Werken. Deel 2: Proza

[XXII]

Die gode wilt verstaen ende kinnen wat hi es in zinen name⁺ende in sijn wesen, hi moet gode al geheel sijn. Ja alsoe⁺gheheel dat hi hem al si ende sonder hem selven. Want caritate⁺en soeket niet dat hare es, Ende minne en pleghet niet dan haers selves. Daer omme verliese hem selven, die gode venden wilt ende bekinnen wat hi es in hem selven. Die lettel weet, hi mach lettel segghen: dat seghet de wise augustinus. Alsoe doe⁽³⁾ ic oec, wet god; vele ghelove ic⁺ende hope an⁽⁴⁾ gode. Mer mijn weten van gode es cleine; een cleine gheraetsel maghic van hem gheraden, want men mach gode niet toenen met menschen sinnen. Mer⁺die metter zielen gherenen ware van gode, hi soudere⁽⁵⁾ iet af moghen toenen den ghenen diet metter zielen verstonden. Verlichte redene toent den inneghen sinnen j. lettel van gode, daer si bi moghen weten, dat god es ene eyseleke ende ene overvreseleke suete nature ane te siene van wondere, Ende dat hi alle dinc es te allen ende in allen dinc⁽⁶⁾ gheheel. God es boven al ende onverhaven. God es⁺onder al ende onverdruct. God es binnen al ende onghesloten. God es buten al ende al omgrepen⁽⁷⁾. Hoe god boven al es ende onverhaven? dat es dat hi die⁽⁸⁾ ommeteleke nature,⁺die hi selve es, in ziere naturen eweleke hevet ende heffen sal in hoecheden. Daer omme dat hi dat zelve es dat hi

+ xxij

+ deo totus vivat

+ 26d)

(3) doe) C doen.

+ augustinus

(4) an] C van.

+ docet animam motam

(5) soudere] B soude.

(6) dinc] ontbreekt in C.

+ deus infra omnia etc.

(7) ende al omgrepen] B ende ombegrepen.

(8) die] C dat.

+ 27a)

[p. 76]

heft⁽¹⁾, soe en verheft hi hemselven niet ende es onverhaven. Ende want die ewelecheit sijns selfs oefent sijn wesen sonder inde, Ende oefent metten wesene sonder beghin in enen ghebrukene siere hebbeleker minnen, Dus houdet de diepte van sinen wesene sonder aneghinene⁽²⁾ sine hoghelinde⁽³⁾ onverhaven. Sijns selves vreseleke suete nature custene⁽⁴⁾ alrebest. Soe valt sine onverhavenheit in de diepte sijns gronds. Dus blivet hi onverhaven. Ende meer hi maent den menschen altoes enecheit van sijns selves ghebrukene⁽⁵⁾, Ende si roeren ende waghen alle bider⁺cracht siere vreseleker maninghen, Den selken vereyset hare gheest bi siere gherechter maninghen ende dolen. Ende selken wect hi met fieren gheeste, ende staen op met enen verstormden nuwen wille, ende heffen hem na ziere onverhavenheit, die ons eweleke ontlinghet ende ontheft int hoechstehoghe. Ende wantwij sijn rike roepen, dat ons⁺toecome, ende wi soe weder manen sine enecheit in drien⁺personen, Wi eyschen de crachte van hem ende sijn rike wesen in enen vaderleken toeverlate. Wi eyschen sine onste ende sine wise leringhe, Ende wi begheren sine minne broederleke met onsen vader te oefenne ende al dat selve kint met hem te sine in minnen ende in erve dat hi es. Wi eyschene in siere goeden⁽⁶⁾ ende in siere claerheit ende in siere ghebrukenessen ende in sine wondere, ende⁺soe werden wi metten vasten lime der aneclevenessen .i.⁺gheest met gode, om dat wi metten zone ende met dien

(1) heft] B en C heeft.

(2) aneghinene] B aneghinne, C aneghinghe.

(3) hoghelinde] B hogelingde, C hoghe linghde.

(4) vr. suete n. custene] B vreselike nature die zuete es, die custene.

(5) ghebrukene] B te ghebrukene.

+ quidam terrent.

+ adveniat regnum tuum

+ 27b)

(6) goeden] C goedden.

