Agon, sulthan van Bantam

Regelnummers proza verbergen

[p. 54]

Silhouet van Onno Zier van Haren, oostindische inkt op papier; Fries Museum, Leeuwarden.

[p. 56]

Vertaling van het latijnse citaat:

Indien er verderop enige verborgen baai was, enige onbekende landstreek, die het gele goud voortbracht, was die een vijand. En wanneer de godsspraken tot de moorddadige oorlogen gegeven waren, ging men op zoek naar de rijkdommen.
(Petronius, Satiricon CXIX, vs. 4-7)

[p. 57]

Agon, Sulthan van Bantam

Treurspel in vyf bedryven. door jonkheer Onno Zwier van Haren Fries edelman.

Si quis Sinus abditus ultra,

Si qua foret tellus, quae fulvum mitteret aurum,
Hostis erat. Fatisque in tristia bella paratis
Quaerebantur opes

Te Leeuwarden,

By Abraham Ferwerda. 1769.

[p. 59]

Voorbericht⁺

1Het Ryk van Bantam geleegen op 't Westelykste gedeelte van Java 2 is lang geregeerd geweest, gelyk het geheele Oostelykste gedeelte 3 van Indien, door Vorsten van Maleysche afkomst en Mahometaansche 4 Godsdienst. De Vader van Agon Sulthân van Bantam, door een 5 revolutie, syn Ryk verloren hebbende, verkreeg Agon, twintig Jaaren 6 oud zynde dat Vaderlyk Ryk door syne dapperheid weederom in 't 7 Jaar 1634. Hy regeerde omtrent vyftig Jaar met veel roem, altyd⁷ 8 ontzien en geëerd, maar ook te gelyk gevreesd door de Nederlanders, 9 die, gelyk ieder weet, de voornaamste zitplaats van hare Oost Indische⁹ 10 Compagnie hebben tot Batavia, niet verre van Bantam.¹⁰

11Agon, Seventig jaaren oud zynde, neemd voor, aan syne twee 12 Soonen af te staan syne twee Ryken, Bantam aan Abdul de oudste, en 13 Tartassa door hem overwonnen, aan Hassan, de jongste, Soon. Sestien¹³ 14 jaaren geleeden is de Koning Paduca Siri, door de Nederlandsche¹⁴ 15 waapenen onder de Veldheer Speelman, beroofd, van alle syne Ryken¹⁵ 16 (als Maccassar, Boni, &c.) geleegen op 't Eyland van Celebes. By 't¹⁶ 17 veroveren van de Hooft-fortres Samboepo is syne Vrouw aan syn zyde 18 door een Canon-kogel in stukken geschooten, en hy, met Fathema zyn 19 dogter, nog ter dier tyd een kleyn kind, gevlucht na Bantam by Agon, 20 alwaar hy gestorven is.

21Agon is van voornemen, die Princes uit te trouwen aan syn Soon 22 Hassan, by d'afstand van syn Ryken. Het stuk begind des morgens 23 van de dag dewelke tot die afstand is vastgesteld.

+ Voorbericht. Van Haren bedoelt daarmee wat gewoonlijk genoemd wordt de Inhoud van het spel.

7 't Jaar 1634: De historische feiten zijn anders: in 1634 kreeg Agon (Ageng) aandeel in de regering; hij werd sultan in 1651.

9 zitplaats: zetel, vestiging

10 tot: te

13 Tartassa: Tirtajasa, in werkelijkheid slechts het lustverblijf van Agon (Ageng)

14 Paduca Siri is geen eigennaam, maar de titel waarmee de sultan van Makassar o.m. in officiële documenten van de V.O.C. werd aangeduid.

15 Speelman: Cornelis Janszoon Speelman (1628-1684); hij onderwierp definitief Makassar (1669), was gouverneur-generaal van 1681-1684 en bezorgde door zijn ingrijpen in Bantam de Compagnie het handelsmonopolie aldaar. Zie de Inleiding.

16 Maccassar: in de 17e eeuw de belangrijkste staat op Zuid-Celebes
Boni: gebied op Zuid-Celebes, in 1640 door Makassar veroverd