Jonas de boetgezant

[p. *3r]

Joan de Haes
Aen den lezer.

TOen in den voorleden winter myn dichtyver blaekte, viel my in handen zeker boeksken, 't welk in Fransch gestelt door den vermaerden Antoni Godeau, in zyn leven Bisschop van Grasse en Vence, den titel voert van Tableaux de Penitence, dat is, Tafereelen van Boete. Dit boeksken doorlezende schepte ik een zonderling gevallen in het Tafereel van koning Manasse, en raekte ongevoeligh aen 't uitbreiden van het gebet, door dezen vorst in zyne gevangenis tot den Koning der koningen uitgestort, in Nederduitsche vaerzen. Hier op kort daer aen de

[p. *3v]

Uitschryving van den Dank- Vast- en Bededagh uit last der hooge Overheit gevolgt zynde, werd ik te rade by dat Gebet eene korte voorafspraek te voegen en het een en 't ander op dien hoogen dagh in 't licht te brengen, in hope dat myne lantgenooten geen minder stichting uit het lezen ontfangen zouden, dan ik uit het berymen getrokken had. In welke hope my ook geenszins bedrogen vindende, liet ik myne gedachten gaen om eenigh boetgedicht van langer adem op te slaen. Hier toe bestelde my de voornoemde Tafereelen datelyk ryke stoffe in de boetvaerdigheit der Niniviten zoo wonderbaerlyk bekeert door de predikaetsi van den Profeet Jonas, die ik door den Franschen Bisschop met zoo groot een kracht van welsprekentheit vond uitgebreidt, dat ik besloot niet alleen die predikaetsi, maer de geheele histori van dien Profeet in vaerzen te begrypen. In welk besluit ik te meer gesterkt

[p. *4r]

werd door den voorgang van den Fenix der geleerden Huig de Groot, wien voorheen ook lustte zyn doorluchtigh vernuft te werk te stellen aen het uitbreiden van deze histori in Latynsche vaerzen, van welke uitbreiding my ook niet te verzwygen staet dat ik my op sommige plaetsen gedient heb: want daer aen is een edelaerdigh man te kennen, dat hy belydt, waer mede hy zyn voordeel gedaen hebbe. Met deze hulpmiddelen dan verzien sloeg ik het werk aen en voltoide het zelve. Waer na ik by geval aen het doorbladeren geraekt der Latynsche gedichten van vader Kommire, een' der zuiverste en vernuftighste schryveren zyner eeuwe, niet zonder eenige verbaestheit zag, dat myn geheugen ontschoten was, hoe die geleerde Jezuit zynen edelen arbeit ook te koste gelegt hadt aen het uitbreiden dezer histori, aengezet door eenen prysselyken naeryver om met onzen Grooten Delvenaer in

[p. *4v]

het dichtperk te treden en naer den lauwertak te rennen, gelyk hy in de opdraght zyner Uitbreiding aen den doorluchtighsten Ferdinand Bisschop van Munster en Paderborn met deze woorden zelf te kennen geeft:

Nec me certasse negabo

Grotiadae. Quamquam magni cognominis umbra,
Majus & ingenium, coepto absterrere duello
Fidentem nec Marte pari, nec viribus aequis
Debuerant. Sed enim quandoque lacessere cantu
Garrula per silvas Philomelam gaudet Acanthis,
Belligerosque tubae sonitus imitatur arundo.
Ergo nec egregio me composuisse poëtae
Nec palmam cessisse pudet. Solatia tantus
Magna mihi praebet victor. Nec gloria deerit,
Si tibi vel victus non displicuisse merebor.

Daerenboven moete ik in 't voorbygaen hier aenroeren, hoe my ook onder de oogen gekomen is^‡ eene Nederduitsche Uitbreiding

‡ Jonas de Strafprediker voor de tweedemael t'Amsterdam gedrukt in den jare 1635.