+ viscus hesionis

+ .i. spiritus

[p. 77]

heilighen gheest dus manen den vader, Ja de .iij. persone⁺met al dat si sijn. Om dat dit dus es, soe blivet god oec onverhaven. Ende want wi zijn rike eyschen te ons, wine moghenne oec niet heffen, Want hine verwaghet niet dan van hem zelven ende daer met roeren alle creaturen in haren wesene; dus blivet god onverhaven; want god boven al es, ende alles al evene effene es.⁺Dus es hi alre hoechst ende onverhaven. Dien dat⁽¹⁾ god met hem zelven verhoghet, ia sonder den aerdschen man, dien sal hi diepst in hem trecken ende sijns ghebruken in onverhavenheiden. Ay deus, wat wondere ghesciet dan daer, daer groet onghelije effene ende al een wert sonder verheffen. Ay ic en dar hier af nemmeer scriven; ic moet emmer vanden besten meest swighen dore mijn ongeval, ende om dat wel na niemen en ghemest ane hem selven, dat hi van gode niet en weet. Den lieden dunkes soe lichte⁺ghenoech, ende horense dat si niet en verstaen, soe twifelen si. Ende hier omme quetse ic mi, dat ic niet segghen en dar⁽²⁾ ieghen menschen, noch scriven, dat der⁽³⁾ pinen wert es, ochte woerde na miere zielen gront. Dat ander, dat god onder al es ende onverdruct, dat es⁺dat die gront siere eweleker naturen alle dinc onthoudet ende voedet ende rike maket met alsoe selker rijcheit alse god es in godleker rijcheit, Om dat sine diepe⁺onderste ende sine overste hoghede hevet ene hoghede: soe es god onder al ende onverdruct. Om dattene alle menschen oec loven na sijn hoechste hoghe, dat minne es, ende niet men ane hem, Soe minnen sine oec sonder

+ ideo dicitur pater noster.

+ 27c)

(1) dat] B dan (een letter na da is uitgeschrapt en de streep boven a is met anderon inkt), C dan.

+ non sensiunt carnales.

(2) dar] A dor.

(3) der] C ter

+ deus sub omnibus

+ 27d)

[p. 78]

anebeghin in sine eweleke nature, daer hi alle dien die god met gode zelen werden, eweleke ghenoech met sal doen. Daer al met te sine onder al daer hi onder al met es In onthoudene al Ende in voedene al: soe blivet hi onverdruct; want si heffene ewelike alle uren met nuwer begheringhen van treckender vieregher minnen. Nu en dar icker oec nemmeer toe segghen, om dat wi gods niet⁺en kinnen, hoe hi al es te allen. Dat derde, dat god binnen al es ende al onghesloten, dat es in die eweleke ghebrukenesse sijns selves, Ende in die deemstere cracht sijns vader, Ende in die wondere der minnen sijns selves, Ende in die clare overvloedeghe⁽¹⁾ vloede sijns heilechs geests. Hi es oec in die eneghe storme die alle dine doemen ende benedien na hare ghetamen. Daer binnen es hi ghebrukeleke⁺na sijns selves glorie die hi in hem selven es; alle die waren ende sijn ende wesen selen, ia in welken hem behoert te sine, hi ghebruket siere weldegher wondere daer met in alre volre glorien. Ay dat daer binnen es, dat moet meest versweghen sijn, want daer en sijn der vreemder weghe niet in. Al es hi⁽²⁾ dan binnen, al⁽³⁾ daer omme es hi onghesloten, want god sine enecheit ute ghevet in personen ende hevetse gheneighetin iiij. weghen. Hi ghevet dien eweleken tijt, dat hi selve es, in onvervolchleker minnen ende in ombegripelecheden alre geeste die een gheest met hem niet en sijn; alsoe in al dat hise selve met sinen gheeste gheeft ende al ghevet dat hi hevet, ende al es dat hi es. Dien hi den wech leidet, dien en mach niement volghen bi crachte noch bi liste, sonder die die zijn

+ deus infra omnia

(1) overvloedeghe] A onvervloedeghe.

+ 28a)

(2) hi] ontbreekt in C.

(3) al] in A doorgehaald.

