Repertorium van geschiedschrijvers in Nederland 1500-1800

7 Aitzema, Lieuwe van

Dokkum, 19 november 1600 - 's-Gravenhage, 23 februari 1669

Vanaf 1617 studeerde Van Aitzema in Franeker en na een reis door Europa promoveerde hij in 1622 in Orléans. Na twee jaar advocaat in Leeuwarden te zijn geweest werd hij in 1624 aan het Hof van Holland verbonden. Drie jaar later werd hij agent van Maagdenburg, in 1629 van de Hanzesteden Hamburg en Bremen en later ook van Lübeck. Hij maakte regelmatig reizen naar het buitenland, waaronder naar Engeland. Van Aitzema verzamelde een indrukwekkende documentatie voor zijn historische werk en leverde tegen betaling stukken aan buitenlandse mogendheden.

a Verhael van de Nederlantsche vreede-handeling. 's-Gravenhage 1650 [610 + 610 pp.; 4^o]; Amsterdam 1653; in: L. van Aitzema, Historie of verhael van saken van staet en oorlogh. 6 dln. 's-Gravenhage 1669-1672, VI, 2, 3-398 aparte paginering (zie: d).

De eerste druk verscheen anoniem.

Tractatus pacis, inter Hispaniam et Unitum Belgium, Monasterii; ut et Germanicae Osnabrugis initae. Cum aliis eo pertinentibus. Lugduni Batavorum 1651.

Historia pacis, a Foederatis Belgis ab anno MDCXXI ad hoc usque tempus tractatae. Lugduni Batavorum 1654.

b Herstelde leeuw, of discours, over 't gepasseerde in de Vereenigde Nederlanden, in 't jaer 1650, ende 1651 door L.V.A. 's-Gravenhage 1652 en Amsterdam 1652 [615 pp.; 4^o]; Utrecht 1652 [781 pp.; 12^o]; Amsterdam 1655; in: L. van Aitzema, Historie of verhael van saken van staet en oorlogh. 6 dln. 's-Gravenhage 1669-1672, VI, 2, 3-214 aparte paginering (zie: d).

Notable revolutions; beeing a true relation of what hap'ned in the United Provinces of the Netherlands in the years MDCL and MDCLI. London 1653.

c Vermeerdert verhael vande vreede handelingh, der Vereenighde Nederlanden.

[p. 6]

Zedert den jare 1621 tot 1626 door L.V.A. 's-Gravenhage 1655 [1274 pp.; 4^o].

De strijdende leeuw. Of Nederlandtsche oorlogen, staatszaken en vredehandelingen, voorgevallen in de jaren 1621, 1622, 1623, 1624, 1625. In zich vervattende, een volkomen inhout en mergh des eersten deels der Historien van saken en staat en oorlogh, beschreven door L.v. Aitzema. In dusdanige ordre gebracht door P.D.L. Amsterdam 1661 [254 pp.; 4^o].
Een door P. de Lange samengestelde bewerking (zie: 287, f).

d Historie of verhael van saken van staet en oorlogh, in, ende ontrent de Vereenigde Nederlanden, ... 14 dln. 's-Gravenhage 1657-1671 [1274; 1011; 566 + 196 + 376; 680 + 348; 805; 861; 1041; 1066; 1120; 1007; 1424; 919; 810; 1250 pp.; 4^o]; 6 dln. 1669-1672 [f^o].

De folio-editie is niet geheel identiek aan de quarto-editie. Deel 1 was reeds in 1655 verschenen als c.

Literatuur

Van der Aa, I, 129-131; NNBW, IV, 17-20; J.D.M. Comelissen, ‘Het pessimisme en de waarheidsliefde van Lieuwe van Aitzema’, Historisch tijdschrift, XX (1941) 5-19; idem, ‘Lieuwe van Aitzema en Hugo de Groot’, Bijdragen voor de geschiedenis der Nederlanden, I (1946) 47-71, beide ook in: idem, De eendracht van het land. Cultuurhistorische studies over Nederland in de zestiende en zeventiende eeuw. E.O.G. Haitsma Mulier, A.E.M. Janssen, ed. (Amsterdam, 1987) 141-165; H. Ss. Miedema, ‘Lieuwe van Aitzema’, It Beaken, IX (1947) 83-91; J.J. Poelhekke, Enkele aantekeningen over Lieuwe van Aitzema (Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Academie van wetenschappen, nieuwe reeks XXIII, no. 15; Amsterdam, 1960); P. Geyl, ‘Aitzema, de kroniekschrijver en nieuwsleverancier’, Vrij Nederland, 4 maart 1961, in: idem, Figuren en problemen (2 dln.; Amsterdam, 1964) II, 38-45 en in: idem, Verzamelde opstellen (4 dln.; Utrecht/Antwerpen, 1978) III, 110-118; C.S.M. Rademaker, ‘Een bekeringsbericht uit 1656, de godsdienstige overtuiging van Lieuwe van Aitzema’, Archief voor de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland, X (1968) 208-224; Proeven van Lieuwe van Aitzema. Opstellen voortgekomen uit een werkcollege onder leiding van Dr. E.H. Waterbolk, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Groningen (Ljouwert/Leeuwarden, 1970); J.J. Poelhekke, ‘Lieuwe van Aitzema’, in: P.A.M. Geurts, A.E.M. Janssen, ed., Geschiedschrijving in Nederland. Studies over de historiografie van de Nieuwe Tijd (2 dln.; 's-Gravenhage, 1981) I, 97-114; H.H. Rowen, ‘Lieuwe van Aitzema. A soured but knowing eye’, in: Ph. Mack, M.C. Jacob, ed., Politics and culture in early modern Europe. Essays in honour of H.G. Koenigsberger (Cambridge, 1987) 169-182; G. van der Plaat, ‘Lieuwe van Aitzema's kijk op het stadhouderschap in de Republiek (1652-1669) en de crisis van 1650’, Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden, CIII (1988) 341-372.

J.D.M. Cornelissen, ed., ‘Brieven van Aitzema in het archief der Brusselsche nuntiatuur’, Bijdragen en mededeelingen van het Historisch Genootschap, XLI (1928) 128-186.