Schetsen. Deel 5 (onder ps. Samuel Falkland)

[p. 14]

De pàng.

In de kamer zaten ze met d'r zessen.

En zoowat gelijk knipperden de twaalf oogleden.

U begrijpt de verhouding van 6 tot 12.

De oogleden knipperden, knipperden als nerveuze kuifjes, trilden als glaspluizen bij Noord-Oosten wind, bibberden krampachtig, leien zich een wijle smachtend te ruste, be-cancaneerden opnieuw de vleeschelijke verschrikking die wij ook wel verschrikking des vleezen zouden kunnen heeten,

Tante Rebecca hield hare oogjens gesloten in het papprig geheuvel der bleek-bolle wangen. Ze kneep ze met kracht, nauwlijks een kier latend waardoor het licht naar binnen mocht sluipen. Ze lei verscholen in den ouwen leunstoel, de vingers in het versleten trijp gewroet. Ze kneep den stoel en kneep hare oogen. Ze kneep ook haar lippen soliede tezaam, dat de velrimpels om den mond strakten, allemaal scherpe sneedjes die naar den neus zigzagden en het wangenpap leken te doorstriemen.

Tante Door, àchter den leunstoel, keek alsof ze ver in de zee 'n geelvlammende zon zag ondergaan en het bijten der lichtstralen niet kon verdragen. Heel haar spichtig ouw-vrouwe-snuitje liep te hoop om den mageren neus. D'r oogen liepen naar den

[p. 15]

neus, d'r koonen dribbelden naar den neus, de kin heup-sjokte naar den neus. Haar gelaat geleek een relletje van kakelende menschen met een expliceerenden meneer in het midden. Die meneer was de neus. En alsof die meneer 'n verhaal deed van vermoorde dienstmeisjes en inbraak bij nacht, knipperden de oogen van pure ontzetting. Maar met dat al, dee héél haar snuitje alsof er 'n gemeenstekende ondergaande zon in de buurt was.

Serre, bij de kachel, verdroeg de historie ànders. Die zat te lach-schuddebuiken dat de tafel meê-schuddebuikte en de glazen zachtjes over 't tafelzeil schoven. Ze lachte en knipperde. Ze knipperde minstens zoo sterk als Rebecca en Door, ze knipperde met dikke oogleden in 'n klein sproetengelaat, waarop 't poneyhaar van de weromstuit danste als een losgespannen tullen gordijntje wen wind bliefte puffen. Ze knipperde stevig, doch hield de hand boven de brauwen, kláar om het handdeksel neêr te flappen as 'r 'n ongeluk gebeurde.

Oom Bennie, diep-teruggeleund in den anderen leunstoel, had z'n pijp in de hand, keek met één bibberend, schokjes-spuwend oog. 't Tweede hield-ie gesloten zòo plat en gewrongen, dat 't ooglid als 'n verdord erwtepelletje verpropt lei. 't Gaf 'n algemeene rimpeltrekking in z'n gelaat. De linkerwang builde angstig op, de rechtermondhoek trok zurig omlaag in de bruine stoppels van z'n weekbaard.

Oom Jozef, klein week manneke, met 'n aanvettend hangbuikje, 'n schommelenden gouden horlogeketting, 'n stel bleeke, weeke handen met vèel zware gouden ringen, neeg eveneens achterwaarts. Z'n oogranden waren rood en ontstoken, leken rooder, ontstokener achter het vet-glimmend, gouden lorgnetje. Oom Jozef knipperde langzaam, knipperend als iemand die wel wéet dat z'n oogen beveiligd zijn voor spat-

[p. 16]

tingen en ontploffingen, maar toch voor àlle zekerheid èn gesuggereerd door zooveel geknipper rondomme, de knipper-spieren in gereedheid houdt om de blinden er voor te doen als 't buitensporig wordt.

De laatste - Sam - een plus vijf is zes - trachtte z'n geknipper te beheerschen, was de oorzaak, de heroïsche oorzaak vàn het geknipper. De schaar in z'n hand wurmde voorzichtig tusschen de ijzerdraadjes, bang om mis te steken. Hij peurde met onsekure hardnekkigheid, wrikte van links naar rechts, tammetjes morrlend zonder positief het samenstel van ijzer, kurk, glas te beschadigen. Kraste er evenwel iets aan de schaar of aan het ijzerdraad dan week-ie achteruit en z'n oogen knipperden mét beheersching. En omdat het gruwelijk warm was, mogelijk ook om de inspanning van het forceeren, zweette z'n kamerflets gelaat met het rullig zwart snorretje, glansden er melkige perreltjes op z'n voorhoofd in het tam-gele licht der lamp.

