Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 15

6640. 1644 januari 9. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Proposuit reginae Ranzovius² nomine ducis Caroli velle ipsum huc venire sub fide reginae;³ bene se cum ea conventurum facturumque, ut Bavarus fiat neutrarum partium.

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61,176; gedrukt in Oxenst, Skrifter 2. afd., IV, p. 378 no. 514. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 179. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna (no. 6641).

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 9 januari 1644 (no. 6639).

3 Zie voor de toenaderingspogingen van hertog Karel IV van Lotharingen, Lettres Mazarin I, p. 638-639.

[p. 31]

Responsum est: si dux Carolus copias suas aut tradere Galliae velit aut dimittere, et semet suaque dare in tutelam Galliae contra Austriacam domum et praestare, ut et Bavarus copias suas dimittat belloque se eximat, gratum ducis fore adventum.

Comes Harcurtius in Anglia locutus erat non tantum de vetere amicitia ibi instauranda et pace componenda, sed et de novo ibi foedere faciendo cum Gallia ad inferenda non minus quam ad arcenda arma. Cum Gorinus super hoc ultimo Gallorum tentaret animos, primo negatum Harcurtium ea de re mandata habuisse; deinde dixere dubitare se, an foedus tale huic tempori esset conveniens. Colligit inde Gorinus et alii, clam Gallos de indutiis quibusdam cum hostibus agere. Interim parlamentarii Angli ab Harcurtio postulant, efficiat, ut rex Angliae eum qui Londinii est conventum pro vero ac legitimo parlamento habeat; videturque Harcurtius ea de causa ad regem iturus et, nisi id obtineat, quod rex sine maximo iuris sui detrimento concedere non potest, desperatis ad pacem viis in Galliam rediturus. Windebankius, qui a parlamento absens damnatus in Galliam venerat, nunc mare transiit venitque ad regem Oxoniam. Monstri aliquid latet in eo, quod Hamiltonus, dux a rege factus, a Scotis hostis iudicatus patriae, Oxoniae a rege in carcerem datus est, frater eius in liberiore habetur custodia, alii amici eius ad Essexii castra profugerunt. Ad Plimuthi portum periculo eximendum naves a parlamentariis parantur octoginta, in quibus bellicae duodecim. Cantium provinciam contra regem defendit Wallerus. Is ad parlamentarios scripserat non satis sibi virium ab Essexio subministrari. Parlamentarii ad Essexium ea de re scripserant, is ferociter responderat sibi res istas quam parlamentariis notiores. Ob id eum durioribus literis castigandum censuerat ordo minor, sed nobilitas temperamentum adhibuit. Scotorum magnum agmen intra hunc mensem ad Barvicum exspectatur. Tardae eorum molitiones regi res suas promovendi tempus dedere. Nec quisquam ferme est qui non nunc de regis quam de parlamenti rebus speret melius.

A Francofurto discimus Trautmansdorfii ibi hos esse sermones:⁴ inique in imperatorem agere qui ante actorum oblivionem referri velint ad annum 1618;⁵ exemplum statuendum adversus motus factos a Palatino, qui imperatori steterint non minus centum millionibus; Gallos suas res agere sine ullo ad Palatinam aut Wurtembergicam domum respectu. Petit ab eo qui Francofurti est conventu, qui tamen plenus ordinum conventus non est ac perinde ius indicendi tributa non habet, tributum ad centum menses Romanae expeditionis, ut Germani loquuntur, id est milliones quinque. Causa additur mense Octobri, qui exiit, Suedos et Gallos laborasse Constantinopoli ad impellendum in arma Ragozium hoc animo, ut Galli, Suedi, Daci Germaniam inter se partirentur, sed imperatoris cura impeditum id malum. Simulat imperator aegre se ferre, quad non victoriae institerint Bavarici; Bavarus autem, quod Hazfeldius a suis discesserit. Sed spargi tales dissidiorum rumores ab illis solent, ubi hostibus fraudem aliquam struunt. Sunt autem Bavarici milites in Suevia et speciatim Johannes Waertius apud Ulmam cum turmis decem. Habet Bavarus apud se captivos prope omnes aitque eos Ingolstadio non facile abituros. Puto inter eos esse filium meum natu minimum. Dutlingae fuit, neque ullas ab eo inde li-

4 Rijksraad Maximiliaan, graaf van Trautmansdorff (1584-1650), de belangrijkste politieke adviseur van de keizer, nam in het najaar van 1645 de taak van leider van de keizerlijke delegatie ter vredesconferentie op zich (ADB XXXVIII, p. 531-536). Zijn ‘Gutachten’ betrof het op de Frankforter ‘Deputationstag’ ter discussie gestelde vraagstuk van de amnestie met terugwerkende kracht. Voorstanders van eerherstel aan de keurvorstelijke familie van de Palts hadden er steeds op aangedrongen dat de keizer bij de beoordeling van deze kwestie de politieke en godsdienstige toestand van het jaar 1618 als uitgangspunt zou nemen (Dickmann, Der Westfälische Frieden, p. 373-376).