[p. 79]

hoghe gheest daer met .i. met hem gheeft. Dese sijn met hem ute allen ghemeinen weghen. Dit es de eerste wech⁽¹⁾⁺vanden vier⁽²⁾ ende de overste, daer niet met redenen toe⁺te segghene en es, het en ware⁽³⁾ daer men met ghegheester zielen te ghegheester zielen spreke. Die wech es daer, daer hi uten wesene wech es. Die .iij. andere weghe daer hi hem toe gheneighet hevet, sijn dit⁽⁴⁾. Die een es,⁺dat hi ons gaf sine nature; De andere es, hi velde sine substancie; De derde es, hi neyghede den tijt. Hi gaf sine nature inder zielen met .iij. crachten, sine .iij. personen⁺met te minne⁽⁵⁾: Met verlichter redenen den vader, Metter memorien den wisen gods zone; Met hoghen berrenden wille den heylighen gheest. Dit was de ghichte die sine nature der onser gaf, hem met te minne⁽⁵⁾. Hi velde sine substancie, dat was sinen heilighen lichame, die viel in de hande siere viande om de Minne sire vriende; ende hevet hem selven ghegheven te etene ende te drinkene, alsoe vele ende also na alsmen wilt. Dat es ongheliker dan⁺ene ziere ieghen alle de werelt. Ja vele cleinre eest dat men van gode hevet ieghen dat men van gode⁺hebben mochte, ghetroude men hem ende woudement van⁺hem hebben. Ay hoe onghevoedet blijfter nu⁽⁶⁾ herde vele⁺ende hoe cleine teren si op hem duere⁽⁷⁾ vele, diene alst⁽⁸⁾

(1) wech] in B door een later hand op den rand bijgevoegd.

+ prima via

(2) vier] B vieren.

+ 28b)

(3) ware] C were.

(4) daer hi hem....sijn dit] B daer hi toe gheneyghet es ende hem hevet, die sijn dit.

+ secunda via etc.

+ tres vires

(5) minne] B minnene, C minnen.

(5) minne] B minnene, C minnen.

+ dedit se in abundantia

+ 28c)

+ confidentem facit

(6) nu] ontbreekt in A; in B door een later hand op den rand bijgevoegd.

+ pauci nutriuntur

(7) duere] B en C diere.

(8) alst] C alse.

[p. 80]

⁺van rechtshalven eten ende drinken. Hi neyghede den tijt dat es verste na onse goede leven te beidene alse wi willen.⁺Sinen mont siet men gheneighet tote ons cussene die⁽¹⁾ wilt. Sine arme sijn ontploken: lope⁽²⁾ in die ghehelset wilt sijn⁽³⁾. Ja corteleke gheseghet, alsoe hevet hem god gheneighet metten tide in allen dat men hebben mach, dat men hebben wilt ende kinnen mach, alsoe vele alsmen wilt, ende alsoe na alse men wilt, dat hi een⁽⁴⁾ si in minnen⁺ende in ghebrukenessen met ons. Die de⁽⁵⁾ weghe volghen dat hi sine nature gaf, die leven hier alse inden hemel. Si oefenen hem in minnen sonder groet wee⁽⁶⁾ ende in devotien ende in ghenoechten ende in weelden, daer⁺sise hebben moghen sonder groet wee. Die andere die dien wech ghaen dat hi sine substancie velde, die leven alse in die hille. dat comt vander⁽⁷⁾ vreseleker maninghen van gode. Hem es soe vreseleke te moede;⁺hare gheest versteet de crachtechheit dies na vals ende hare redene en caens niet verstaen; hier omme doemen si hem zelven alle uren. Al dat si spreken ende werken ende dienen, dat dunct hem ombequame ende hare gheest en ghelovet niet dat grote te vervolghene. Dit houdet hare herten buten hope. Dese wech leidse herde diep in gode, want die grote onthope leidse over alle strecke⁽⁸⁾ ende dore alle passaghen ende in allen ghewareghen sta-

+ 4ta via

+ os prebet etc.

(1) cussene die] C te cussene diene.

(2) lope] B loper, C lopere.

(3) ghehelset w.s.] B w.s. gehelset.

(4) een] ontbreekt in C.

+ ipsi de prima via celestes sunt et eorum exercitium est

(5) de] C dien.

(6) groet wee] B wee dat groet es (dat en es doorgehaald; omzettingsteeken vóór wee en groet).

+ secundi sunt qui infernales

(7) vander] in B der door een later hand op den rand bijgevoegd.