Er was stilte en geknipper.

Toen zeide Sam en z'n oogleden trilden als zenuwachtige vlindervleugels:

‘.... Goed da'k 'r geen dàgwerk an heb’...

‘.... Nou nee,’ zei oom Jozef het wakkelend lorgnet recht duwend.

‘Hou in gòsnaam je mond!’, riep tante Rebecca angstig.

't Was geen gekkigheid. As 't spròng kon je ongelukken beleven.

‘Ach waás!’, schreeuwde oom Bennie, even z'n twéede oog openkleppend, nou Sam niet stàk: ‘hoogstens geeft 't 'n pàng’...

‘'n Pàng?’, lijsde Serre d'r poney-haar weg-zwiepend - wàrrem as ze was van de làch - ‘'t geeft méer as 'n pàng! As-die losschiet kan d'r 'n slag van belang van komme!’...

[p. 17]

‘Hou je hoof wèg,’ waarschuwde tante Door; ‘Sam hou je hoof weg! Zoo'n kurrek het 'n kràch!’...

‘Aach!’ riep oom Bennie geërgerd: ‘niks as 'n pàng! Je mot 't mijn leere! 'n Kògelflesschie - anders niks niemendal!’...

‘Hij met z'n pàng,’ redeneerde tante Rebecca: ‘asof 'n pàng van 'n kurrek’...

‘Stil dan!’ riep tante Door, weer schuw uitwijkend. Sam's schaar kriewelde langs de ijzerdraadjes.

En alle oogleden knipperden als straks, knipperden benauwd, knipperden schichtig.

Bij de lamp buikte rustig de flesch - de flesch Champagne.

Oom Jozef had 'r gewonnen. D'r was 'n liefdadigheidsbazaar geweest met veel naaiwerkjes, antimacassars, shawls, flesschies odeur, doosjes zeep, portemonnaies, pràchtbanden ('n pràcht van 'n gouwe en roodpluche banden!) kissies sigaren, kooschere koek, bons voor photographieën, bons voor 'n héél heerekostuum, kinderwagens, poppen, horloges (nikkel en zilver), én 'n kolossale étalage wijn van 'n liefdadigen wijnhandelaar die restantjes overhad. Oom Jozef, die - je kon 't wel an z'n gouden horlogeketting, gouden ringen, gouden lorgnet zien - z'n heele leven bemazzelt was bij wàt-ie anraakte, had voor z'n lot van vijf-en-twintig centen 'n kostelijke flesch Champagne getrokken. 'n Half jaar had de flesch in de kast gelegen, op de ònderste plank bij de trommel met boterkoek en de gemberbolussen, en nou dat tante Rebecca, z'n vrouw, jarig was èn ze gezamenlijk een zotte bui beleefden (in gewone verjaars-omstandigheden doe je 't nòg niet), zouen ze de flesch knappen.

De waterglazen stonden gereed - welk rechtschaffen huishouen heeft kelken? -, de menschen

[p. 18]

zaten gereed: kwam de moeilijkheid om de kurk, die zoo baldadig met ijzer en touw vastgemetseld zat, zonder schade voor meubilair en gezondheid te verwijderen. Er werd dus niet om een bagatel geknipperd. D'r liepen heele verhalen van flesschen die gebarsten waren - van scherven, die ze in d'r oogen gekregen hadden - van kurken, die as kogels tegen je gezicht vlogen - van schuim, dat tot an de zoldering spoot.... Je most 't verstaan. Je most 't met aandacht doen. En Sam - die zoo geschreeuwd had dat hij 't kon, dat hij 't dikkels gelapt had - scharrelde zoo raar met tante Rebecca's botte schaar, die voor alles en nòg wat diende: voor hemmetjes knippen, voor 't afknersen van bot-vinnen in den bot-tijd, voor de kous van de lamp, voor 't opensteken van oom Jozef's sigarenkistjes, voor 't vloerzeil, enz., dat je met je oogen knipperen most of je wou of niet.

‘As je 'm zóo houdt, hak-ie jezelf in je vingers,’ maande oome Bennie, blikkend met 't half-open oogje.

‘Laat mijn nou begaan!’ zei Sam kregel: ‘zòo mot 't.’

‘Jou late begaan,’ zeurde tante Door zurig: ‘'t kost mijn me karpet.’

‘Snij dan eerst de touwetjes door - ézel!’, riep Serre, lacherig: ‘hij zit an de touwetjes en niet an de ijzers.’

