Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

3950. 1639 januari 29. Aan L. Camerarius⁵.

Illustrissime domine,

Verum est quod scribit in epistola 18 Januarii⁶ Excellentia vestra Gallos calide id agere, ut in sua manu sit Brisacum. Metuere se dicunt, ne per ducis⁷ mortem aut casum alium quod ipsorum pecunia partum est in hostium perveniat manus. Contra vero dux timet, ne siquid regi⁸ aut cardinali⁹ acciderit humanitus mutatis, ut solet fieri, Gallorum consiliis pax Brisaci largitione redimatur, sibi pereat belli praemium. Terrent et exempla tot urbium, tot castellorum amissorum per Gallorum negligentiam. Neque vero spernendum aliud, quod Germanos, quorum voluntates, si fieri potest, nobis recolligendae sunt, nulla res gravius offendet et a duce alienabit quam si videant morem introduci augendi Galliam de rebus imperii. Quid futurum sit et an media aliqua possit reperiri via, quae utrisque metum demat, videbimus. Si quod fert rumor et ipse praedicat, venturus huc est dux, id nobis signum erit non irritos spei suae Gallos fore.

5 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 165. Gedrukt Epist., p. 499. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

6 Ontbreekt. In de uitgave der Epist. staat: 17 Ianuarii.

7 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

8 Lodewijk XIII.

9 Richelieu.

[p. 60]

Ex Italia et aliunde literae nuntiant Hispanis ita videri non posse recuperari Brisacum neque Vinariensem a possessis distrahi¹, nisi captis Helvetiorum illis urbibus, unde ducis alitur exercitus. Ea res an Basileenses et eorum vicinos excitare possit, ut consiliis fortibus suae prospiciant tutelae, discemus cum tempore.

Apud Rhaetos magis magisque gliscit paucorum potentia plebe invita. Et Stegam et pontem ad Rhenum Rhaeti ex Mediolanensi regione revocati tenent, quibus stipendium ab Hispano² est.

Princeps Condaeus³, qui hic nunc est, sperat se hoc anno magni aliquid gesturum ad Hispaniae fines. Det Deus⁴. Quomodo de ante actis se purget, videbit ex charta, quam mitto, Excellentia vestra.

Vidua Sabaudica⁵ in literis ad Helvetios eam conjurationem, quae deprehensa est, eo pertinuisse ait, ut Augusta Taurinorum caperetur conscio et arcis praefecto⁶ ac praeterea Carmaniola. Sed rumor per Italiam sparsus adjicit propositum fuisse iis, qui hanc rem susceperant et viduam et puerum ducem⁷ transferri Mediolanum. Duci ipsi haud firma valetudo accendit spes cardinalis Sabaudi⁸, qui amissis nunc reditibus, quos in subalpina regione habebat, ab Hispano victum petit multum laborante Sabaudi legato⁹, ut Romam revocetur a pontifice¹⁰.

De pace Persica dubitatur. Nam literae, sed veteres, de obsidio adhuc Babylonis loquuntur. Sed quando in fines Persarum se injecit¹¹ rex Mogolensis¹², credibile est Persas utrique pares non fore.

Nisi hyems impediret, non levibus, ut nunc, pugnis, sed justis praeliis et obsidionibus et classibus inardesceret in Venetos bellum.

Non dubium est, quin processus Bannerii¹³ nihil magis impediat quam, si ipse in Lusatiam Silesiamque se promoverit, suspectus a tergo Danus¹⁴ cum sociorum agmine. Quorum de consiliis ut rectius judicemus, exspectanda nobis acta conventus Luneburgici. Bellum hoc, si quod unquam, insolentiae plenum est

1 De uitgave der Epist. heeft: detrahi.

2 Philips IV.

3 Henri de Bourbon, prins van Condé.

4 Deze woorden ontbreken in de tekst der Epist.

5 Christine de France, hertogin van Savoye.

6 Chiaffredo Benso di Santena.

7 Carlo Emanuele van Savoye.

8 Maurizio van Savoye.

9 Amedeo dal Pozzo, markies di Voghera.

10 Urbanus VIII.

11 De copie te Uppsala heeft de lezing: injicit.

12 Shāh Djahān (1593-1666) was de vijfde Groot Mogol (1627-1658). Op 27 november 1638 schreef Cornelis Haga, Staats ‘orator’ te Constantinopel, aan de Staten-Generaal het volgende: ‘Vuyt Cairo heb ick advys, dat daer door gepasseert was een ambassadeur van den coning van Mogol, die aen desen keyser int leger gesonden wert met een seer rijck ende treffelijck present van juwelen, costelijcke tenten ende andere manufacturen, coemende te water over de Roode Zee. Men oordeelt, dat het is om Sijne Keyserlijcke Majesteyt tot de continuatie van de crijch iegens Persia t'instigeren om oock van d'andere zijde sijn proffijt te moegen doen, nademael er bijnae een erffviantschap tusschen die twee potentaten schijnt te wesen.’ (Hs. Den Haag, ARA., arch. Staten-Generaal no. 6904).

