Repertorium van geschiedschrijvers in Nederland 1500-1800

137 Dale, Antonius van

Haarlem, 8 november 1638 - Haarlem, (begr.) 1 december 1708

In 1658 schreef de doopsgezinde Van Dale zich als student in aan de universiteit van Leiden. Reeds in 1661 vinden wij hem als medicus teruggekeerd in Haarlem. Hij werd er in 1692 deken van het Collegium Medico-Pharmaceuticum. Fontenelle gebruikte De oraculis ethnicorum van Van Dale als grondslag voor zijn Histoire des oracles (1687).

[p. 112]

a De oudheid van 't alleen spreken in de gemeente verdedigd, of ondersoek over 't prediken of publijk onderwijsen in de eerste christen kerk, en wat verlof en vryheid daar in buiten de gestelde leeraren voor elk broeder der gemeente, die maar wilde, geweest zy. Amsterdam 1670 [139 pp.; 4^o].

b Historie van 't predik-ampt, of verhandelinge vande wijse en vryheid gebruikt in 't publijk onderwijsen, in de gemeentelijke vergaderingen, so der oude joodsche als eerste christen kerke: nevens ondersoek van de nature der prophetie, en betoning dat de selve altijd, so onder 't Oude als Niewe Testament, maar van enerleye soorte is geweesd; en in gene ware propheten, anders als door extraordinare revelatien of openbaringen des Geestes, heeft plaats gehad. Haarlem 1674 [103 pp.; 4^o]; in: A. van Dale, Verhandeling ... van de waterdoop. Haarlem 1704, 159-340 (zie: f).

c De oraculis ethnicorum dissertationes duae: quarum prior de ipsorum duratione ac defectu, posterior de eorundem auctoribus. Accedit et schediasma de consecrationibus ethnicis. Amstelaedami 1683 [510 pp.; 8^o], 1700 (verm.).

Verhandeling van de oude orakelen der heydenen. Amsterdam 1687, 1718.

Dit is een omgewerkte en uitgebreide vertaling van De oraculis ethnicorum.

d Dissertationes de origine ac progressu idololatriae et superstitionum: de vera ac falsa prophetia; uti et de divinationibus idololatricis judaeorum. Amstelodami 1696 [762 pp.; 4^o].

e Dissertationes IX antiquitatibus, quin et marmoribus, cum Romanis, tum potissimum Graecis, illustrandis inservientes. Amstelodami 1702 [804 pp.; 4^o], 1743.

f Verhandeling van de oorspronk en duuring van de waterdoop, kinderdoop, en wederdoop. Historie van 't predik-ampt, en vryheid van 't publyk spreken in de gemeentens der christenen. Verhandeling wegens 't wapen-voeren, der eerste christenen. Haarlem 1704 [416 pp.; 8^o].

g Dissertatio super Aristea de LXX interpretibus: cui ipsius praetensi Aristeae textus subjungitur. Additur historia baptismorum, cum judaicorum, tum potissimum priorum christianorum, tum denique et rituum nonnullorum etc. Accedit dissertatio super sanchoniatone. Amstelaedami 1705 [506 pp.; 4^o].

Literatuur

Van der Aa, IV, 24-26; NNBW, VII, 351; J.J.V.M. de Vet, Pieter Rabus (1660-1702) een wegbereider van de Noordnederlandse verlichting (Amsterdam, 1980); M. Evers, ‘Die “Orakel” von Antonius van Dale (1638-1708): eine Streitschrift’, Lias, VIII (1981) 225-267.