Schetsen. Deel 6 (onder ps. Samuel Falkland)

[p. 195]

Grafje.

Mag 'k vandaag nòg eens van kindren verhalen? In de eerste plaats hóú 'k van kleine jongens en meisjes; in de tweede....

Maar argumenten kunnen we onvermeld laten.

Allicht zouden ze tot hatelijkheden aanleiding geven tegenover volwassen medeburgers wier grutterig, grokkig, overigens zeer gewaardeerd bestaan, misschien dáarom te verduwen is, wijl het 'n zoo loggen, broeierigen achtergrond vormt van kinderleven, dat je opfleurt óók als boomen kaal in najaarslucht starren, of pokdalige regen de straten bekniest.

Ontzegge ik mij verdre verontschuldigende beschouwingen....

In hoog-bloeiend gras zaten drie meisjes en een jongetje. Annetje, dochtertje van 'n winkelier wiens vrouw was gestorven, had één armpje. Het andre leek 'n geknot, rood vleeschstompje.

IJvrig doorzocht ze het grasveld, plukte uitgeloopen paardebloemen met het linkerhandje, hield ze met het vleeschstompje tegen haar boezelaar gedrukt. Scherp tegen 't misvormd armpje staken de brutale gele bloemen.

‘'k Hè-d'r weer 'n hééle boel,’ zei ze terugkeerend.

[p. 196]

‘Smijt ze maar op de hoop,’ zei Christien.

Die was de oudste, hummel van zes, met lekkere blonde warharen. Ze droeg 'n kam sinds 'n paar dagen, 'n kam waarop ze tròtsch was.

Nou had ze 't te druk om 'm door 'r krullen te halen.

De vuile vingertjes in rad beweeg, 't gezichtje verhit onder den stroohoed, de beentjes gespreid en moppige klompjes wit-puilend tusschen de grassprieten, boog ze over de paardebloemen, kleine paardebloemen en ràkkers van paardebloemen, maar àllemaal felgele, bijtend-gele bloemen, die in den schoot langszij de gespreide beentjes lagen. Met teere aandacht spleten de nageltjes de stengels open, stevig regen de vingers de koppen aaneen. Zij dee 't zóo. Zoo mòst 't, zei ze. Zoo kreeg je 'n pracht van 'n krans, zei ze.

Maar Trien, òver haar, zwart kindje, met zwarte oogen en kort zwart krulhaar, Trien die 'n half jaar jonger was, probeerde 't ànders. D'r maagre vingertjes dràaiden de stengels en dan met 'n grasvezel zette ze ze vast.

Grijpend van denzelfden hoop, de beentjes bijna gekruist, werkten ze praat-knufflend voort, terwijl Jan 'r bij rookte.

Jan was de jongen van Baams, die in aardappelen dee. Hoog de knieën gehurkt, dat de kin z'n broek bijna raakte, de gestopte paarse kousen in klompjes die 'm te groot waren, rookte die. Hij rookte. 'n Heer op den weg, toen ze naar 't veld gingen, had 'n eindje weggesmeten, wel 'n hàlve sigaar. Endjes van vader rookte die dikkels - o jee - ééns hadie 'n hééle op Zondag gekregen, maar de èndjes gapte-die en 't endje van de heer was 'n lekker endje dat nog bràndde. Vies had je 'r niet van te zijn, as je 't dekblad afbeet. O zoo. Jan rookte met

[p. 197]

dikke koonen. Voorzichtig dee-ie 'n haaltje, blies den rook weg met 'n plòf en dan nog is en nóg is, net zoolang tot-ie voelde dat z'n mond goed leeg was. Want de moeilijkheid was om 't niet in te slikken. Daar werd je benauwd van. Telkens most je maar stevig je adem uithijgen, raak van uit je keel en héel diep.

‘Je komt 'r zoo nooit,’ zei Trien na 'n stilte: ‘dat is geen krans.’

Christien haalde de schouders op, keek schapig-vernietigend, zei:

‘Hoor háár!’....

‘Je mag je wel haaste,’ meende Jan, als gróóte mannen op den grond spuwend: ‘Ze begrave d'r om elf uur’....

‘Nietes,’ zei Christien: ‘om twáálef’....

‘Om twáálef?’, vroeg hij: ‘da's nooit’...

‘Me vader draagt zellef mee’...

De vingertjes bewerkten de paardebloemen. Dravend met de korte beentjes over 't veld, liep Annetje, 'n heele vracht nieuwe blommen geklemd in het vleeschstompje.

‘Schei 'r nou maar uit,’ beval Trien: ‘we hebbe d'r zát’...

‘Zal 'k dan meehellepe?’ vroeg Annetje, neerhurkend.

‘Nee,’ zei Christine bits en glimlachend-wijs naar 't misvormd armpje knikkend: ‘Je kàn ommers niet’...

Jan rookte, de lucht doorhappend, Chris en Trien vlochten bloemen.

Om 't rood en blauw der jurkjes en 't wit der schorten glee felgroen van zonnelichtheid het veld tot waar de dijk het water afsloot. Er was daar een rivier.

Ver in de blauw-zoele lucht stond 'n leeuwrik,

[p. 198]

langgurglend fluitend, en van 'n verdwaalden kikker hoorde je mee 't zeurend gekwek.

‘Nou,’ zei Jan plots en z'n stem over-tetterde luid de stilte van 't veld: ‘'k zou wel is wille wete of ze d'r niet meer uitkomt’...

‘Uit wat?’ vroeg Christien, 'n stengel splijtend.

‘Uit de kist’....

‘Hoe wou ze d'r uitkomme, stòmmert, as-die dichtgespijkerd is’....

