Repertorium van geschiedschrijvers in Nederland 1500-1800

453 Spanheim Jr., Frederik

Genève, 1 mei 1632 - Leiden, 18 mei 1701

Spanheim kwam met zijn ouders in 1642 naar Leiden, waar hij het gymnasium en de universiteit bezocht. Hij studeerde filosofie en theologie, in welke vakken hij in respectievelijk 1651 en 1655 promoveerde. Direct daarna vertrok hij naar Heidelberg, waar hij tot hoogleraar in de theologie werd benoemd. Leiden haalde hem in 1670 terug. Twee jaar nadien werd hij ook bibliothecaris en werd zijn leeropdracht uitgebreid met kerkgeschiedenis en antiquiteiten. Een nieuw beroep uit Heidelberg kon door de Leidse universiteit worden afgeweerd door Spanheim vrij te stellen van college geven. Zijn leerstellige positie was orthodox en sterk anti-cartesiaans. Door Fr. F. (Friderici Filius) of alleen F. achter zijn naam te zetten onderscheidde Spanheim zich van zijn gelijknamige vader.

a Historia Iobi. Praefixa est tabula chorographica, et index capitum. Genevae 1670 [226 pp.; 4^o]; Lugduni Batavorum 1672, 1694, 1710; in: F. Spanheim, Opera. 3 tom. Lugduni Batavorum 1701-1703, II, kol. 2-146 (zie: h).

b Introductio ad historiam et antiquitates sacras. Cum appendice chorographica et critica. Majoris operis epitome, in usus academicae juventutis. Lugduni Batavorum 1675 [744 pp.; 12^o]; Edinburgi 1728, 1739; Lugduni Batavorum 1767.

Van der Aa meldt dat dit een college is dat door een leerling van Spanheim tot ontevredenheid van de leermeester is uitgegeven. Zelf bewerkte Spanheim de stof tot c.

c Introductio ad chronologiam, et historiam sacram, ac praecipue christianam, ad tempora proxima Reformationi. Cum necessariis castigationibus Caesar. Baronii. 2 tom. Lugduni Batavorum 1683-1687 [95 + 1034 pp.; 4^o]; Amstelaedami 1694; in: F. Spanheim, Opera. 3 tom. Lugduni Batavorum 1701-1703, I, kol. 257-1508, met een vervolg van de elfde tot de zestiende eeuw kol. 1509-1920 (zie: h).

[p. 393]

Hierin is opgenomen de Brevis introductio ad historiam ... Veteris Testamenti et Novi Testamenti.

Het tweede deel van de eerste druk verscheen onder de titel: Introductio ad historiam et antiquitates sacras. Cum perpetuis castigationibus Annalium Caesaris Baroni ac recentiorum in Gallia pontificia scriptorum.

Brevis introductio ad historiam sacram utriusque Testamenti, ac praecipue christianam ad a. MDXVIII inchoata jam reformat. ... Lugduni Batavorum 1694; Trajecti ad Rhenum 1698; Francofurti en Lipsiae 1698; Hallae 1770.

Dit werk is samengesteld uit het tweede deel van de eerste druk van de Introductio.

Ecclesiastical annals from the commencement of Scripture history to the epoch of the Reformation. Cambridge 1829; London 1840.

d Historia imaginum restituta, praecipue adversos Gallos scriptores nuperos Lud. Maimburg et Nat. Alexandrum. Lugduni Batavorum 1686 [635 pp.; 8^o]; in: F. Spanheim, Opera. 3 tom. Lugduni Batavorum 1701-1703, II, kol. 707-870 (zie: h).

e Selectiorum de religione controversiarum, etiam cum Graecis et orientalibus et cum Judaeis, nuperisque anti-scripturariis, elenchus historico-theologicus, errorum fontes ubique aperiuntur, insertis dissertationibus quae sunt hujus temporis. Lugduni Batavorum 1687 [695 pp.; 8^o]; Amstelaedami 1694 (verm.), 1701; in: F. Spanheim, Opera. 3 tom. Lugduni Batavorum 1701-1703, III, kol. 725-1014 (zie: h); Basileae 1719 (verm.); Lugduni Batavorum 1757.

De tweede druk van dit werk werd aanzienlijk uitgebreid uitgebracht onder de titel: Controversiarum de religione cum dissidentibus hodie christianis, prolixe et cum Judaeis, elenchus historico-theologicus. Rationem hujus elenchi praemissa series materiarum indicabit. Editio quae novum opus videri possit.

Een historisch en godsgeleerd register der uytgelesenste verschillen van den godsdienst, met de Grieken, oostersen, joden en de nieuwe vyanden der H. Schriftuur ... Amsterdam 1692, 1711.

f Summa historiae ecclesiasticae. A Christo nato ad seculum XVI inchoatum. Praemittitur doctrina temporum, cum oratione de christianismo degenere. Lugduni Batavorum 1689 [216 + 293 pp.; 12^o].

Hierin is de beschrijving van de eerste tot de zesde eeuw van de Introductio ad historiam Novi Testamenti opgenomen (zie: c).

g De papa foemina inter Leonem IV et Benedictum III disquisitio historica. Qua ut Onuphrii, sic praecipue Allatii, Labbei, Blondelli*, Lannoji, Mabilloni, adversus Papissam praesidia excutiuntur. Lugduni Batavorum 1691 [528 pp.; 8^o]; in: F. Spanheim, Opera. 3 tom. Lugduni Batavorum 1701-1703, II, kol. 577-706 (zie: h).

Spanheim bracht in dit werk in zeer uitgebreide vorm zes Disquisitiones over hetzelfde onderwerp van leerlingen uit 1690 te zamen.

Histoire de la papesse Jeanne fidelement tirée de la dissertation latine ... Cologne 1694 [= Amsterdam, Huguetan], 1695; 2 tom. La Haye 1720, 1736, 1758.

[p. 394]

Merckwürdige Historie der Päbstin Johanna, aus des Herrn von Spanheim, ... Lateinischen Dissertation von dem Herrn L'Enfant gezogen, und von demselben nebst verschiedenen Anmerckungen des Herrn des Vignoles in Frantzösischer Sprache herausgegeben ... Frankfurt/Leipzig 1737.

h Opera, quatenus complectuntur geographiam, chronologiam, et historiam sacram atque ecclesiasticam utriusque temporis. 3 tom. Lugduni Batavorum 1701-1703 [1920 + 1558 + 1350 kol.; f^o].

Literatuur

Van der Aa, XVII, 886-891; ADB, XXXV, 60-61; BLGNP, II, 411-413; NNBW, X, 955-956; H.J. de Jonge, De bestudering van het Nieuwe Testament aan de Noordnederlandse universiteiten en het Remonstrants seminarium van 1575 tot 1700 (Verhandelingen der koninklijke Nederlandse Akademie van wetenschappen, Afdeling Letterkunde, nieuwe reeks CVI; Amsterdam/Oxford/New York, 1980).