Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 15

6746. 1644 maart 5. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Exspecto adhuc mandata secundum quae loqui de nostra cum Danis controversia debeam.² Miratur aula me non apparere et ea de causa complures venerunt ad me.³ Sed ita temperavi sermonem ut cum in publico sum locuturus, omnia mihi sint in integro. Docent autem nos ex Germania literae misisse regem Daniae⁴ ad imperatorem, imperatorem vero rursus ad regem Daniae, per quem auxilia quidem regi Daniae promittit im-

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 184; gedrukt in Oxenst Skrifter 2. afd., IV, p. 399 no. 522. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 208. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna (no. 6747).

2 Brieven waarin koningin Christina van Zweden het optreden van haar leger tegen de koning van Denemarken rechtvaardigde, waren al opgesteld. In de loop van juni droeg de koninklijke commissaris Marc Duncan de Cerisantes de voor de Franse regering bestemde koninklijke boodschappen aan de Zweedse ambassadeur over; zie nos. 6696 en 6715.

3 Aan de wensen van het Franse hof kwam Grotius tegemoet door ijverig documenten te verzamelen voor een openbare verklaring over de oorzaken van de Zweeds-Deense oorlog.

4 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 5 maart 1644 (no. 6745).

[p. 201]

perator, sed ita si foedus cum ipso faciat ad arcendum ab Imperio inferendumque eius hostibus bellum; quae conditio adiecta non dubium est quin apud senatores Daniae, qui nunc dicuntur rebus suis attendere, difficultates sit paritura. Discimus ex eadem Germania per multorum contradictiones quiescere negotium de tributis novis dandis imperatori. Fuldae per mortem abbatis electum a monachis Graveneckium,⁵ sed opponere se, et quidem armis, Zimongium adiutorem abbatis antehac; interim Hassos frui illorum discordiis et tributis pasci partis utriusque.⁶ Crescunt hic de Ragozio rumores, ver ab eo exspectari, ut in Hungariam Austriamque irrumpat. Ab exercitu marescalli vicecomitis Turenae multi aufugiunt; pecuniae, conscriptiones militum tarde procedunt. Cardinalis Mazarinus custodias suas auget quotidie et rumore insidiarum in se structarum fruitur.

Rex Hispaniae Caesaraugustam venit. Habet exercitum non minorem XVIII millibus. Rex Angliae Scotorum metu dicitur labascere et induci posse, ut et parlamentum Londiniense pro parlamento agnoscat et episcopos derelictui habeat. Ego tamen eis de rebus dubito. Arragones dicuntur apud regem Hispaniae laborare, ut Piccolominium apud se habeant ducem belli istis in partibus. Princeps Thomas summum in Gallicas copias imperium in Italia habiturus est. Mottae Odincurtio contra Hispanum augetur exercitus ad millia militum XV. Pecuniae ad militem colligendum missae Turenae vicecomiti, Ossenvillio, et qui in Alsatia scribit militem, Schmidbergio; Erlachio praeter pecunias etiam imago regis inclusa adamantibus. Accepit ad militem circa Hamburgum conscribendum pecunias et Ranzovius.⁷ Aiunt qui res pecuniarias gubernant regi post factos istos exercitus superfore hoc anno milliones octo. In Normannia seditio desaevire dicitur. Venit huc a Mantua legatus.⁸ Harcurtius nulla re confecta iam in Gallia est.

Bavari non tantum Uberlingam perseverant premere spe famis, sed et Fridbergae⁹ incutiunt metum. Helvetii solito more dissident.¹⁰ Hassi etiam in Thuringia opponunt se Hazfeldianis.¹¹ Dux Carolus est ipse Treveris; pars magna copiarum ex Luxemburgico et Leodico regressa in Lotharingiam ad Valdervangiam et Sanctavotum se tenet. Fama est de ducis Aurelianensis itinere in Languedociam. Parlamentum Parisiense constituit audire, quid dicat dux Guisius de illa nuper rixa; Coliniaco autem et aliis duobus, qui rixae interfuerunt, diem dicere. Legatus Anglicus adhuc aliquid spei concepit, quae facit, ut nondum abeat. Papam alii mortuum dicunt, alii et corpore et animo sideratum.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, Sublimitatis tuae consilia ad Suediae et christiani orbis bonum gubernet,

tuae Sublimitatis cultor devotissimus,
H. Grotius.

