Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

909. Uitgeverij A.A.M. Stols (J.-P. Barth) aan J. Greshoff, 12 september 1952¹

[The Hague,] 12 September 1952

Zeergeachte heer Greshoff,

U zult wel bij zichzelf gedacht hebben, dat ik U, waar de brieven van mijn kant maar uitbleven, wel vergeten zou hebben of dat ik er de moeite en de tijd niet voor zou willen nemen; doch niets is minder waar. De achterstand in beantwoordingen van mijn kant is werkelijk alleen te wijten aan overmacht, om dit weidse woord te gebruiken. Ik zit tot over mijn oren, (die niet bepaald klein zijn) in het werk en tot overmaat van ramp ben ik kwakkelende, want lijdende aan een lichte, doch geconsolideerde en hardnekkige griep. Iets, waar ik altijd in de maanden September en October mee tob. Niet, dat ik uitgesproken ziek ben, doch men voelt zich dan loom, hoesterig en... slecht geluimd. Bovendien komt het de energie niet bepaald ten goede, alhoewel ik van 's morgens tot diep in de avond, resp. nacht bezig ben.

1 Geschreven op briefpapier van A.A.M. Stols, Publisher, Pieter Langendijkstraat 46, The Hague.

[p. 66]

Dhr Stols zal U waarschijnlijk wel ingelicht hebben over de mutaties die ter uitgeverij Stols plaatsgevonden hebben. Per 1 October wordt het contract (en het contact) met de u.m. Els. verbroken. De verzending der boeken geschiedt dan via het c.b., productie en publiciteit naast de gewone secretariaats- werkzaamheden door mij. Aangezien ik van professie geen productie-man ben, is dit natuurlijk in den beginne even lastig, doch dit went nu wel. Ik heb nu een uitstekende leerschool, want ik moet in ene de voorjaarsaanbieding (die halverwege is blijven steken) en de najaarsaanbieding (waar helemaal niets aan gedaan was) opleveren.

Het allereerst heb ik mijn aandacht besteed aan het boek van Prof. Delen. Dit is nu voor afdrukken bij Boosten & Stols. Alleen het omslag moet nog gefatsoeneerd worden, te groot en niet helemaal zuiver. Bovendien, onder ons gezegd, foei-lelijk.² Op zichzelf goed getekend, doch gericht op de Belgische smaak en zeer zeker geen Stols-cachet. Uit alles bleek wel, dat de heer Stols er niets van gezien heeft, want die had het vast afgekeurd. Helaas is cliché en alles klaar, zodat ik maar daar mee verder moet gaan. Voor de tekst op de voorflap heb ik gebruik gemaakt van Uw bespreking, ook met mijn te maken folder zal ik hieruit putten.³ Ik heb Prof. Delen alles uitgelegd en een amende honorable gemaakt, hetgeen hij aanvaardde.

Aan de Vleespotten wordt nu hard gewerkt. Salden heeft een fraai omslag getekend, en ook zijn typografische verzorging is uitstekend. De eerste 10 vel zijn al naar Prof. Goris toe. Wenst U ook per luchtpost proeven ter correctie of kunnen we dit alles via New York regelen? (Ben overigens zeer benieuwd naar de nieuwe roman!).⁴ Verder hebben we een novellenbundel van Clare Lennart,⁵ en een nieuwe roman van Hubert Lampo, De Belofte aan Rachel, een paraphrase op het bijvelverhaal van Jozef en Benjamin, zeer onorthodox. Hubert Leon demonstreert hier sterk de invloed van Marnix Gijsen, echter zonder diens meesterlijke scherpte en wijsheid, daar is hij trouwens ook veel te jong voor. Bovendien is het boek veel vleeslijker, zinnelijker en minder spiritueel, vergeestelijkt als Joachim. Doch Lampo heeft naar mijn smaak een fraaie stijl, zij het ietwat weelderig. Het wordt een ‘pil’, maar dat lust men wel. De inhoud is nogal pikant, dit gecombineerd met de vrije interpretatie van dit o.t. deel zal wel de nodige opschudding in de kamers van idil en Pastoor Baers, God zij met hem, verwekken.⁶ Tsjonge wat zullen ze boos zijn, als ze het maar niet dood-zwijgen.