‘Hij zit an de ijzers!’ schreeuwde Sam, en ineens nijdig rukkend, knapte-die één van de ijzerdraadjes.

Het knàpte. Het ijzerdraadje knapte en 't knapte dóór, als de knettering van een bliksemstraal vlak in de buurt, in de hoofden van Serre, Bennie, Jozef, Rebecca en Doortje. De oogleden knipperden asof 't nou kòmmen zou - de pàng - de harde, knokkende pàng.

[p. 19]

Maar Sam, nou plots leeuwerig-moedig, over 't paard getild door 't breken des éénen draads, stopte grimmig de flesch tusschen z'n knieën, en met het geweld van 'n smid dreef-ie de schaar in de twééde voeg. Het knepperde kort. De schaarpunt brak met 'n nijdig tikje.

‘Paatsch!’ zei oom Bennie.

‘Nou vràag 'k,’ zei tante Rebecca: ‘nou vraag 'k, waarom ze zoo'n kurrek 'r op mètsele? Wat heit 't van noodig? Da's niks as moedwil.’

‘En as ze 't nièt doen,’ betoogde oom Jozef, z'n gouden lorgnet bewrijvend, nou Sam effen ophield: ‘weet jìj hoe die sappe werke? Die werke as de waterleiding zoo erreg.... Je kan me daar de waterleiding met 'n prop papier sluite, och!’

Sam zette wederom 't gebroken schaareind achter 't ijzer. Maar tante Rebecca werd kwaad:

‘D'r komme ongelukke van! D'r gebeure ongelukke! Hou in gosnaam op! Je mot geen geweld gebruike as je 't niet verstaat!’

‘En wiè zeit da'k 't niet versta!’ stoof Sam op: ‘d'r komme juist ongelukke van as je'm zóó in de kast terugzet.’

‘Laat mijn 't dan is probeere,’ zei oom Bennie.

‘Je blijft 'r af!’ viel tante Door uit: ‘je komt 'r niet an!’

‘'n Koenscht!’ spotte oom Bennie: ‘ja, ze zalle champagne drinke, as d'r 'n miràkel an verbonde is! Groote nar, je mot niet rukke - je mot de ijzers doorsnijje.’

‘Suscht!’ waarschuwde Serre.

De schaar had 'n tweede ijzer losgewrongen. De hals der flesch speerde dreigend als 'n kanonsloop naar de lamp.

‘Pas op voor de lamp!’

‘Hou de kop na 't raam!’

[p. 20]

‘Steek 'm buiten 't raam as-die springt!’

‘Sam, hou je oogen op zij!’....

De stemmen warden dooreen en de twaalf oogleden knipperden thans zóó wild bij elke fleschbeweging, alsof 'n geheimzinnige onbekende de stormmaat sloeg. Tante Rebecca was naar den uitersten kamerhoek bij de kast uitgeweken, tante Door, bij 't raam, speelde schuilei achter 't hanggordijn, Serre lachgiegelde om de vreeselijke ver-schteering¹⁾ - alleen de mannen bleven stoelvast, doch knipperden bij elken onnoozelen schamp-lach der in 't licht poezelig-glanzende, grinnekende flesch.

‘Ga nou toch in de gang!’, soebatte tante Rebecca: ‘'t geeft 'n slàg en 't spuit zoo vreeselijk.’

‘Stil dan!’ riep Sam.

Netjes beitelde-die de touwtjes door, keek trillendknipperend naar de kurk, die 'r nou wel uitbàrsten most.

‘Nou krijg je de pàng!’ zei oom Bennie benard.

‘Jozef, kom van de flesch weg!’, snerpte tante Rebecca.

‘Bennie, ga achteruit! - Mot je 'n scherf in je ooge krijge, mot je spotte met je gezondheid!’

‘Suscht!’

‘Doe 't buiten 't raam! Hou 'm bùiten 't raam!’....

Zachtjes bewreven Sam's duimen de kurk, verlegen-slap duwend.

En heel pafjes, kwallend als 'n slak die onraad speurt, rees de kurk uit het vocht ter wereld.

Tante Rebecca hield de vingertoppen in de behaarde ooren - tante Door plakte de handvlakken vóór d'r lellen en de oogen potdicht - Serre bukte voor alle zekerheid uit 't raam.

1) Verstoring.

[p. 21]

Komiekig-stil, als 'n rookwolkje uit bedaarde lippentuit, tipte de kurk van de flesch, zonder geweld, zonder slag.

Uit den hals kwam zelfs geen timiede schuimspetje.

‘Goddank - geen pàng!’ zei oom Bennie.

Het schrale vocht klukte in de waterglazen.