Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

[p. 528]

5964. 1642 november 22. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Vulgat cardinalis valde liberaliter insignem nostrorum de archiduce Leopoldo et Piccolominaeo victoriam,² quam ego nondum acceptis nuntiis nec adfirmo nec refello, sed dico nihil esse tam magnum, quod non a Suedorum magnitudine exspectari debeat.

Apud cardinalem Lutetiae dum erat - ivit enim nunc Ruellas - acta est fabula de Europa, in qua sub amorum nominibus designabantur principum cupiditates in illa sibi acquirenda. Erat autem is exitus, ut pacem Gallia faceret Hispano excluso.³ Manet aula plena suspicionum et diffidentiae. Fratri regio adempti equites corporis custodes et Arverniae praefectura.⁴ Princeps Condaeus et filius in Burgundia sunt.⁵ Mileraio, quem sequi solet pars copiarum maxima,⁶ mandari dicitur in annum sequentem bellum Italicum, Longovillanus autem res gesturus in Burgundiae comitatu.⁷ Qui in Campania, Picardia, Lotharingia fuit miles, iam est in hybernis.

Arx Tortonae adhuc defenditur⁸ et aegre Galli commeatus expediunt excusantibus se et Genuensibus⁹ et Parmensis uxore,¹⁰ hac ob mariti absentiam, illis ob proprias necessitates. Si arcem Galli capiant, eam cum oppido rex promisit se daturum principi Thomae, cuius copias aliquas cecidit Mediolanensis praefectus, recepta et turre Vogerrae.¹¹ Contra Gallorum conatus

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 111; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 242 no. 455. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 3.

2 De Gazette 1642, no. 148, dd. 22 november 1642, kondigde de aanval van Lennart Torstensson op de keizerlijke legers van aartshertog Leopold Wilhelm en Ottavio Piccolomini wel aan, maar hield de uitslag van de strijd in het ongewisse. Vier dagen later bracht de Gazette, no. 150, in een ‘extraordinaire’ het nieuws van de overwinning die de Zweden op 2 november bij Breitenfeld hadden behaald. De redactie kon echter niet nalaten om dit succes te combineren met een Frans wapenfeit: ‘La victoire obtenue sur l'armée impériale près de Leipzic ... et la défaite d'un grand convoi pour l'armée d'Espagne dans la Catalogne ... par le maréschal de La Mothe, général de l'armée du Roy’.

3 De opvoering van de comédie héroïque Europe; zie no. 5963.

4 Het besluit om Gaston van Orléans van alle administratieve taken te ontheffen werd op 1 december door de koning bekrachtigd (G. Dethan, Gaston d'Orléans, p. 284).

5 Henri II de Bourbon, prins van Condé, en zijn zoon Louis, hertog van Enghien, meden de omgeving van Richelieu.

6 Het leger van maarschalk Charles de La Porte, markies van La Meilleraye, bevond zich nog in de Roussillon.

7 Henri d'Orléans, hertog van Longueville, verliet het Italiaanse strijdtoneel op 24 december (Claretta, Storia della Reggenza II, p. 16). Een nieuwe aanstelling lag voorlopig niet in het verschiet.

8 Tot het einde van deze maand hielden de Spanjaarden zich nog staande in de vesting van Tortona. Zoals de Fransen en de Savoyaards al voordien met elkaar hadden afgesproken, mocht prins Tommaso Francesco van Savoye na verovering de stad en vesting in bezit nemen (Lettres Mazarin I, p. LXIX-LXXI en p. 5).

9 Officieel hield Genua zich aan een politiek van strikte neutraliteit. Als handelsstad liet het leveranties aan het Frans-Savoyaardse leger oogluikend toe (Lettres Mazarin I, p. 36-39).

10 Margherita de' Medici, dochter van Cosimo II, groothertog van Toscane. Haar echtgenoot Odoardo Farnese vocht over het bezit van het hertogdom van Castro een oorlog met paus Urbanus VIII uit.