+ 28d)

(8) strecke] C stercke.

[p. 81]

den. Die in den derden weghe sijn, die volghen den gheneichden⁽¹⁾ tide, die leven alse int vaghevier. Si berren met innegher begherten sonder cesseren om dat hem al es vore gheneighet. De mont gheboden, de arme ontploken ende dat rike herte ghereet. Dat vreseleke ontpluken maect hem hare zielen gront soe diep ende soe wijt, datse niet vervult en connen ghewerden. Dat wide ontdoen van gode maentse alle uren van binnen boven hare gheleisten. Want in sinen rechteren arm zijn behelst alle zine vriende⁺hemelsche ende erdsche in ene overvloeileke weelde. Ende in de slinke zide behelst hi de vreemde, die met bloeten verscraepten ghelove te hem selen comen om siere⁺vrienden wille. Soe dat vervult werde die eneghe volle⁽²⁾⁺blijscap in hem diere hem nie en ghebrac. Om sine goede⁺ende om sine gheminde ghevet hi den vreemden sine glorie ende maectse alle vriende van maysenieden. Ay die zoete maninghe ende dat opene herte doetse manen om ghebruken. Die vloyleke rike wondere ute siere riker herten, die doense gapen boven redene ende berren sonder blusschen. Daer omme eest vaghevier. Want al berren si, dat si van den viere soe ongheberrent sijn, Die volcomene minne es j. brant. Si berren om hem ghenoech te werdene ende die waerheit siere rikere⁽³⁾ openre herten seghet haren geeste, dat hi al hare sal sijn; met dien toeverlate dore vlieghen si al de hoeghede der minnen. Dese sijn int⁽⁴⁾ teren sonder voeden. Om⁽⁵⁾ dies god alle dese⁽⁶⁾ weghe ute

(1) gheneichden] B gheneygheden.

+ 29a)

+ per fidem

(2) eneghe volle] B volle eneghe.

+ et propter alios

+ sal...

(3) rikere] in B op den rand bijgevoegd.

(4) int] B in.

(5) Om] B Ende.

(6) dese] C sine.

[p. 82]

hevet ghegheven, hem met te volminne. dat hi van binnen es, soe es hi binnen al ende al onghesloten. Want men⁽¹⁾ met desen iiij. weghen in sijn alre binnenste comen mach.⁺⁺Den vijsten wech gaen de ghemeine metten slechten ghelove⁺die met allen utersten dienste te gode gaen. Die den⁺tijt in gaen den eersten wech, die god selve es in onvervolchleker⁺crachten ende in⁽²⁾ ombegripeleker minnen, die gaen te mids in hem van diepten in diepten. Si ghaen⁺ute alre⁽³⁾ zine weghe. Die den wech dore den hemel⁺te gode gaen, si hebben teren ende voeden; want hi⁺zine nature gaf, soe nemen sise vrileke. Dese wonen⁺hier int lant des vreden⁽⁴⁾. Die den wech dore de hille gaen te gode, si werden ghevoedet sonder teren, want sine connens gheloven noch ghehopen dat si der minnen in haren substanteliken wesene voldoen mochten. Dese wonen int lant der scout, Ende redene dore rent alle hare aderen ende hetet hem heffen den inval van gode ende van alle gheminden menschen in j. hoghe. Sine connen gheloven dat si ghevoelen. Dus 4ⁱ roertse god van binnen in woede sonder hope. Die den wech dore dat vaghevier te gode in sine diepte gaen, die⁺wonen int lant des⁽⁵⁾ heilechs torens. Want wat hem in toeverlate ghegheven wert, dats saen verteert in dien gapenden diepen niet⁽⁶⁾. Dit doet altoes wassen die tornecheit der zielen, Dat si met innegen gheeste weet dat onverbliven⁽⁷⁾ van gode, dat hi iet hevet datse niet en

(1) men] in B tusschengevoegd.

+ 29b)

+ 5^ta via simplices

+ prim sunt extra

+ aliorum vias

+ medewerde

(2) in] ontbreekt in C.

+ secundi sunt

(3) alre] B alle veranderd uit alre.

+ digestiones

+ nota libertatem

+ tercii

(4) vreden] A vremden.

+ 29c)

(5) des] C dies.

(6) niet] C nyed.