5 Abt Hermann Georg von Neuhoff was op 25 januari 1644 gestorven. Bij de verkiezing van een opvolger werd zijn coadjutor Johann Salentin, vrijheer van Sintzig (Zimongius), gepasseerd. De keuze viel op Joachim von Gravenegg († 1671) (Gazette 1644, no. 18, dd. 20 februari 1644, en B. Jäger, Das geistliche Fürstentum Fulda in der Frühen Neuzeit, p. 102-114 en p. 147-149).

6 Afgelopen maand probeerden Hessische eenheden het sticht te laten bijdragen aan hun oorlogslasten; zie no. 6733, en Gazette 1644, no. 21, dd. 27 februari 1644.

7 Vgl. no. 6733. Luitenant-generaal Josias Rantzau, heer te Bothkamp, dacht vooral aan de bescherming van zijn bezittingen in het hertogdom Holstein (Lettres Mazarin I, p. 603-604).

8 Deze missie had Karel II van Gonzaga, hertog van Mantua, toevertrouwd aan graaf Francesco Brembati uit Bergamo (Gazette 1644, no. 23, dd. 5 maart 1644). De ambassadeur maakte pas op 2 april zijn entree in Parijs (Gazette 1644, no. 38, dd. 16 april 1644).

9 In de nieuwsbrief aan Johan Oxenstierna (no. 6747): ‘Bidebergae’. Mogelijk gaat het hier om de plaats Friedingen ten oosten van de vesting Hohentwiel.

10 Het beraad van vertegenwoordigers van Zürich, Bern, Glarus, Bazel, Schaffhausen, Appenzell-Ausserrhoden, Sankt Gallen en Biel te Aarau. De katholieke kantons Luzern, Schwyz, Unterwalden en Zug hielden een afzonderlijke consultatie (Vogel-Fechter, Eidgen. Abschiede V 2 1, p. 1302-1304 en p. 1308-1313).

11 Het Hessisch garnizoen van Schmalkalden had zich verzet tegen de inname van de stad door het leger van de keizerlijke veldmaarschalk Melchior von Hatzfeldt und Gleichen (Gazette 1644, no. 21, dd. 27 februari 1644).

[p. 202]

Lutetiae, XX[I]V Februarii/V Martii 1644.

Intelligimus ex Uberlinga salvos exiisse equites, qui ab Hohentvila ad asservandam urbem missi fuerant Romae preces fieri pro concordia christianorum principum. Interea venisse Romam ab Avenione quater mille quingentos milites, et e Flandria naves cum machinis et pulvere bellico alioque apparatu. A Lamboio cohortes tres, ab Hazfeldio quatuor ire in terras Juliacenses.¹² Scotos qui in Angliam intrarunt, esse ad Almwichum. Comitem Novi Castelli adversus eos ire cum XVIII millibus. Ex advectione frumenti speratur hic paulo tolerabilior annona.¹³

12 Drie regimenten van de keizerlijke bevelhebber Willem, baron van Lamboy, wachtten in de Eifel op aansluiting met de vier regimenten die veldmaarschalk Melchior von Hatzfeldt und Gleichen langs de Rijn liet oprukken (Gazette 1644, no. 22, dd. 5 maart 1644).

13 De copieboeken Dresden en Leipzig sluiten deze brief af met een mededeling over de weigering van de Zweedse koninklijke commissaris Marc Duncan de Cerisantes om zich door Grotius te laten introduceren aan het hof van koningin Anna van Oostenrijk. Deze passage vindt men later terug in Grotius' persoonlijke brief aan Johan Oxenstierna, dd. van 6 augustus 1644 (no. 6993).

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Expectat mandata de rebus Danicis. Difficultates de foedere imperatorem inter et Danum. Contradictum de tributis imperatori dandis. Abbatis Fuldae electio; hinc lis. Ragozii motus. Turenae exercitus minuitur. Mazarini timor. De rege Hispaniae. Fama regem Angliae labascere. Arragonum desiderium. Princeps Thomas Gallorum dux in Italia. De copiis Gallicis. Turbae Normannorum. Legatus a Mantua. Harcurtii reditus. Bavari Uberlingam premunt; Fridbergae imminent. Helvetii dissident. Alia Germanica. De Aurelianensi. Parlamenti sententia in rixa Guisii et Coliniaci. Spes legati Anglici. Fama de papa. De Uberlinga. Romae acta. Anglica. ‹De domino Cerisante›.