Schetsen. Deel 3 (onder ps. Samuel Falkland)

(1905)–Herman Heijermans– rechtenstatus



[pagina 1]
Ari's sterfbed. Dan moesten ze allemaal de kamer uitgaan. Hij wou haar wat zeggen, nou-die nog tijd had. Of ze bij z'n bed wou kommen, dichtbij. Toen ze zat, onrustig, gejaagd, ze wist zelf niet waarom, lag-die met z'n blauwe oogleden dicht, in den schemer van 't bed met vale schaduwen om de jukbeenderen. Z'n mond hing open. De ademrukjes stootten an tegen 't laken, gauwer dan de rustige tikking van de klok. Z'n magere, doorzichtige hand lag op de sprei, roerloos, soms vreemd-pluizend. Ze wachtte, steunende op den rand van 't bed - wattie nou had - wattie d'r alleen zegge wou - wattie.... En dan dee die z'n oogen langzaam-vermoeid open en keek d'r an, alsof-ie d'r niet meer kende. Groot waren z'n oogen met een branding van ander leven, met wijd-zwarte pupillen en 'n starre staring in de hare. ‘... Wou je me wat zegge...’ Hij antwoordde niet, vertrok pijnlijk de hand, liet 't hoofd wat wegzakken en de oogleden schoven neer, afsnijdend 't oogengekijk en de lange, leeflooze staring. Door de opene mond borrelden de lauwe ademschokjes, zwakker, als een moe hijgen in de verte. Toen ze bewoog krulde z'n onderlip wat op, sneed 'n trek van beuheid, 'n
[pagina 2]
diep-zwarte snee, in den schemer van z'n neus naar z'n snor en keek-ie d'r weer an. ‘... Wat is 'r dan... Ari...’ Nog gaf-ie geen antwoord. Van haar oogen keek-ie naar z'n hand, die hij heen-en-weer bewoog, naar de witte lange nagels, naar de franje van de sprei en droger, heeter schorde de adem uit den saamgerimpelden mond, dorre sisgeluidjes, als 't schuifelen van dooie blaren over den grond. ‘... Wat is 'r dan... Met z'n magere hand wenkte-die dat ze niet te veel moest vragen, niet zoo ànhouen en de loomblauwe oogleden schroefden weer voor de wijdzwarte-pupillen. De groote klok sloeg in die stilte. Pien. Pien. Pien. Pien. -, tikte weer regelmatig in een volkomen rustig evenwicht. In de andere kamer gonsden heel zacht de stemmen, triestig gemompel van vader en moeder en van Koos en van oom en tante en soms 'n dompig neuzengesnuit of 't neerzetten van 'n glas op 'n bordje of 't gezoem van ooms zware stem. En dan moest ze zelf ook huilen. D'r tranen riggelden heet, ophouend en weer neerglijjend op de sprei en dan 'n ingehouen snuiten van d'r neus om geen leven te maken. Hij verroerde zich niet. Met 't hoofd in den schaduwdeuk van 't kussen, het te lang gegroeide bruine haar in vlokken en pluimingen om 't uitgebeten wit van het vierkant hoofd, lag-ie angstig stil, met niets anders dan het witte, stroefaanstootende ademgeluid. Zou-ie te moe zijn? Wat haddie dan nog?... Waarom moeste de andere weg? Even z'n voorhoofd betten met eau-de-cologne. Wat was-ie klam, akelig-klam! En weer begon ze te huilen over 't bed heenhangend met d'r warme koon tegen z'n kouwe oor en snikte in z'n kussen, naast den deuk waarin z'n hoofd geboord lag.