(7) onverbliven] Boverbliven veranderd uit onverbliven, C overbliven.

[p. 83]

volhevet noch niet en vol es⁽¹⁾. Dits die toernecheit der zielen. Noch es een naerre toren selker zielen dies ic swigen moet, want men met al desen weghen in gode geet, Dore hem selven, dore den hemel, dore de hille, dore dat vaghevier. Daer omme es god onghesloten al es hi binnen al. Dat vierde es, dat god buten al es ende al⁺ongrepen⁽²⁾. Hi es buten al, want hine rustet in ghene dinc dan in die druusteghe nature siere vloyender vloedegher vloede, die al omme ende al overvloyen. Dat eest dat men seghet in den cantiken: Oleum effusum et cetera.⁺Alse olie es dijn name utegegoten; daer omme minnen⁺di die opwassende. Ay hoe waer seghet die bruud die dat wel versteet ende van hem seghet dat sijn name ute es⁽³⁾ ghegoten boven alle weghe, vet te makene elken na sine noet ende na sine werdecheit ende na sijn ambacht van dienste, dat god van⁽⁴⁾ hem hebben sal. Dat vloyen van sinen name gaf ons te kinne⁽⁵⁾ in propheten⁽⁶⁾ persone sinen eneghen name. Die vloet sijns enechs ewelecs⁽⁷⁾ name storte ute met vreseleker druust van maninghen, die si hem ondermanen eenvoldech ende drievoldech. De⁺vader sturte ute sinen name in crachtegher werken Ende in riker ghichten ende in gherechter gherechtecheit. De sone goet ute sinen name in toenlecheiden van berrenden onste Ende in ghewaregher redenen Ende in herteleken

(1) noch niet en vol es] B noch haer niet en vol es (haer tusschengevoegd), C noch hare niet en es vol es (tweede es geschrapt).

+ deus extra omnia

(2) al ongrepen] B onbegrepen.

+ oleum effusum

+ 29d)

(3) ute es] B es uut.

(4) van] in C tusschengevoegd.

(5) kinne] B kinnenne, C kinnen.

(6) propheten] B properen (eren staat in de plaats van iets anders).

(7) sijns enechs ewelecs] B sijns ewelecs (ewelecs is doorgehaald en op den rand is enechs bijgevoegd).

+ nota

[p. 84]

tekenen van minnen. Die heilighe gheest goet ute sinen name in groter claerheit sijns gheests ende sijns lichts Ende in groter volheit van vloyleken goeden wille⁽¹⁾ Ende in iubilatien van hoghen sueten⁽²⁾ toeverlate om ghebrukenesse⁽³⁾ van minnen. De vader goet ute sinen name⁺ende gaf ons den zone ende haeldene weder in hem selven⁽⁴⁾. De vader goet ute sinen name ende sende ons den heiligen geest⁽⁵⁾. De vader goet ute sinen name, doe hi den heilighen gheest maende weder in te comene met al dat hi hadde ghegheest. De sone goet ute sinen name, doe hi gheboren wert ihesus; Doe hi met dien name woude vet maken al onse magherheit, ende behouden woude al dat hi behouden woude sijn⁽⁶⁾. De sone goet ute sinen⁺name doe hi ihesus christus wert ghedoept. Daer met besciet hi ons der kerstine vetheit, die na sinen name heten Ende met sinen name ende met sinen lichame werden ghevoedet, Ja ende verdoene int⁽⁷⁾ teren alsoe begheerleke ende alsoe vetteleke ende alsoe smakeleke alse si selve willen. Dat es alsoe onghelijc alse dat scerpe van eerre naelden ieghen alle de werelt metter zee. Onghelijc meer vetheiden mochte men smaken ende ghevoelen van Gode, sochte ment ane hem begheerleke met⁽⁸⁾⁺minnenden toeverlaete, Ende alse men wel met rechte op⁺

(1) groter volheit....goeden wille] B groter vloyheid van volheiden des goets willen.

(2) sueten] ontbreekt in B.

(3) om ghebrukenesse] A ongebrukenesse, B ō ghebrukenessen (tusschen o en g is een letter uitgekrabd).

+ 30a)

(4) weder i.h.s ] B i.h.s. weder.

(5) De vader....geest] Geheel die volzin in C van onder bijgevoegd.