13 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

14 Christiaan IV.

[p. 61]

et licentiae militaris post se trahens inopiam ac solitudinem, quarum ad defugienda tributa vis est omni oratione efficacior.

Nisi Angli in foedus veniant, de quo Galli pene desperant, non puto hic quicquam actum iri pro Ruberto principe¹, quem audio ita antehac rerum sacrarum fuisse incuriosum, ut facile spe aliqua honorum ad mutationem impelli possit.

Inter principem Mauritium², qui hic est, et ducem Nemorosium³ nuper verborum intervenit acerbitas. Reconciliatio facta est authoritate Condaei principis, cui ego diligenter causam Palatini⁴ ut aequiorem commendaveram. Venit ad me princeps Condaeus ipse et narravit mihi curae sibi fuisse honorem principibus omnibus suspiciendae domus.

Legatorum Britannicorum Scutamorius⁵ hinc abit, manet Licestrius⁶.

Multa hostium tenent Galli et Vinariensis, hostis Gallici soli nihil. Itaque credibile est Gallos ad pacem difficiliores fore, praesertim cum pecuniae adhuc suppetant et advocatur huc Chevreusia⁷, ut ducem Lotharingum⁸, apud quem gratiosa est, permoveat ad proprias pactiones. Offertur⁹ ei pro Lotharingia ducatus intra Galliam aliquis nec sane deest ei quod de imperatore¹⁰ queratur. Legatus a Polonis, qui Venetiis fuit¹¹, Genuam ac Florentiam invisit, inde ad pontificem iturus.

Italorum sermonibus ad cardinalatum destinatur frater imperatoris¹².

Legatus, qui Constantinopoli est, Venetus¹³ in adventum judiciumque sultani¹⁴ reservatur. Dicitur qui ad Euxinum est Tartarus¹⁵ cum millibus quinquaginta in Moscoviam irrupisse. Multae autem Cosaccorum Asacensium naves a Turcis captae. Nobis magis expediret Turcam omissis Persis, Venetis, Russis, pro aggere se objicere Austriacorum felicitati in multorum pernitiem exundanti.

Landscronum se duci Vinariensi dedidit. Magnis praesidiis tenet hostis quae circa Brisacum restant. At Constantia ait sibi se tutandae sufficere, militum metuens.

Mortuus est Benfeldii Quernhemius¹⁶, vir egregius.

Sex millia militum ex Helvetiis conducere regi permissum. Thanum etiamnunc defenditur. Mercius¹⁷ in Lotharingia hybernat. Ad defensandum¹⁸ comitatum

1 Ruprecht van de Palts.

2 Moritz van de Palts (1621-1654).

3 Louis van Savoye, hertog van Nemours (1620-1641).

4 Karl Ludwig van de Palts.

5 John Scudamore, ordinarius Engels gezant te Parijs.

6 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant te Parijs.

7 Marie de Rohan, hertogin van Chevreuse.

8 Karel IV, hertog van Lotharingen.

9 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: effertur.

10 Ferdinand III.

11 Francesco Bibboni.

12 Aartshertog Leopold Wilhelm (1614-1662), broeder van keizer Ferdinand III, later (1647-1656) landvoogd der Zuidelijke Nederlanden.

13 Alvise Contarini.

14 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

15 Behadir-Ghiraï.

16 Arendt von Quernheim.

17 Ofwel Caspar, vrijheer van Mercy, ofwel diens broer Franz die in Beierse dienst gegaan was.

18 De copie te Uppsala heeft: defendendum.

[p. 62]

Burgundiae, in quem hinc Galli, inde Vinarienses irruunt, exspectantur Hispanorum sub Sarmiento¹ cohortes.

Deus, Excellentiam vestram et ejus necessitudines servet sospitetque.

Excellentiae vestrae sincero cultu obstrictissimus
H. Grotius.

1 Don Antonio Sarmiento de Acuña.

Lutetiae, 19/29 Januarij 1639.

De incluso epistolae epistolio feci quod Excellentia vestra voluerat. Legi cum magno dolore: atque² utinam tam meae sit potestatis adferre remedium quam malis talibus commoveor.

Compertus est ducis Vinariensis exercitus ad Porentruiam undecim millia.

2 Dit woord ontbreekt in de copie te Uppsala.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: R. Hagae, 4 Febr. st.v. 1639.