Voorts een nieuwe ‘experimentele’ gedichtenbundel, Italie door Hans Andreus (U weet wel waar Bloem nogal over schijnt te roepen),⁷ de herdruk van de Verz. Ged. van onze J.C.⁸ een herdruk van Atonaal.⁹ Als boek apart: Piet Meiners, een studie van Mr Jeltes over een Haagse Schilder (Haags in de betekenis van Haagse School).¹⁰ Van de eerste de beste complete proeven van

2 De omslag van Het donkere huis was getekend door de Belgische graficus Antoon Herckenrath (1907-1977). (Zie ill. p. 67.)

3 Zie br.889 n.1.

4 De kat in den boom.

5 Liefde en logica.

6 Het werk van Hubert Lampo werd door de Idil (Informatie-Dienst inzake Literatuur) van de volgende opmerking voorzien: ‘Naast waardevol essayistisch werk, schreef hij in een sierlijk, soms ietwat overgestoffeerd proza, psychologische romans en novellen, welke evenzeer wegens de levenshouding der personages, als wegens de sterk geprononceerde erotiek streng voorbehoud vergen’. De belofte aan Rachel werd gerangschikt in categorie 1: ‘Af te wijzen lectuur: ten enenmale onverenigbaar met de katholieke levensopvatting’.
De Idil was in 1937 in opdracht van de rooms-katholieke bibliotheken en boekhandels en met instemming van de kerkelijke autoriteiten door de Tilburgse uitgever George Verbiest opgericht. (Zie Evert Peet, De rooms-katholieke Informatie Dienst inzake Lectuur (idil), in Jaarboek van het Katholiek Documentatie Centrum 15 (1985), p. 50-80.)

7 Hans Andreus, Italië. Gedichten zou in december bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd gedrukt bij Ando te 's-Gravenhage. De omslagillustratie was van Lucebert.
Op welke manier Barth van het oordeel van J.C. Bloem over de poëzie van Andreus op de hoogte was, is niet bekend. Besprekingen door Bloem van de eerder verschenen bundels Muziek voor kijkdieren (1951) en De ronde kant van de aarde (1952) zijn niet achterhaald.

8 De vierde druk van J.C. Bloems Verzamelde gedichten.

9 In december zou de tweede druk van de bloemlezing Atonaal verschijnen.

10 Piet Meiners (1857-1903). Zijn leven en zijn werk door H.F.W. Jeltes zou in december verschijnen bij Uitgeverij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage.

[p. 67]

Het huis van Stols aan de Avenido Diez de Agosto in Quito (Ecuador), 1952.

Portretfoto van Greshoff met opdracht aan J.-P. Barth, Kaapstad, september 1952.

Stofomslag door Antoon Herckenrath voor Het donkere huis van Ary Delen, november 1952.

Greshoff (linksonder), met v.l.n.r.: H.E. Nijkerkvan den Bergh, Mario Cottrao, Aty Greshoff, M.B.B. Nijkerk, en Hélène en Jacques Malan (op de rug gezien), Capri, april 1952.

[p. 68]

Lennart en Lampo zend ik U een stel. Als Uw productie-schema (verontschuldigt U mij s.v.p. deze economisch-aandoende term, resultaat van 5 jaren en 3 diploma's Staathuishoudkunde) van publicaties een vroegtijdige bespreking van beiden of een der beiden toelaat, zou ik U de proeven wel per luchtpost kunnen zenden. Wilt U me dat even melden? Wenst U voor Uw Goed en Kwaad een restitutie-ex? Van de uitkomende boeken gaat er een ex naar U toe.

Morgen komt de Heer Hugo (‘de Metsiers’) Claus op bezoek.¹¹ Ik ben uiterst benieuwd wat het voor iemand is.

Na zolang over zakelijke dingen gesproken te hebben komt nu pas datgene wat ik U eigenlijk al direct had moeten vragen: Hoe gaat het nu met U en wat heeft U precies? Is de reis U niet goed bekomen? Marnix Gijsen schreef me, dat U waarschijnlijk geelzucht had;¹² indien dit zo is, past U dan vooral goed op, en staat U niet te vlug op; vooral geen tocht. Hoe gaat het nu met Uw Vrouw, want ook zij was naar ik meen, vlak na de terugkomst niet zo erg lekker. In ieder geval hoop ik, dat U spoedig beter zult zijn en dat U mij de lange brief zult kunnen schrijven, die U mij beloofd hebt. Was Uw huis in een ruine herschapen toen U terugkwam, vanwege de timmerlui, of heeft U 't laten herbouwen? Op Uw foto's zag het er baje skoon (U ziet, ik schrijf al ‘vloeiend’ Zuid-afrikaans) uit, ijs weder en goede gezondheid dienende hoop ik het toch nog eens een keer persoonlijk te kunnen bezichtigen.