[pagina 3]
‘... Niet huile...’ zei die. Ze bleef naast 'm zoo, maar hij wou 't niet, kregel, geprikkeld, koortsachtig. Met de zwakke, magere hand duwde-die haar weg. Dat kon z'm niet kwalijk nemen. Elk oogenblik was-die ànders door z'n ziekte, elk oogenblik ànders, aanhalig of kregel. Met d'r handen om den zakdoek in d'r schoot, zat ze naar hem te kijken, te luisteren naar 't gorgelen van z'n adem. ‘Is 't kláar?’ - vroeg dan zachtjes moeder door een kier van de deur. ‘Nee - nee.’ En de deur werd weer geluidloos dichtgehaald. ‘Kun je al spreke, Ari?’ Flauwtjes bewoog 't hoofd. Hij was nog te moe, maar z'n hand schuifelde met kleine kruipbewegingen naar háár hand en z'n kouwe vingers, z'n klam-kille vingers streelden haar warme vel, glejen om de schakelingen van den dunnen engagementsring. Uitsproestend in d'r verdriet, in d'r sentimentaliteits-gevoel door dat getast van de vingers, door 't beverig gestreel, door 't invoelen van 't dunne ringetje tusschen zijn vingers, verstikte ze d'r gezicht in den zakdoek, die heet was van zoete eau-de-cologne. ‘... Niet huile...’ ‘Ogotogot...’ ‘... Niet huile...’ Z'n open mond, met de droge neêrhangende onderlip, gaf iets bleek-bewusteloos an z'n gezicht, terwijl-die d'r lag an te kijken en de schokken van d'r snikkende lichaam door d'r hand voelde. Toen ze opkeek slóót hij z'n oogen weer, lief-vrindelijk d'r hand drukkend. Achter de deur toeterde 't geraas van neuzengesnuit en 't even luider-opschreien van moeder.
[pagina 4]
‘Trek de jaloezie wat op... 'n klein beetje.’ ‘Zal 't je niet hinderen?’ ‘Nee.’ Met de oogen dicht bleef-ie liggen, voelend door de oogleden 't inschijnen van meer licht. ‘Zoo goed?’ ‘Ja.’ Witter was z'n gezicht zoo, met sterker uitstaan van den neus met de steile, ruwe snorhaartjes er onder, met blauwer, rood-blauwer inliggen van de toeë oogen, met scherper inplanting van 't lange, verwarde haar. Zelfs zag ze, terwijl toch de kachel knepperde, witte dampschuifjes uit z'n mond en 't magere hoofd dat te veeren lag in een deuk van 't kussen. ‘Geef me wat te drinke.’ D'r arm sloeg ze om z'n hals, voorzichtig, tilde z'n hoofd wat op en hield 't glas bij z'n lippen, die mummelend zwakke teugjes slurpten. ‘Zoo goed. Zoo goed.’ Wéér snee de trek van vermoeidheid, diepzwart, van z'n neus naar z'n snor, ademde-die harder, stugger door de kleine inspanning. Moeder, met rooie oogen en 'n zakdoek in d'r hand, kwam nog eens om den hoek. ‘Magge we al binne...’ ‘Nee-nee...’ ‘Vermoei 'm niet te veel...’ ‘Nee-nee.’ En de drukkende stilte, de stilte van 't ademstooten en 't langzame klokkegetik wàs er weer. De toppen van de boomen wipten voor het raamkozijn en een enkele musch vloog in de fletse, waterige lucht. ‘... Dora...’ ‘Ja...’
[pagina 5]
‘... Wáár is Koos?...’ ‘... Koos is binne...’ ‘... Binne?’ ‘... Ja... Wi-j'm hèbbe?...’ ‘.., Nee...’ D'r hart bonsde in d'r op, kloekend - maar hij zei niks verder, ademde met z'n oogen dicht en z'n kouwe hand op haar wárme met den engagementsring er tusschen, tusschen het koud en het warm. ‘... Wi-je nog is drinke?’ Hij gaf geen antwoord. Hij lag d'r weer an te kijken met die groote oogen, met die wijd-zwarte pupillen, die angstige afgronden waren en terugkijken dee ze wel, maar hij zàg 't niet. Hij keek haar aan en niet aan, met z'n oogen in de hare en tòch weg, ver weg, alsof-ie d'r niet zag, niet oplette. Z'n gedachten waren òver haar hoofd heen. Toen d'r andere hand iets uitzakte, schrikte-die op, alsof-ie gedroomd had. ‘... Wáár is Koos?...’ God! Dattie dat tweemaal vroeg. ‘Ko-oos is binne...’ ‘... Waar?...’ ‘Achter, bij vader en moeder... Wi-j'm tòch spreke?’ ‘... Nee. Nee...’ Gotogot, wat was dát 'n marteling! ‘... Is-ie binne?... Kan-die ons niet hoore?...’ ‘Nee... Nee...’ ‘Weet-je 't zeker?’ ‘Zeker... Wat wil je dan?’ En wéer zweeg-die, haastiger ademrukkend en z'n kouwe hand wegtrekkend van de hare en z'n oogen sluitend, lusteloos alsof-ie sterven ging. En flauw kroop 'n wee-dunne lach als 'n pijnlijke