(6) ende behouden woude....woude sijn] A ende behouden woude sijn, B id., het overige van boven bijgevoegd.

+ christianorum nomen est pinguedo

(7) int] B in.

(8) begheerleke met] C met beghoreleken.

+ nota. in omne

+ 30b)

[p. 85]

hem proeven mochte. Die fierleke bekinnen⁽¹⁾ woude dat ute storten van sinen name, hi soude de opwassende sijn, diene minnen soude. De zone goet ute sinen name in wondere, doe hi met siere doet leven ende licht voerde ter⁺hillen, die doch doet es sonder leven. Daer voerde hi leven ende licht, daer gheen licht wesen en⁽²⁾ sal. Daer haelde sijn name sine gheminde in claren lichte ende in volre vetheit. Die zelve name berrede⁽³⁾ die daer bleven, metten eweleken viere der deemstere doot. Ay hoe deemster⁺es die doot daer men sinen name niet en kint. Die sone goet ute sinen name, doe hi seide: vader, verclaert mi met dier claerheit die ic hadde bi di, eer de werelt was. Niet dat hem de claerheit ie ure ghebrac, mer⁺hi woudse met hem verclaren, doe⁽⁴⁾ hi met hem alle dinc ghetrect hadde, alsoe hi doe seide: Jc wille, vader,⁺dat si alsoe j. sijn in ons alse du, vader, in mi ende⁺ic in di. Dit was dat lieflecste dat god ie openbare seide,⁺dat men inder screfture⁽⁵⁾ leset. Doe voer hi in met sinen name, dien hi overgroet ute hadde gheghoten ende dien hi oec⁽⁶⁾ herde vet⁽⁷⁾ menechfout weder⁽⁸⁾ in hem storte; alne wasser nemmeer, het was ghemenechfout, want alle dine was sonder ane beghin alsoe groot in hem alset sonder inde wesen sal, Al eest bider vetter olien sijns hoechs⁽⁹⁾ namen ute gheghoten ende ghemenechfout. Die

(1) bekinnen] B beghinnen.

+ ad limbum etc.

(2) en] ontbreekt in B.

(3) berrede] A en B berrende.

+ nota

+ verclaren

(4) doe] C die.

+ oratio christi

+ 30c)

+ verbum christi suavissimum

(5) screfture] B scrifturen, C scrift.

(6) oec] ontbreekt in B.

(7) vet] ontbreekt in B.

(8) weder] B oec.

(9) hoechs] B hoege, C hoghes.

[p. 86]

heilighe gheest goet ute sinen name, dat van⁽¹⁾ hem⁺vloyen alle die heilighe gheeste ende die Jngelen die daer regneren in glorien. Hare name daer se in gheoerdent sijn, die heten coere ende die zijn ute den name gheghoten. Ende die heilighe gheeste van den hemele ende vander erden, Ende die goede geeste die noch niet gheheilecht en sijn, noch selke sere gheheilecht en selen sijn, Ende alle geeste sonderlinge ende ghemeine, die hevet zijn name alle ghegeest⁽²⁾ elcken na de mate van ghemintheiden sijns gheests. Sijn name gheest alle wise⁺gheeste ende alle snelle geeste ende alle sterke geeste ende alle suete geeste; dese geest hi al. Sijn name es oec⁽³⁾ over al ertrike ghegoten opte ghemeinte te onthoudene ende te voedene elken na sine ghemintheit. Dus es god buten al,⁺want yet van gode es god altemale. Ende want elc van hem hevet⁽⁴⁾ na zijn betamen⁽⁵⁾, soe begript elc van hem al dat hijs hevet; dus es hi al omgrepen⁽⁶⁾. Ende want de vaderleke cracht alle uren soe vreseleke maent sine enecheit om ghebruken, daer hi hem selven ghenoech met es, soe begript hi hem selven alle uren al. Ende ia al elcs⁽⁷⁾ wesen, hoe sijn name gheghoten es, al begript hijt in die enecheit sijns selves, Ende al maent hijt⁽⁸⁾ in ghebrukene sijns selves, Oec omgripene die inneghe gheeste vanden .iiij. eersten weghen die in hem selven gaen, ende die dat selve sijn willen in al dat hi es, ende hem niet te voren gheven

(1) van] B ute.

+ angcli fluunt ab etc.