5 De kwestie van de amnestie raakte ook de andere vorsten die niet in de vrede van Praag van 1635 waren begrepen: landgraaf Wilhelm V van Hessen-Kassel († 1637), markgraaf Frederik VI van Baden-Durlach en hertog Eberhard III van Württemberg (Acta pacis Westphalicae; Instruktionen, p. 108-111 en p. 214).

[p. 32]

teras accepi.⁶ De Uberlinga capta ab hostibus falsa fuit fama, nihil ibi ab hostibus tentatum. Vicecomes Turenae ad Ensishemum recollegit exercitus; ab aula pecunias et supplementa petit. Helvetii, suspecta habentes arma adeo vicina, sex suorum millibus fines suos tutantur prohibentque, ne de suis milites a Venetis conscribantur.

Serrerius hic est a duce Carolo, eadem proponens quae Ranzovius. Princeps Condaeus huc redit.⁷ Duae cohortes quae Guebriani fuerant, dantur cardinali Mazarino.⁸ Coliniacus rectius valet. Tributum in carrucas propositum non procedit.

In Catalaniam dicuntur mitti copiae navesque longae et aliae.⁹ Veneti castella faciunt ad Lacum Obscurum, ut eum locum inutilem reddant Barbarinis. Veneti autem eorumque socii Sabaudiae rectricem¹⁰ sollicitant, ut se pro bono Italiae addat foederi. Hazfeldius Wurtzburgi est cum parte sui militis; pars alia in Franconia, in agro Moguntiacensi et apud Darmstadiensem.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, consilia ac labores Sublimitatis tuae et hoc et sequentibus annis prosperet,

tuae Sublimitatis devotissimus cultor,
H. Grotius.

6 De Frans-Weimarse officier Dirk de Groot werd door hertog Maximiliaan I van Beieren in de universiteitsstad Tübingen vastgehouden. Een levensteken was onderweg; zie no. 6606 (dl. XIV) en nos. 6649-6652.

7 Henri II de Bourbon (1588-1646), prins van Condé, had in december 1643 de opening van de Staten van Bourgondië bijgewoond (Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 130).

8 Op 28 december 1643 schreef kardinaal Jules Mazarin aan de nieuwe opperbevelhebber van het Frans-Weimarse leger Henri de La Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne: ‘La Reyne a desiré que je prisse les deux regimens de cavalerie et d'infanterie de feu M. le mareschal de Guébriant’ (Lettres Mazarin I, p. 520).

9 Het Franse leger in Catalonië had het afgelopen jaar Monzón (een bolwerk in de omgeving van Lérida) moeten prijsgeven aan het leger van don Felipe de Silva (Sanabre, La acción de Francia en Cataluña, p. 239-254).

10 Regentesse Christine de France (1606-1663), dochter van koning Hendrik IV, huwde in 1619 hertog Vittorio Amadeo I van Savoye († 1637). Zij mengde zich niet in de vredesbesprekingen van kardinaal Alessandro Bichi te Venetië. Al haar hoop had zij gevestigd op de internationale vredesconferenties. Momenteel bevond haar onderhandelaar Claudio Gerolamo Chabod (Chabo), markies van Saint-Mauris (S. Maurizio), zich in Parijs, waar hij met de regering tot een afspraak wilde komen over de teruggave van de Franse veroveringen in Savoye en Piemonte (Claretta, Storia della Reggenza II, p. 77-82).

[Lutetiae,] IX Ianuarii 1644 novi Calendarii.

Postquam haec scripseram venit ad me dominus Gorinus, optime sperans de amicitia Suediae erga regem suum. Habet mandatum nuptias faciendi inter principem Mauritium Palatinum et virginem Rohanaeam, quae destinata fuerat principi Roberto Palatino, qui caelibem vitam opulento matrimonio praefert. In Italia de pace serio agitur, est ea de causa Venetiis Bichius. Ethrusci a Cisternae oppugnatione repulsi sunt et amisere arcem Montem Castellum. Classis a Genua, quae Barbarinis pecuniam et militem ferebat, multum disiecta est tempestatibus. In Anglia parlamentarii promisere Essexio CXX millia scutatorum menstrua, unde alat decem millia peditum, IV millia equitum; multae praeterea copiae tum regis tum parlamentariorum sunt in omnibus ferme regni partibus. Parlamentarii novo quod fecere sigillo utuntur et presbyterum Duacensem, quod missam fecisset, suspendi iussere. Princeps Thomas hic est in Lupara.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Lotharingo responsa. Legati Gallici et Anglici acta. Res Angliae regis in meliori statu. Trautmansdorfii sermones in conventu Francofurti. De imperatoris et Bavari simulatione. De bello in Germania. Gallica. Venetorum molimina. Quid egerit cum legato Anglico. De pace in Italia et alia. Anglica. Principis Thomae adventus.