Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 15

7013. 1644 augustus 22. Van H. Appelboom.¹

Illustrissime et ex[c]ellentissime legate, domine et patrone observandissime,

Rex Daniae populum illum quem ex Lalandia et Fuynia collectum habebat, numero 600 militum et 100 rusticorum, in Holsatiam misit, qui occupato transitu quem Neumeulam appellant et appropinquatis ad portum nostrum viribus quae angusto termino contineba[n]tur, 26 Iulii² eum impetum dederunt, ut excellentissimum et fortissimum dominum Flemingium, qui pro patria dignam mortem suscepit, ita tormentorum explosionibus infestarunt, ut ipse hora noctis octava, postquam coenam Domini nostri celebraverat, classem totam cum eiusdem gubernatione fortissimis viris domino Wrangelio, admiralibus Ake Hanson et Claudio Bilkenstierna³ commendavit obitu pro patria dignissimo, quem iure dolemus. Hoc fatum illi exceperunt et iuncti simul omnes ipsam - excelsae memoriae - Flemingii navem conscenderunt, ut ex iussu marescalli Torstensonii omnia prospere aggrederentur.⁴ Corpus defuncti decenter servatum in classe retinetur.

Sequenti die 27 Iulii admiralis Bloomius⁵ capitaneis quibusdam Battavis et militibus ex Jutia se nostris iunxit, qui ex ordine generalis Torstensonii dispositi decretum iniverunt ut secundo ventu classem sequentur ad hostium mansionem neglectis eorum propugnaculis.⁶ Quod etiam 28 Iulii fecerunt et perpesso tanto tormentorum conflictu iacturam, Dei auxilio, maiorem non habuerunt nostri quam 5 virium et quorundam vulneratorum. Classis Danica, postquam animum nostrorum conspicata fuerat, etiam sua ven-

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 15 (1644, 30). Eigenh. oorspr.

2 Om vaart te zetten achter de mars van het keizerlijke expeditieleger van Matthias, graaf Gallas, bracht koning Christiaan IV van Denemarken op 25 juli/4 augustus alvast soldaten uit Lolland en Funen aan land. De volgende dag beschoten zij vanuit een schans aan de oostoever van de Kielerfjord (Neumühlen en Laboe) de schepen van de Zweedse vloot in de haven van Christianspries. Een van hun kogels trof admiraal Klas Fleming († 26 juli/5 augustus 1644) (Kernkamp, De sleutels van de Sont, p. 95-97 en p. 311).

3 Generaal-majoor Karl Gustav Wrangel (1613-1676) (BLS XXI, p. 135-149), admiraal Åke Hansson Ulfsparre (1597-1657) (BLS XIX, p. 75) en vice-admiraal Clas Bielkenstierna (1615-1662) (SBL IV, p. 302-306).

4 De Zweedse opperbevelhebber Lennart Torstensson belastte generaal-majoor Wrangel met het interim-bevel over de vloot (Oxenst. Skrifter 2. afd., VIII, p. 435-436).

5 Het smaldeel van Peter Blumme (Blomme), bevelhebber van de Zweedse vlootbasis in Stralsund, had in Ålborg versterking gekregen van enkele schepen van de hulpvloot van Louis de Geer. Zodra de vereniging tot stand was gebracht, zeilden de schepen door de Grote Belt naar de Oostzee. Aangekomen in de Kieler Bucht daagden de scheepskapiteins de vloot van koning Christiaan IV van Denemarken tot gevechtshandelingen uit (SBL V, p. 76-77).

6 Op 29 juli/8 augustus openden de Zweden het vuur op de Deense schansen bij Neumühlen en Laboe. De volgende dag herstelden zij de controle over de oostoever van de Kielerfjord. Twee dagen later, in de nacht van 11 op 12 augustus, gaf generaal-majoor Karl Gustav Wrangel het sein tot vertrek van de Zweedse vloot. Eén voor één ontsnapten de schepen aan de Deense vlootblokkade.

[p. 678]

tis vela dedit mare ingressa, ut nostris ventum eriperet, sed quia nostrae non coniunctim egrediebantur, cursum suum retinuerunt et ab iis procul anchoras fixerunt, spe tamen prosperae congressionis, quam nobis secundam Deus esse velit. Danorum autem gens in Nieumeulen et eorum munimentis obsessa acquiescit, dum generalis Torstensonius diu deliberato consilio 1000 equitibus et 1000 peditibus Kyla iis averso invaderet - egressa nostra classe - et transitum ad Neumeulen iis eriperet caesis 1200 militibus, quorum corpora mortua a civibus Cristinprisiensibus videbantur, et ad 300 captis cum 4 vexillationibus et 4 tormentis, inter quae maiora quaedam ferebantur. Et sic populum suum rex Daniae, quem ex classe attraxerat, perdidit et amisit. Hoc facto copias suas nostri reduxerunt et naves nostras conscenderunt habita cum admiralibus deliberatione et dato ordine regressi sunt, ut hostem, qui ad Oldensloam castra tenebat, aggrederentur. Denique 30 Iulii/10 Augusti summo mane classis nostra portum reliquit et hostibus appropinquare non dubitavit.

Hamburgo nuntiatur classem Suedicam portu egressam esse coniunctis viribus cum navibus a Geerio conductis.⁷ Excellentia Torstensonius tria propugnacula in Stapelholmia⁸ occupavit caesis 1300 Danicis militibus, qua ex clade civitas Fredrikstadium et Tonninghen se dedidit, ut et Dithmarsia et Eyderstede.⁹ Generalis Gallas ad portum Kyl moratur absque offensione tamen eorum qui Christianprisam tenent.

Illustrissima Excellentia vestra ignoscat summae festinantiae et prosperrime valeat cum tota familia, cui omnia optima voveo, et perpetuo maneo, illustrissime et excellentissime domine,

illustrissimae Excellentiae vestrae studio et affectu devinctissimus,
H. Appelboom.

7 Het keizerlijke expeditieleger van Matthias, graaf Gallas, stond op 11 augustus voor de stadswallen van Kiel. De graaf kwam een dag te laat om de Zweedse vloot in te sluiten en te vernietigen (Doc. Boh. VII, p. 128 no. 365).

8 Het leger van de Zweedse opperbevelhebber Lennart Torstensson week om tactische redenen naar Rendsburg uit. Op het platteland ten oosten van de stad, bij Stapelholm aan de Eider, kwam het tot een treffen met Deense garnizoenssoldaten van Glückstadt en Krempe.

9 De overwinning bood de Zweden toegang tot de vruchtbare gronden van Friedrich III, hertog van Sleeswijk-Holstein-Gottorp, in Eiderstedt en het noorden van Dithmarschen (Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 312).

Amstelodami, 1644, 22 Augusti.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 30 Aug.