Over mijn eigen gezondheidstoestand schreef ik U reeds, ik kan er alleen nog aan toevoegen, hoewel dit minder mijn gezondheidstoestand betreft, dat ik practisch geruineerd ben door een navordering van de omzetbelasting over 3 jaren. Alhoewel ik niets ‘omzet’, hoogstens energie in zweetdroppels, moet ik ‘omzet’ belasting betalen. 't Is ongeveer een maand salaris. Als pleister op de wonde werd mij medegedeeld, dat ik geen boete behoef te betalen, omdat men inzag dat iemand met een ongecompliceerde ziel niet helemaal de kronkels in de belastingwetten vermag te volgen. De enige kleine moeilijkheid die men over het hoofd zag is de vraag, hoe ik aan dat geld zou moeten komen; m'n banksaldo bedraagt fl. 1,79. Maar wie daarop let is een kniesoor.

Wat mijn gemoedstoestand betreft; die hangt onmiddellijk samen met mijn gezondheids- en financiele toestand. Dus onnodig hier verder op in te gaan. Mijn studie. Is er de laatste tijd lelijk bij ingeschoten, gevolg van een opeenstapeling van werk, waar steeds meer bij schijnt te komen, doch wanneer de beide aanbiedingen goed lopen, zal ik daar toch weer de tijd voor maken, in ieder geval mijn eigen vrije tijd. Dat zal wel October worden.

Rest me alleen nog vol weemoed terug te zien op het laatste gedeelte van mijn zorgeloze jeugd,..... il mio soggiorno nella dolce bell'Italia, paese dei sogni miei..... Hier heb ik, zoals U zelf uit ervaring weet, weer een geweldig fijne tijd

11 Hugo Maurice Julien Claus (geb. 1929) was, na de publikatie van enkele dichtbundel in eigen beheer, in 1951 gedebuteerd met de bij A. Manteau n.v. te Brussel verschenen roman De Metsiers. Bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage zou in november zijn bundel Tancredo infrasonic verschijnen. Op 8 januari had Barth aan Claus geschreven dat Stols ‘gaarne van U precies zou willen weten, waarom hij Uw nieuwe roman niet gekregen heeft.’ Op 13 maart voegde Barth daaraan toe: ‘Een paar dagen geleden kreeg ik vanuit q. bericht, dat mijnheer Stols er niet veel voor voelt de aanvankelijke bundel uit te breiden. De eerste bundel was al in zijn geheel gezet en gecalculeerd etc. zodat verandering zeer hoge kosten met zich mee zouden brengen. Bovendien zal de niet-doorgegane roman er ook wel het zijne ertoe bijgedragen hebben, om een [+niet] aanmerkelijk verlies te gaan nemen.....’

12 Deze brief van Marnix Gijsen aan Barth is niet bewaard gebleven.

[p. 69]

meegemaakt. De eerste week bracht ik, zoals altijd, door te Lenno, waar ik logeerde bij een vriend van me die uitgever is, en te vergelijken met A.A.M.¹³ Alleen meer op het gebied van de beeldende kunst. De muren van zijn behoorlijk omvangrijke landhuis zijn bedekt met doeken, varierende van Modigliani en de Chririco tot Maffai en Guttuso.¹⁴ Voor de rest echter wel het tegendeel van dhr Stols, omvang-rijk, gelijk zijn huis, doch minder behangen, sjofeltjes gekleed, een gourmand zowel per kwaliteit als per kwantiteit, kaal hoofd en enorme snor, een figuur zoals we ze uit de Decamerone wel kennen. Doch ongemeen hartelijk en geestig. Met enorme relaties, waar ik naar behoren van geprofiteerd heb. Toen een paar dagen Milaan, waar ik de schilders Parmiggiani en Scorticati¹⁵ bezocht, daarna een week Santa Margherita Ligure, waar ik was uitgenodigd door Prof. Usiglio, die, behalve een buitengewoon fraaie, en vervelende, dochter ook nog een zeer belangrijke Galleria in de Casa dell'Arte te Milaan bezit.¹⁶ Deze professore, gehuwd met een rijke industrieel, protegeert en vertroetelt diverse vooraanstaande kunstenaars. Met haar medewerkering en die van de Italiaanse autoriteiten hoop ik hier t.z.t. een expositie van It. schilders en ceramici te organiseren. Helaas ben ik ietwat sceptisch over de medewerking van Nederlandse zijde! Enfin, misschien lukt het wel.