(2) name alle ghegeest] B name ende sijn gheest ghegeest alle.

+ 30d)

(3) oec] ontbreekt in C.

+ deus extra omnia

(4) van hem hevet] B hevet van hem.

(5) betamen] C ghetamen.

(6) omgrepen] B ombegrepen.

(7) al elcs] B ende elc.

(8) hijt] C hi.

[p. 87]

⁺en willen, sine willene met toeverlate ende met minnen al vercrighen, Ende al dat selve sijn dat hi es sonder men.⁺Die inneghe gheeste van minnen die omgripene al omme Ende die⁽¹⁾ iubilatie sijns wonders die omgrijptene met volre welden boven al. Ende die vader die omgrijptene met gerechtecheiden in sijn enech recht. Ende daer omme sijn sijn oerdele diep ende donker alse die afgronde ende⁺boven al die gherechtecheit des vader⁽²⁾ ende die iubilatie sijns gheests. Ende alsoe begrijpt de vader des soens⁽³⁾ gherechtecheit ende des heilichs geests, Ende ia in allen geesten die hi ghegheest hevet in jubilatien ende in vol ghebruken van minnen. Ende daer in eest wonder dat god to vollen omgrepen es. Dus es god met alden vloeden van sinen name overvloyende in al ende omme al ende boven al ende onder al⁽⁴⁾ ende in ghebrukene van minnen omgrepen. Nu sijn de .iiij. wesene van gode in een gheheel gebruken comen. Die geheelheit omme sit cierleke in enen cierkele⁽⁵⁾ met .iiij. dieren. Die aer sal alle uren vliegen⁺met vliegheden vloghelen na die hoechede, hoe god boven⁺al es ende onverhaven. Die osse sal besitten de stat, hoe⁺god onder al es ende onverdruct. Die leeu hoedet de stat, hoe god binnen al es ende onghesloten. Die mensche besiet de stat, hoe god buten al es ende al omgrepen⁽⁶⁾. Die⁺innege ziele die aer sal sijn, die sal vlieghen boven hare selven in gode, alsoe men leset vanden..iiij. dieren. Die

+ 31a)

+ volunt esse...

(1) omme Ende die] B omme ende omme die.

+ judicia dei patris

(2) des vader] B en C des vaders.

(3) de vader des soens] C die sone des vaders.

(4) ende onder al] ontbreekt in A, is in B tusschengevoegd, staat in C vóór ende boven al.

(5) cierkele] A en C cierleke, B cierleke veranderd uit cierleke.

+ 31b)

+ aquila

+ bos etc.

(6) omgrepen] B ombegrepen.

+ anima aquila

[p. 88]

vierde vloech boven hem vieren, alsoe hi dede doe hi⁺seide: In principio etc.⁽¹⁾. Die aer siet in de⁽²⁾ sonne sonder keren; soe doet oec de inneghe ziele sonder wedersien in gode. Johannes sal de wise ziele sijn⁽³⁾ in den⁺coer, dats in de oefeninghe van gode in minnen. Daer en salmen ghedinken heilighen noch menschen, dan allene⁺vlieghen in die hoghede gods. Alse dies aers ionc in de sonne niet ghesien en can, soe werpt hijt ute; alsoe sal de wise siele van hare werpen al dat de claerheit haers gheests verdonkeren mach. Want der wiser zielen en steet niet te rustene al die wile dat si aer es, sine vlieghet⁽⁴⁾⁺alle uren na dien onverhavene hoecheit. Die diere ghingen⁺ende keerden weder ende si ginghen ende en keerden niet weder. Datse niet weder en keerden, dat es dat die hoecheit nemmermeer volheven en werdet⁽⁵⁾. Datse wederkeerden, dat es in die wide ende diepte⁽⁶⁾ ende in die effene wesene te sine ende te siene.

+ nota

(1) In principio etc.] B In principio erat verbum.

(2) in de] B inde de (tusschen de twee de's een letter uitgeschrabd).

(3) de wise ziele sijn] B de ziele sijn die wijs es.

+ memoria absorta

+ more aquile abice propter

(4) vlieghet] B vlieghe (t uitgekrabd), C vlieghe.

+ ibant et revertebantur

+ 31c)

(5) dat es....werdet] C dats dattie hoecheit nummermeer volhaven en weert.

(6) diepte] C in die diepte.