11 De troepen van de Spaanse gouverneur van Milaan, Juan Velasco y de la Cueva, graaf van Siruela, sloten alle toegangen tot Tortona af. Met de inname van Sale en Voghera (eind oktober) versterkten zij hun posities in het noordwesten en noordoosten (Claretta, o.c. II, p. 13).

[p. 529]

adversus Samam in Pedemontano agro¹² irritus fuit multumque esuritur illis in partibus. Marchio autem Carazena Hispanus egressum ad Tanaram e Casali militem disiecit multumque ibi cepit belli apparatum.¹³ Papa tres exercitus habet¹⁴ et adhuc militem scribit, novas munitiones Romae et alibi facit. Cardinalis Spada¹⁵ mandata habet audiendi, quid dux Ethruscus et alii pacis causa proponant.

In Hispanico limite Motta Odincurtius cepit turrim Sagrae XXX Octobris et commeatus quosdam hostium intercepit.¹⁶ At Hispani capto Almanero, non longe a Balaquera, omissa spe Leridae Montanum¹⁷ aggressi sunt et eius loci oppidanorum quorundam pro Hispanis consilia detecta et repressa sunt.

Audimus baronem Soiae¹⁸ et Sporchium esse in Palatinatu Superiore, Hazfeldium et Wahlium Fuldae; ad hos ire Waertium.¹⁹

Deus, excellentissime et illustrissime domine, prosperet Sublimitatis tuae consilia et res christiani orbis ad bonam pacem dirigat,

Sublimitatis tuae devotissimus cultor,
H. Grotius.

12 ‘Sama’, bedoeld zal worden ‘Santhià’. Een tijdlang overwogen de Spanjaarden om in ruil voor het behoud van Tortona, de stad Santhià aan de Fransen prijs te geven (Claretta, o.c. II, p. 15).

13 Met een aanslag op Casale sneed Luis Benavides Carillo y Toledo, markies van Caracena, een belangrijke aanvoerroute naar Tortona af.

14 Taddeo Barberini die officieel aan het hoofd stond van het pauselijke leger, bracht zijn eenheden niet in het veld. Alleen de legers van kardinaal Antonio Barberini en diens onderbevelhebber Achille d'Estampes-Valençay stonden gereed om de hertog van Parma van zijn voornemens af te brengen.

15 De kardinaal-diplomaat Bernardino Spada (1594-1661), aartsbisschop van Damiate, van 1624-1627 nuntius te Parijs (Gauchat, Hierarchia catholica IV, p. 19-20).

16 In de omgeving van Lérida versterkte Philippe, graaf van La Mothe-Houdancourt zijn posities. De Gazette 1642, no. 149, dd. 22 november 1642, meldde zijn succes bij Torres de Segre ten zuiden van Lérida.

17 Vermoedelijk Monzón, plaats ten noordwesten van Lérida.

18 De keizerlijke generaal Achilles, baron van Soye, die de slag bij Breitenfeld niet overleefde. Zijn onderbevelhebber Johann Sporck (ca. 1601-1679) kwam te laat ter plekke. Zie over de laatste, ADB XXXV, p. 264-267.

19 Het keizerlijk-Beierse leger van Hatzfeldt, de graaf van Wahl en Johan van Werth was door het uitblijven van soldij en successen zwaar gedemoraliseerd geraakt; vgl. Gazette 1642, no. 146, dd. 15 november 1642.

Lutetiae, XII/XXII Novembris 1642.

Cardinalis aulam accedere non vult, nisi remotis ex custodia regii corporis iis quos suspectos habet.²⁰ Portugalli quandam arcem in Castillae regno cepere.

20 Richelieu verlangde het ontslag van Armand-Jean de Peyre, graaf van Troisvilles (Tréville); zie Tallemant des Réaux I, p. 286-288 en p. 956-957.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Laus Suedorum. Ingeniosa fabula apud Riceliacum acta. Animadversio in regis fratrem. Rex Galliae de alieno liberalis. Parmensia. Catalaunica. Cardinalis sollicitudo.