Van Santa Margherita ging ik naar Rome, waar ik het genoegen had weer 5 goede opera's te mogen beluisteren, van Rome naar Bologna, waar ik te gast was bij de eigenaar van de Corriere del Libro¹⁷ (mijn artikel over Gijsen wordt deze of de volgende maand geplaatst)¹⁸ vervolgens Reggio Emilia, waar ik verbleef bij de familie en in het bijzonder bij het allerliefste zusje van de bekende tenor Ferruccio Tagliavini.¹⁹ Toen via een spoorwegstaking, die overigens erg kalm (slechts een stuk of twintig doodgeschoten) maar zeer lastig was, alle treinen door elkaar, ik had drie dagen nodig om in Zwitserland te komen [,] geslapen op bankjes in het park, onder treinstellen, in bagagenetten etc. (mijn geld was namelijk op). Enfin, ook in Zwitserland was het internationale treinverkeer min of meer in de war, zodat ik de avond en de nacht in Lugano doorbracht, gewapend met 5 frs.s. Een paar dagen later was ik thuis. Maar het was toch wel lollig die staking, eerlijk is eerlijk. Ik moest weliswaar thuis losgebikt worden en enigszins op de been geholpen worden met extra-versterkend voedsel, dat vonden althans de beide dames thuis noodzakelijk doch de terugweg was wel spannend, daar niet van. De meest belangrijke episoden van de tocht heb ik vastgelegd (wat is dat schrijven met een schrijfmachine toch lastig, ik leer het nòòit) op een honderdtal foto's. Wanneer en zodra mijn pecunia zulks mogelijk maken, zal ik daar een anthologie uit samenstellen en U toezenden; behalve mezelf is er veelvuldig belangwekkends op te zien. Ze zijn alle goed gelukt (ik heb de meesten dan

13 Luigi Bolaffio.

14 Amadeo Modigliani (1884-1920), Giorgio de Chirico (1888-1978), waarschijnlijk Mario Mafai (1902-1965), en Renato Guttuso (1912-1987).

15 Over de met Barth bevriende schilders Sandro Parmeggiani (geb. 1910) en Lanfranco Scorticati konden geen nadere gegevens worden achterhaald.

16 Nadere gegevens over mevrouw Usiglio en haar dochter Daria zijn niet achterhaald.

17 De eigenaar van de Corriere del Libro was een zekere dr. Càrpani, over wie geen nadere gegevens konden worden achterhaald.

18 Zie br.887 n.9.

19 Ferruccio Tagliavini (geb. 1913) en zijn zuster Vittoria.

[p. 70]

ook niet zelf gemaakt) en volgens mijn fotoman soms zelfs artistiek verantwoord. Het zij zo.

Kunt U mij t.z.t. nog eens nader over de poezie van Nel Noordzij schrijven? Ze gaf me nog een paar gedichten, die naar haar mening bij het geheel behoorden, ik zal ze U spoedig toezenden.²⁰ En mocht het mogelijk zijn, dat U mij een gesigneerde foto van U zoudt zenden, dan zou ik U ten eeuwigen dage dankbaar zijn.²¹

Ik hoop, dat deze lange, zij het niet geheel smetteloos geschreven brief een deel van mijn schuld gedelgd heeft en dat ik hierop van U een lang antwoord vooral met mededelingen over een goede gezondheid zou mogen ontvangen. Kan ik U nog ergens mee van dienst zijn, dan hoor ik dat wel van U. De 3 Portraits zijn naar U toe, evenals de boeken, die U mij in Uw voorlaatste brief te zenden vroeg.

Inmiddels met de beste wensen voor Uw gezondheid (even spoedig en blijvend herstel), hartelijke groeten mede aan Uw echtgenote en de meeste hoogachting,

als steeds geheel Uw

J.P. Barth

Ik was niet te Spello, aangezien ik van Prampolini nooit enig antwoord kreeg; de snoodaard!

20 Er is geen correspondentie tussen Nel Noordzij en uitgeverij Stols bewaard gebleven waaruit zou kunnen worden opgemaakt welke gedichten zij ter aanvulling aan Barth heeft overhandigd. (Zie voorts br.899 n.6.)

21 Greshoff zou op 21 september een gesigneerde foto aan Barth zenden. (Zie ill. p. 67.)