[p. **1r]

van Jonas histori, door zekeren D.P. Pers, byna eene een geleden, op zyne wyze berymt; dat is, met eene wrangheit en lafheit van uitdrukkingen, meestal opgeraept uit de hef van 't gemeen en luttel passende by de deftigheit der behandelde stoffe. Evenwel wist hy zyne rymen aen den man te helpen, en, 't geen zeltzaem is, groot goet daer door aen te baggeren, gelyk de groote Agrippiner getuigt, die hem met deze regelen bedacht heeft:

^† Vernuftigh volk, die steets bepropt uw ruime winkels,
En kleedt in 't parkement, de beenen noch de schinkels,
Maer't brein der genen, die met letters zyn gedoopt;
Komt en ziet Persius uw glori, hoog gezeten,
Die, midden in het koor der Hollantsche poëten,
Met drukken van zyn rym veel gelt te zamen hoopt.

Wat myne Uitbreiding nu aengaet, de Le-

† Vondel in het IIde deel der poëzy p. 578.

[p. **1v]

zer zal geenszins van my wachten, dat ik hier een oordeel stryke, 't welk hem met reden toekoomt. Myn eenige wensch is, dat de stichtzame arbeit, hier aen te koste gelegt, niet heelenal vruchteloos zy tot opwekking myner lantgenoten

In dezen droeven tyt, terwyl ons vaderlant,
Als 't zondigh Ninive, voor d'opgeheven hant
Moet siddren van Godts wraek, die elders aen het woeden
Van verre ons toedreigt met haer snerrepende roeden,
En vast in d' ooren byt: Wilt u by tyts beraên,
Nogh veertigh dagen, dan zal Nederlant vergaen.

Hieronimus getuigt, hoe Ciprianus, Bisschop van Karthago, door Jonas Profecy van blinde afgoderye tot Christus leere en hare bevestiging met zyn bloet bewogen is. Zulk een wonderbare kracht behoeft deze Uitbreiding

[p. **2r]

niet te baren: aengezien de schellen des Heidenschen bygeloofs al over lang (Gode zy dank) van onze oogen zyn afgetrokken, en het heilzaem licht der onbevlekte Waerheit met zynen vollen luister in ons vaderlant op den kandelaer gestelt is. Maer des te vlytiger ook staet ons te letten, dat wy onze oogen voor dien glans niet toesluiten, nochte laten verblinden door de wolken van overdwaelschen hoogmoet en reukelooze verwaentheit; als waren wy de roede der goddelyke Wrake heelenal ontwassen, die wy zeker niet minder getergt en verdient hebben, dan onze nageburen, die zoo deerlyk onder de strenge slagen der zelve zuchtende, gevoelen, hoe schrikkelyk het zy te vallen in de handen des levendigen Godts.

Hy, die alleen maghtigh is ons te volmaken in alle goede werken, bewege, door eene ernstige overdenking van die vreeslyke plage, onze harten dan tot eene oprechte boetvaerdigheit

[p. **2v]

en ongeveinsde bekeeringe onzer hooggestegen zonden; op hope of hy ook daer door bewogen tot berou over 't quaet, dat ons van verre schynt toe te dreigen, den Bederfengel in het naburigh Vrankryk, gelyk weleer in koning Davids tyt by den dorschvloer van Ornan den Jebuziter, moghte stuiten met dit bevel: 't Is genoeg, trek uwe hant nu af.

Dit geve en gunne ons die groote Godt, die ook zelfs vermogen heeft om meer dan overvloedigh te doen boven al 't geen wy wenschen, bidden, of denken, op dat wy aldus nieuwe stoffe mogen hebben om den rykdom zyner genade, over ons lieve vaderlant zoo milt uitgestort, te danken, en hem de eere en heerlykheit te geven, die den Allerhoogsten en zynen gezegenden Zone toekoomt in alle eeuwigheit.

Te Rotterdam in oegstmaent des jaers mdccxxii.