[pagina 6]
spottrek om z'n mond en bleef 'r even tot-ie weggleed achter de jukbeenderen die in schaduwkuilen lagen. ‘... Wát is 'r dan Ari... Wátte wou je dan zegge?’ Hij schudde met 't moeë, waswitte hoofd dat-ie niks had, pluisde met de dunne vingers aan de spreifranje en draaide z'n gezicht naar 't behangsel, naar de plaat van Steinlen die daar hing en 'n gehos van studenten en meiden op den 14-Juli-dag voorstelde. Zou-die niks zeggen? Ogotogot! Zou-die niks zeggen?... Wou-die niet?’ ‘... Ari...’ ‘... Ari!...’ Z'n hoofd draaide naar d'r toe en z'n oogen keken vol-open in haar oogen, zoo ze nu geknield lag voor 't bed. ‘... O... Ari... Vergééf je 't?’ Nog keek-ie haar an, zonder uitdrukking, oplettend elk bewegen van d'r lippen. ‘...Je heb 't gezien niet?...’ Ja, knikte hij en dat sloeg haar in eens met zoo'n heftig folterverdriet, met zoo'n verstikkende opkropping van tranen en snikken, dat ze niks meer zeggen kon en met 't voorhoofd op de kouwe ijzerlijn van 't bed schrijnde, terwijl de rug hikkend schudde. ‘... Nou jij d'r 't éérst over spreekt is 't goed... Ik hèb 't gezien van jou en... Koos...’ ‘'t Was gestoei Ari... anders niks...’ ‘... Ja, 't was gestoei... Hadde jullie 't vróéger al... is gedaan?...’ ‘Nee... Ari... Nooit!...’ ‘Kijk me is an... Ik geloof je wel...’ ‘O... Ari! Ari!... vergeef 't me...’
[pagina 7]
‘... D'r valt niks te vergeve... 'k Heb niks te vergeve... Ik was al zoo làng ziek, niet!...’ ‘O.... O!’ ‘... Maar 't was niet... mooi... van jullie... Me eige broer, niewaar... Nee... Dat was niet mooi... Je mot an vader zegge da'k 'm niet achter me... achter me lijk... wil hebbe... hoor je... Ik wil 'm niet achter me... lijk hebbe... Hoor je?’ ‘Ogotogot! Ari!’ ‘Of nee... zeg 't maar niet... Als je dood ben... weet je toch van niks... Laat 'm maar meegaan... Laát 'm maar meegaan... as-die wil... Hoor je?... Hoor je?... Je mot niks an vader zegge... Anders vraagt-ie maar... Anders denkt-ie weer heel andere dinge... Hoor je?...’ ‘O!... Ari... 'k Hé-zoo'n spijt...’ ... ‘Maar je mot mijn engagementsring blijve drage... en nooit aflegge, hoor je... nooit aflegge... en jullie motte samen niet trouwe... Jij en Koos... Hoor je?...’ ‘Ja-a.’ ... ‘Jullie motte niet trouwe... Da-wil 'k niet... Je mot mijn engagementsring blijve drage, altijd, altijd. Doe je 'n eed da-je nooit met Koos zal trouwe? Doe je?’ ‘Daar denk 'k toch niet an: wié denkt 'r an?’ ‘Ik... ikke... Dattie je gezoend heeft vergeet 'k niet... niet als 'k in me kist leg... maar jullie motte niet trouwe... niet trouwe... Doe je 'n eed?... Doe je?...’ ‘Bij wàt je wil!’ ‘Zweer dan bij... zweer dan bij... Nee, doe maar geen eed... zeg 't maar énkel zoo... an je stem zal 'k wel hoore... of je 't meent.’ ‘Nooit zal 'k met Koos trouwe. Nooit!’
[pagina 8]
‘Geef me nou 'n zoen.’ Ze bukte over 'm heen, zoende 'm op z'n drogen mond en toen bleef-ie weer liggen met z'n oogen dicht, stug ademhalend, pluizend met z'n hand op de sprei en niks meer zeggend, tot moeder binnen kwam en 'm z'n druppeltjes ingaf.

Vorige Volgende

Ari's sterfbed.