‘Zoo,’ hield hij aan, hijgend om 'n rookpufje kwijt te raken: ‘ik zou wel is wille zien dat ze mijn d'r in houe as 'k 'r uit wil.’

Stevig plette-ie z'n lippen nou-die wist dat-ie 't veilig doen kon. 't Endje hield-ie tusschen z'n vingerspitsen.

‘En as je dóód ben,’ zei Trien: ‘as je dóód ben, dan bén je dood en as je dood ben dan licht je de deksel niemeer op’....

‘Dat zou 'k eerst motte zien,’ beweerde hij, zachjes-zuigend en weer vinnig blazend.

‘As ze d'r arm in de hoogte hiewe,’ begon Christien te verhalen: ‘en ze liete 'm weer los dan dee die plòf en d'r beene ook. De meester het 'r an d'r tong getrokke en ze riep nie-eens au. Nee hoor - as je dood ben beweeg-ie niemeer - geen sikkepit.’

‘Leit ze in 'n kissie?’ vroeg Annetje voor zich uit starend, niet begrijpend wàt 'r gebeurd was.

‘Ja,’ zei Christien, de stengels hechtend: ‘en dan late ze 't kissie in 'n gat zakke net as toen vrouw Vis wier begrave en dan is 't afgeloope’....

‘Mijn krans is klaar,’ riep Trien opspringend, 't groen van 'r boezelaartje slaand.

‘Wacht dan effen - ik zoo daalijk,’ zei Christien: ‘nog die eene’...

Zwijgend keken de kindren toe. Over het veld liep 'n schaduwstreep. Een wolkje schemerde over de zon, glee als rookwalm voorbij.

[p. 199]

‘As ik in 't water val,’ begon Jan weer, hoestend - 'r was 'm wat in z'n keel geschoten: ‘dan ga 'k zwèmme’...

‘Mot je eerst kènne,’ zei Trien.

‘Dat doe je vanzelf,’ verzekerde hij: ‘je slaat je arme maar uit en je beene en dan blijf-ie drijve’...

‘En je kleere die nat worre,’ redeneerde Christien: ‘as 't water in je rokke zuigt, zak-ie vanzelf’...

‘Dan motte jullie maar bróéke drage,’ zei Jan: ‘wat dóén jullie met zooveel kleere!’....

‘Ik zou geen broek wille drage,’ zei Trien: ‘'n meissie met 'n jongesbroek, hèhèhè!’...

‘En ik zou geen rokke an wille,’ spotte hij; ‘wat heb-ie an 'n rok, an zoo'n flapding om je beene?’...

‘Zoo - zóó,’ redeneerde Christien weer, ‘da's wàt warrem. As je 'n broek draagt - dan heb-ie zùlleke lange spillebeene - net as jij!’

Valsch lachen van Christien en Trien klonk over het veld.

Jan rookte, antwoordde niet. De sigaar was 'm te zwaar - je wer 'r draaierig van. Maar gelukkig stapten ze op met de twee kransjes van gèle bloemen, kransjes zoo groot als 'n hand - die van Trien 't stevigst gewrongen.

Het veld staken ze over, schuinweg, en achter de huisjes om liepen ze 't paadje naar 't kerkhof, dat in z'n rastering van groen lei te schuilen.

Nóg klonken de klompjes dof in 't mulle zand, maar bij 't hek waar geplaveid was, beklopten ze luchtig de steenen, klep, klep, klep - vier paar kinderklompjes op de net-gele tegels.

Dan over 't grint van de paden, gingen ze naar de plek waar het grafje gedolven moest zijn. Jan hield Annetje bij 't gezond handje, Chris en Trien liepen voórop, zwijgend, schuw. Want die palen en kruisen daar wier je bang van.

[p. 200]

‘Hè!’, schrikte Trien. 'r Schoot 'n kat, die in 't zonnetje gelegen had weg.

‘Daàr is 't,’ wees Chris.

In 't gras was 'n plek omwoeld, diepte 'n vetzwarte kuil voor een kinderlijkje. De dwarshouten leien er met de touwen over.

‘Gossie,’ zei Trien, angstig-kijkend: ‘mot ze dáár in?’

‘Ja,’ lei Christien uit, ‘en an die touwe late ze d'r zakke.’

‘Dat kan nóóit,’ stree Jan, blij dat-ie 't endje had weggesmeten, toch nog benauwd van 't rooken: ‘da's nóóit diep genog. Daar kan je niet in staan’....

‘Ze mot 'r in lègge, stommert,’ schreeuwde Chris, kwaad - niks as die jònge begreep - ‘en as ze leit dan gaat 't zand 'r over’...

‘Motte we dan wàchte tot ze kòmt?’ vroeg Trien die graag wèg wou.

‘Wel nee,’ zei Chris weer: ‘ze komt eerst over 'n uur en dan mag-ie 'r toch niet bijblijve. We zelle ze op stokkies steke, hè?’

Haar kleine handen priemden 'n tak in den aardwal van 't grafje en daaraan met voorzichtig gebaar hechtte ze de kransjes van paardebloemen.

Toen wou Jan wèten hoe diep 't gat was, maar Chris wou 't niet hebbe.

As de doodgraver - die lánge vent - 't zag, zette-die je achterna.

‘Kom nou maar mee,’ wenkte ze: ‘nou hebbe wij óók wat an Koosie gegeve’...

En de klompjes klepperden weer over de net-gele tegels.

Zóó bleef 't graf met de zachtwuivende leelijke kransjes op 't lijkje van 't verdronken vriendinnetje, dat om twaalf uur begraven zou worden, wachten.