|
| |
| |
| |
Aen den Edelen Heer, Mijn Heer Iacob van Diick, Ambassadeur ordinaris uyt den name ende van vvegen des Doorluchtichsten en Grootmachtichsten Heer ende Koninck Heer Gvstaff, den II van dien name der Svveden, gothen, Wenden Koninck ende erff-Vorst, Groot-Vorst in Finlandt, Hertoch tot Esthen ende Westmanlandt: residerende by de Hooge Mog. Heeren de Staten Generael der Vereenichde Nederlanden.
Miin heer, de Poëet Horatius recht geboren om de sotheyt van zijnen tijdt, die niet cleyn en was, te bespotten, siende dat een groot deel van de Romeinen door de groote soeticheyt van de Griecsche sprake, haer eygen teenemael waren vergetende, ende aen een sijde settende; segt dat hy oock de selfde sotheyt begonnen hadde, doch dat Romulus, den eersten vader ende oorspronck der Romeinen, op eenen nacht by hem quam omtrent den morgenstont, als de dro- | |
| |
men gemeenelicken waer vallen, ende seyde hem in zijn oore; Dat hy dede gelijc de gene die hout int vvout dragen; daer het doch maer al te veel en vvast. Het selfde mochtmen niet sonder reden seggen van onse landsluyden, die doorgaens de Romeinen, ende somtijdts ooc de Griecken, soo veel toegeven, dat zy hare manieré, sprake, schriften leeren, ende daer in soo veel tijdt besteden ende toebrengé, dat zy nieuvvers vremdelingen en sijn dan in haer vaderlandt, nieuwers en dolen, en stameren, belacchelické sijn dan daer zy geboren siin; geen talen min en konnen, en leeren, en verstaen, dan die haer de nature ende hare ouders geleert hebben. De Italiaenen sijn de eerste, die in onsen tijdt de geleertheyt ende byna teenemael vervallen sprake der Romeinen vveder opgebout ende verciert hebben: maer hebben daeren tusschen niet vergeten haer eygen. De geleerde Petrarcha, die soo veel int Latijn gedaen en beschreven hadde, heeft driemael groter eer in zijn moederstale behaelt, ende is veel meer bekent gevvorden door zijn Toscaenschen sanck, als door alle het geen dat hy aen den dach gebrocht heeft. Politianus heeft hem by zijne grote vvetenschap, noch oock by den Griecschen ende
| |
| |
Romeinschen sanck, die hem de susters van Apollo soo mildelické uyt gedeelt hadden, niet konnen houden, sonder de Italiaensche poësy te gedencken. Sanazarius en is niet te vreden geweest dat hy den Koninck ende vorst aller Poëten Virgilius in de oude Roomsche sprake hadde derven beroepen, heeft oock moeten toonen waer hy geboren was, ende niet ondancbaer te sijn tegen het landt dat hem voortgebracht ende opgevoedet hadde: heeft derhalven zijn soete Arcadia in zijn eygen tale uytgegeven. In Vrancrijck, onder veel anderen die niet te vergeefs voor de deuren van Calliope geclopt hebben, ende door haer geleertheyt op de koetse des Faems geraect sijn, is Petrus Ronsardus ten lesten voortgecomen; den welcken men segt dat twaelff geheele jaren besich is geweest om hem inde Griecsche tale te oeffenen: (van vvaer alle geleertheydt ende wetenschap ontspruijt: maer insonderheyt de Poësy haeren eersten oorspronc, konste, aerdt ende soeticheyt ontleent:) alleenlicken om in zijn eygen tale te schrijven, ende de maechdekens van Parnassus nae zijn vaderlandt te trecken. Het vvelck alsoo hy hadde beginnen te doen, heeft terstont alle de geleerden van
| |
| |
gansch Vrancrijck als betovert, ende niet min loff eń eer ingeleyt, dan of hy onder de eerste Griecsche ofte Latijnsche schrijvers plaetse verdient hadde. iae heeft van zijnen Koninc groote gaven eń een rijck in comen daer door verkregen. Van gelijcken ijver is geweest Salustius Bartas, die by velen niet min en werdt gepresen, sonderlinge in het aensien van zijn geleertheyt ende de heylige ende hoge stoffe die hy verkosen heeft. Ontallicke meer geleerden hebben haer aldaer met haer eygen tale bemoeyt, en die altijdt getracht te verheerlicken. Veel Spangiaerts ooc mede en hebben Spangien niet vergeten, oft sy schoon inde Latijnsche sprake hadden connen uytmunten, ende self Romen bestrijden. Wy alleen ondancbaer tegen ons landt, ondancbaer tegen onse sprake, hebben tot noch toe meest al of de selsde veracht, ofte laten schoffieren van die gene die geen anderen conden, ende teenemael blindt ende onwetende waren. Daer wy nochtans connen toonen, dat jae self de voornaemste Fransoysen inde hare veel fauten begaen hebben, niet lettende op den toon ende mate vande vvoorden, die zy merckelicken gevvelt doen. Gelijck oock meest de onse, die tot noch toe eenich gedicht in
