 't vermaecken van den heuverdeken, t'Half Ougste, zoo was de voornoemde Baudewijn Duyssaert naer ghemeene electie van der ghemeener dekenen heuverdeken ghecontinueert.

Item, zoo mer Pieter de Bil, voorschepene, overzien hadde den staet van de zake, ende bevindende dezelve in groote benautheyt, ende cesseerde niet by en dede de wet, den heuverdeken ende ghemeene dekenen metier poorterie ende notabelen deser stede vergaderen, ende gaf hemlieden den staet van der zelver stede te kennene, ende datter gheenen middel en was om dese stede langher t' haudene, ende wiert gheresolveert dat men lot Beveren eenen missagier ende trompilge aen zyne hoocheyt te Beveren zenden soude, omme met hem te tracterene tot reconciliatie deser voornoemder stede; 't welck zoo in alder diligentien ghedaen ende vulcommen wiert. Ende wierden ghedeputeerden derwaerts ghesonden; te weten: joncheer Pieter de Vos, joncheer Pieter Cortewyle, Lieven Heylinck, d'aude, ende meer andere, met absoluyt last gheauthoriseert omme dezelve reconciliatie

[p. 91]

te sluytene ende accorderene, ende cyndelinghe wiert dezelve reconciliatie op den xviij^en September 1584 tot Beveren met zyne voorseyde hoocheit gheaccordeert ende ghesloten, ende quam alzoo deze voornoemde stede wederomme onder de reductie ende ghehoorsaemheyt van Zyne Majesteyt.

Den xix^en September quamen, 's morghens tusschen den zes ende zeven uren 1584, onse ghedeputeerde te waghene van Bevere, binnen deser stede, ende 's noenens ten xii uren quamen de commissarissen ofte ghedeputeerde van Zyne Maj^t. binnen deser stede, te weten: de president van den raedt van Arthois, Richardot, de audiencier van der Eycken, dewelcke met blyder feesten inneghehaelt waren, ende als zy binnen der poorten waren, zoo liet men alle de groote sticx af die op de vesten ende ramparden laghen, ende zoo haest als zylieden van huerlieder peerden afgheseten waren, zoo quamen zy naer 't Stathuys, ende wiert alzoo de voornoemde paeys ende reconciliatie ten thune van den schepenhuyse, daer men de wet uutleest, zeer solempnelick, met brandende flambeauwen, uutghelesen, present de ghedeputeerde van Zyne Maj^t., mitsgaders heere ende wet; ende des avonts ten ix uren waren alle de grove sticx die rontomme de stadt laghen afgheschoten; die stede hadde alsdan zeer ontrent de xj maenden beleghert gheweest.

Den xx^en September was uytgeroepen by voorghebode dat men gheen vremdelynghen uter stadt laten en zoude, noch insghelijcx borghers, ten ware met behoorlijck passepoort ende haerlieder capitatie betaeld hebbende.

Den xxvij^en September, 's morghens vrouch, vertrack 't garnesoen deser stede metten ministers ter Waelpoorte ute, ende ten zelven daghe 's noenens quam het garnisoen van

[p. 92]

Syne Hoocheit binnen deser stede ter Antwerpscherpoorten inne, te wetene: xxv vendelen voetknechten ende vier cornetten peerderuyteren, ende den xxviij^en quam binnen deser stede allerande victualgie, zoo van coorne, caes, botere, wijn, ossen, schapen, bier ende dierghelijcke.

[In de maent September 1584 vele soldaten liepen wech, uyt ghebreck van eetwaren; daer wierden ghedeputeerden ghesonden naer den prins van Parma, om den peys te verwerven, door dien de stadt tot het uytterste ghebracht was. De prins en wilde daervan niet hooren spreken, ten sy alle catolijcke ghevanghenen ghelost waren uyt de ghevanghenissen, 't welck terstont ghedaen wiert. De Geusen begonsten pack ende sack te maken om te vertrecken; de prins hadde boeckxens doen drucken, in dewelcke den peys stont, die sy aenveerdden, siende hunnen uytersten noodt; het garnisoen ende de ministers trocken naer Sluys, ende quamen 24 vaendelen Spaenjaerden aen de poorten ligghen; de ketenen der stadt op de straten wierden afghedaen, ende wiert in de kerck van het Begijnhof van St. Aubert, gheseyt Poortacker, misse ghedaen, alsoock in eenighe andere capellen; hetwelck in eenighe jaren niet gheschiedt en was. (K.M.)]

Den v^en October 1584 was neffens de galghe op den Coorenaert deser stede eenen soldaet onthooft, omme dat hy buyten 't ghebot van Zyne Hoocheyt eenen Guillame Pype, ontfanghere, dootghesteken hadde.

[In de maent October 1584, wiert de feestdach van St. Bavo gheviert; de aertsbisschop van Mechelen herwijdde St. Baefskerck, alsoock eenighe autaren; de pastors, monicken ende nonnen keerden naer hunne prochien ende cloosters; de aertsbisschop voremde de kinders, alsoock

[p. 93]

ouderlinghen die niet ghevormt en waren; keerden de oude raedtsheeren, die ghevlucht waren ende noch in 't leven waren, weder in de stadt, waervan eenen was die 40 jaren greffier was gheweest, seer ervaren in de practijcke, ende raedtsheer was, schoon hy niet een woort latijn en conde, teghen de ordonnantie van keyser Carel den V, ende de privilegien; maer wiert verhoopt dat nu naer dese blyde incomste van den prins van Parma in de hooftstadt van Vlaenderen, hy de oudde plaetsen van raedtsheer soude vervullen; daer wierden veele arcken triumphael, zeghenbogens ende vierwercken verveerdicht jeghen syne incomste. (K.M.)

- In de maent November 1584 wiert de abt ende de monicken van St. Pieters in hunnen vorighen staet ghestelt; wiert de kercke van St. Michiels ende de autaren ghewijdt door den aertsbisschop van Mechelen; een deel van Sinte Niclaeskercke hermaeckt sijnde, wiert ghewijdt, ende het ander deel uytghestelt tot het naestcommende jaer om te vermaecken; wiert het magistraet vernieuwt met catolijcke schepenen, pensionnarissen ende secretarissen, de ghereformeerde afgheset, ende catolijcke in hun plaetsen ghestelt. (K.M.)]

Den xv^en November 1584 ten xij uren was de wet deser stede by de voorgaende ghedeputeerde heeren daertoe by Zyne Hoocheyt als commissarissen ghesonden, zeer solempnelick vermaect ende vernieut by provisien, zoo hier naer volght: