Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 1

417. 1615 Aug. 29. Aan Willem de Groot¹.

Frater Charissime,

Disputatio ut tibi feliciter procedat, maiorisque profectus initium sit etiam atque etiam precor. Statuto die operam dabo ut adsim, ni qua vis maior impediat.

Servitutem nullam esse naturalem proprie loquendo vox ipsa tum servitutis, tum naturalis indicat. Neque enim magis naturalis esse potest rei quam personae servitus. Est enim rei servitus, Ius facto hominis introductum contra nativam libertatem. Quare quod in L. in fine Dig. de aqua² aquae pluviae dicitur hanc esse servitutem inferiorum praediorum, ut natura excipiant profluentem aquam, manifesta est ϰατάχρησις, ipso loquendi genere indicata, ut si tabidum hominem vivum cadaver appellem. Naturale est ut ager inferior patiatur aquam ex superiore fluentem naturaliter. Aliud est si opera humana aqua illa aut excitetur aut educatur in agrum inferiorem, puta per molas nostras, aut ut olim corrivando; id enim non licet nisi iure servitutis L. 1. §. sed et fossas d. tit. et §. sed et si vers. plane³; quia tunc scilicet non naturale est incommodum, sed accedit opera humana: sicut et fumus causam naturalem non habet, quia ignis humana opera excitatur. Haec ergo omnia quae opera humana initium aut adiumentum sumunt, dicuntur immitti, ut fumus tabernae caseariae, ut aqua non profluens. L. sicut §. Aristo, Dig. Si servit. vend.⁴. At profluens aqua non immittitur, sed sponte sua defluit. Quare eius incommodi nomine agi posse negat Iurisconsultus, at opere facto in agro tuo averti posse aquam et excludi non negat: in alieno autem opus fieri avertendae aquae non potest nisi iure servitutis. Vicissim si non damnosa, sed utilis sit aqua, puta fontana, potest dominus praedii eam in suo praedio

1 Gedrukt Epistolae p. 752. Voor den inhoud zie p. 389 n. 2.

2 L. 1 § 22 D. XXXIX, 3.

3 L. 1 § 4 en 5 D. XXXIX, 3.

4 L. 8 § 5 D. VIII, 5.

[p. 407]

opere facto retinere, neque permittere cogitur ut ad fundum inferiorem perveniat, nisi eius fundi dominus ius aquae ducendae quaesiverit, ut L. 34. et 35 De servit. praed. rusticorum¹. Servitutes pignori dari non posse - citra praedium serviens - iuris est regula ex altera deducta regula: Quod vendi non potest, id nec potest pignorari. Usus postea obtinuit, ut rusticae servitutes exciperentur ab hac regula. Quod ergo eas pignori licet dare est contra ius commune, quod ipsa vox utilitatis a Iurisconsulto usurpata satis significat. Omnia enim illa quae utilitatis causa recepta dicuntur, ex iure singulari veniunt et a iure communi exorbitant. Si quaeras id ius cur in rusticis magis quam in urbanis valeat, facillimam responsionem dabit L. Non omnium Dig. de legibus², et si ratio quoque aliqua appareat, dum meminerimus eius quod dicit Aristoteles, Lib. 1. C. 1. Eth. in moralibus non quaerendas ἀποδείξεις, neque τὸ ἀϰριβὲς, sed sufficere τὸ ἐπὶ πολὺ, nam ut ait Theophrastus τὸ ἅπαξ ϰαὶ δῖς παραβαίνουσιν οἱ νομοϑέται. Frequenter autem accidit ut rustica servitus aeque possit esse utilis huic atque illi, dummodo illi ambo vicinum praedium habeant. In urbanis ut hoc accidat rarum est. Plane autem ius pignoris requirit ut res utilis esse possit pluribus: quia et dum pignus durat, debet esse aliqua credentis utilitas, et postea debet exstare aliquis cui possit vendi; non emuntur autem res inutiles. In L. XIV. de Alim.³ Latinus sermo mutationem nullam exigit. Haec raptim; premor enim negotiis indeclinabilibus, quae causa efficit ut doctissimas Cluverii⁴ chartas - ita coniicio ex ante visis - evolvere mihi nunc non liceat; quo nomine velim me D. Heinsio excuses. Ubi paulum otii fuerit legam, scribamque ad D. Heinsium aut etiam ad Cluverium. Vale mi Frater. Rotterodami 29 Augusti 1615.

Reddes D. Corvino partem libri⁵ quam remitto; si Lugdunum venero cum ipso loquar.

Tui amantissimus Frater
H. Grotius.

1 L. 34 en 35 D. VIII, 3.

2 L. 20 D. I, 3.

3 L. 34 D. XXXIV, 1.

4 De bekende geograaf Philipp Cluver, over wien zie Partsch in Penck's Geograph. Abhandlungen V: 2 p. 167 vv. Wellicht staan de bemoeiingen van Heinsius in verband met Cluvers poging om aan de Leidsche Universiteit een aanstelling to krijgen, waarover zie Molhuysen, Bronnen II, register in voce.

5 Een gedeelte van de Pars altera van Corvinus' Responsio; zie p. 401 n. 2.