| |
| |
haer moeders tale geschreven ende uytgegeven hebben. Doch gelijck de Poësy geen verstant en kan beminné, dan dat hemelsch ende vol viers is; niet en behoorde by de handt genomen te vverden, dan van yemandt die by nae in alle vvetenschap ervaren, ende inde Roomsche ende Griecsche teenemael thuys is: soo hebben vvy reden om de onse geluckich te achten, als die gene die door de vvetenschap van andere haer over al bekent gemaect hebben, om haer eygen dencken. VVy sullen hier niet seggen hoedanich onse Poëet is, die selve over al in ander talen spreect; maer veel liever op hem versoecken, dat hyt ten besten wil houden dat zijne Duytsche vruchten, die van hem self nauwelicken int licht te verwachten waren, hem door een soete dieverije (gelijck als wyt duyden) afhandich gemaect siinde, aldus nu voorden dach komen. Dese en hebbe ick niemandt, dan uwe E. miin Heer, connen toeschrijven. VVant het sy dat ick de Poëet aensie, weet dat hy in niemandt meer en is gehouden: het sy dat ick overlegge wat reden dat hy heeft, en kan niet vinden dat hy beter soude konnen oordelen. Vvve deuchtende vvetenschap die Holland voort-gebracht heeft, en heeft Holland niet
| |
| |
konnen behouden: mits ander Princen die gevrijt, ende haer ontrocken hebben: de vvelcke uwe E. tot den hoochsten staet verheven hebben, die een groot gemoet kan vvenschen ende een Koninck geven. Doch het hert, de liefde, het gemoet is by zijn vaderlandt gebleven. Het vvelck om te meer te laeten blijcken, ghy ons ooc uvve edele iegen vvoordicheyt gejont hebt, ende uwe woon-plaets hier gecosen. Alvvaer ghy voor een voesterheer ende vader der geleertheyt bekent, ende alle dagen meer ende meer vermaert werdt: soo dat alle cloecke verstanden strijden ende tsamen spannen om uwe loff ende eer te verbreyden: die geschildert in het vvitte velt van Mnemosyne, door den tijdt sal breken, ende uvve deuchden eeuvvich ende onsterflic maken. VVaer van de Koninginne is een ongelooflicke soeticheyt van aert ende beleefdheydt; die, gelijc de Magneetsteen het ijser, de herten vande vvereldt nae hem trect, ende haer selven vergetende by uwe E. doet woonen. De groote Aristoteles van de deucht sprekende, segt datter een gebreck ofte ondeucht is, die alle menschelicke te boven gaet, ende daer-om de vvilde beesten moet toegeschreven vverden, oock als zy in de
| |
| |
menschen wordt gevonden: daer by een deucht verhaelende, den vvelcken alleen de Goden ende de Helden hebben. Het vvelck hy bevesticht met de vvoorden van Priamus, die van Hector by Homerus alsoo spreeckt:
᾿Ανδρος γε ϑνητоŭ πάϊς ἔμμεναὶ ἀλλὰ ϑεοῖδ.
Dat is:
Hy scheen voorvvaer te sijn niet van een mensch gekomen,
Maer uyt den hemel self oorspronckelick genomen.
De selve bespeuren vvy alle daech in sommige, doch seer weynich: die met een bysondere minlicheyt van manieren ende aenlockende reden haer soo dragen, dat zy boven haer fortuyne sijn, ende haer oorspronck merckelicken te kennen geven. Het selfde sien wy, mijn Heer, in uwe E. Denwelcken ick niet te vergeefs en acht uyt onse loffelike stadt van Haerlem gesproten te wesen (waer inne ick oockmede mijn niet vveynich en verheuge, als sijnde uwe E. landsman eń mede-burger) daer onder andere konsten, oock de vveerde Boeckdruckerye haeren eersten oorspronck (elders by
| |
| |
ons te bevvijsen) heeft gehadt. die uvve E. vvesende een voorstander aller geleertheydt ende vvijsheydt, daer de selfde voester ende onderhouster van is, soo verre boven de nijdt ende doodt sal verheffen, als uvve deuchden haer alrede boven het gemeyne volck ende haer oordeel verheven hebben. VVaer aen niet en tvvijfelt, die dit schreeff op den naestlesten Novembris des Iaers cIɔ Iɔ c xv,
uvve Ed. hertsvvillige vrundt ende diender
PETRVS SCRIVERIVS.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd