Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 1]

Brieven

866. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 3 en 5 januari 1952

Quito, 3-1-1952

Beste Jan,

Allereerst: ontvang met Aty, ook uit naam van Greet, de allerbeste wensen voor 1952. Het ziet er, dunkt me, voor jullie niet kwaad uit: eerst naar Wassenaar, dan naar Capri!

Jouw brief van 17/12 heeft de mijne van 23/12 gekruist. Ik ben sindsdien een paar dagen in de lappenmand geweest, daarna de ‘feest’ dagen, en nu is de gewone routine - voorzover in dit land zonder hersens niet àlles routine is - weer begonnen.

Vandaag kwam je lange en gezellige brief van 27 December: een dergelijke brief is een feest; ik moet het vooralsnog van brieven hebben náást Greet en mijn werk.

We waren erg blij te lezen, hoe lief jullie en de Gorissen wederom voor Eva zijt geweest. Hartelijk dank! Vandaag kwam Eva's eerste brief uit Holland. Er was ook een kort berichtje van Goris, waarbij ingesloten de lange brief van Barth, die je hebt gelezen.¹

Ik begin dus nu maar aan het antwoord op je brieven. Dit land, dat in de prospectussen zo ‘invigorating’ heet, maakt je lui door het gebrek aan zuurstof (3000 m. hoog). Het is om 6 uur licht, en om zes uur donker. We hebben veel slaap nodig, staan om 7 uur op en gaan om 10½ naar bed. Tussen de middag rust ik een half uur, meestal zonder echt te slapen. We wonen èrg ver weg voor de begrippen van hier, en hebben dus geen aanloop. Schreef ik je al, dat we een Nash stationwagon hebben gekocht? Een zalig instrument, dat de 2^e dag al opengebroken werd toen wij bij John Soeters (thans hon.[onorair] vice-consul) aten ter gelegenheid van de aftredende beroeps: Jhr. Elias. Vandaag werd ik achter aangereden door een... Nash Demonstratie Stationwagon. Het kostte me vanmorgen 2 uur en vanmiddag nog eens 3 uur met politie e.d. Ik ken dan geen woord Spaans en laat mijn dipl.[omatieke] pas zien. Schuld had ik gelukkig niet en practisch geen schade (verbogen achterbumper). De politie hier is al een even zonderling instituut als de andere hier. In Europa zou je ze het best met die op de Balkan kunnen vergelijken.

Maar nu ter zake:

Terstond na je brief over de Duitse vertaling van Joachim heb ik naar Barth

1 Tussen 9 oktober 1951 en 3 januari 1952 zijn geen brieven van Marnix Gijsen aan Stols bewaard gebleven. Met zijn briefje van 3 januari zond Gijsen aan Stols ‘een “slordige” copy’ van De vleespotten van Egypte. (Zie ook br.868; en zie br.863 n.5 voor de brief van Barth aan Gijsen.)

[p. 2]

geschreven om mij de punten van het contract Fischer/Querido in herinnering te brengen. Ik heb Querido al vroeger geschreven dat zij te laat waren: vroegen toen nog respijt. Ik wil gráág van ze af, doch wil ook graag alles correct behandelen. Het contract werd door... Lanshoff[sic] ondertekend, als ik me niet vergis. Je schreef me Lanshoff/Kiepenheuer's adres niet; wil me dit even melden. Als er werkelijk zoveel haast is, kun je met Barth de brief of brieven in het Duits opstellen (Barth kent deze taal perfect) en hij kan ze dan direct naar Van Eck ter ondertekening opzenden.²

Laat me, zodra maar mogelijk is, het ms van de ‘Vleespotten’ door Barth zenden, zodat ik het persklaar kan maken. Zeepost duurt 7 weken!

‘Het Staat geschreven’ hoop ik gauw te ontvangen, ik zal het dan ‘doorlezen’ enz.

n.b. Druk vooral Barth ook op het hart, dat hij nóóit over de veranderingen in de werken van Goris spreekt.

Ik ben uiterst benieuwd naar de ‘Vleespotten!’ Als uitgever ben ik natuurlijk erg verheugd over het feit dat hij al aan de nieuwe roman ‘De kat in de Boom’ werkt!

Graag zal ik een boekje over Goris uitgeven. Ik ken je opstel in ‘Standpunte’ niet, aangezien dit periodiek het verdomt om mijn huis binnen te komen (nà de enkele nrs die je bij je 1^e bezoek uit Kaapstad meebracht), doch maak er een lief boekje van.³

Je raad over een dagboek over het verblijf in Ecuador is voortreffelijk. Ik zal er mij op moeten gaan instellen, en ik zal zeker, tot de dag dat ik werkelijk begin, moeten resumeren. Hier leer je trouwens van alles: onlangs heb ik begrepen wat het kabinet van een minister is. Ik moest n.l. even ergens heen, en vroeg de sleutel van een doos die ik kende in de parterre van het Ministerio de Educacio (waar ik ook een schrijftafel heb). Dat hoorde onze ecuadoriaanse liaison-officier (een verstopte idioot en fielt), die het ànders wilde, en mij een secretaresse meegaf. Ik volgde haar naar de 1^e verdieping dóór de kamer van de Subsecretario naar de kamer van de Minister, die daar met allerhande personen zat te confereren. Ik zei haar nog (alles spaans!) dat ik die goedige domme Sintbernardshond vandaag niet wenste te spreken, doch ze deed de deur van een andere kamer open, en ik bevond me in een... grote badkamer met alle moderne gemakken inclusief urinoir! Kun je je zoiets ook zelfs maar in enig Europees land voorstellen? Sindsdien maak ik die reis zónder secretaresse. Het schijnt een privilege van zéér hoge ambtenaren te zijn!

Zo val ik hier van het serieuze in het burleske en omgekeerd. Het is hier moeilijk werken, dat leg ik je later wel eens uit. We zijn 10.000 km van Holland weg, ook geestelijk en je moet hier oppassen, niet een aartsluiaard te worden, want alles en iedereen zet je daartoe aan.

2 Pieter van Eck (1908-1986) was directeur van n.v. Uitg. Mij Bonaventura, de uitgeefster van Elseviers Weekblad. In juni 1961 zou hij directeur worden van uitgeverij Kruseman in Den Haag. (Zie br.861 n.3 voor de brief van uitgeverij A.A.M. Stols aan de S. Fischer Verlag met de opzegging van het contract voor de Duitse vertaling van Het boek van Joachim van Babylon van Marnix Gijsen.)

3 Het verhalend proza van Marnix Gijsen, dat zou deel uitmaken van René Goris en J. Greshoff, Marnix Gijsen.

[p. 3]

Heelemaal m'n draai heb ik in ons nieuwe huis nog niet, maar dat komt wel. Ik moet weer wat meer zelfdiscipline krijgen. Dan kom ik ook meer tot schrijven, en dat is nodig, omdat ik ook zakelijk nog heel wat bij te werken heb. Het contact met Barth is nu veel beter geworden, en ook de correspondentie met Van Eck loopt nu weer.

Dit voor vandaag. Morgen, hoop ik verder!

5-1-1952

Gisteren kwam er van schrijven niets. Nu dus verder: Jullie plan om naar de Malans in Capri te gaan lijkt me overheerlijk. Het zal er wel een heerlijk klimaat zijn. Misschien is dit wel de laatste brief die ik naar jullie in Wassenaar stuur. Gek idee, dat het nog lang zal duren, voor we jullie zien.

Nu je vragen: Ik heb althans één boekhandel ontdekt, gedreven door een Duitse emigrant, die voor de begrippen hier heel goed is. Alle winkelruimten zijn hier klein, doch het is een grote boekhandel, met veel Amerikaans en Duits, een beetje Frans.

Grootte ongeveer als Dijkhoffz.⁴

Schrijvers zijn er ook, vooral dichters. Ik ben nog te weinig vaardig in het Spaans om echt te genieten. Jorge Carrera Andrade (thans in Parijs) is een gróót dichter, jong nog (misschien 50), te vergelijken met Valéry, Rilke, St John Perse (lijkt me). De heren worden in Quito uitgegeven. Beste uitgeverij ‘Case de la Cultura Ecuadoriana’ met eigen drukkerij (waar ik wel eens wil ingrijpen). Carrera is ook in Amerika en in Frankrijk vertaald. Hij is vertegenwoordiger van Ecuador bij de Unesco te Parijs.⁵

In de Casa de la Cultura is een vrij goede bibliotheek (ook Frans: zonder Larbaud!), een museum van oude schilderijen en plastieken (typische Quitonese School, 17-19^e eeuw); een collectie prachtige pre-Columbiaanse pottery (ik heb zelf ook al een verzameling van een 12-tal stuks - èrg aantrekkelijk); een collectie oude muziekinstrumenten (waarvan alleen de Indiaanse erg belangrijk). Kunsthandels zijn hier niet; het zijn op z'n best z.g. kunstnijverheidswinkels met soms een enkel behoorlijk modern schilderij. Er is hier een vrij aardige, modern geörienteerde academie (onderdeel Univ. van Quito) en er zit hier een stel werkelijk goede moderne schilders. De werken van enkele dezer heren brandt ons de keel af (Maar deze maand moeten we fl 1500.- op de auto afbetalen, en we krijgen nog logees).

Een modern museum is er niet bij mijn weten (er bestaat hier geen Gids of stadsbeschrijving, en je moet alles zelf ontdekken of toevallig van iemand horen). Wel is er een prachtig koloniaal huis met patio ingericht als Koloniaal Museum, waarin alle kunst uit de Spaanse tijd, alles barok (die tot in de 19^e eeuw plichtmatig doorging, geisoleerd als Quito was tot voor kort), overzalig!

4 Boekhandel Dijkhoffz, aanvankelijk tot 1915 De Groot & Dijkhoffz, was sinds 1902 gevestigd op de Plaats te Den Haag. Sinds 1944 was P.J. Venemans directeur naast M. Dijkhoffz.

5 De uit Ecuador afkomstige dichter en diplomaat Jorge Carrera Andrade (geb. 1903) was werkzaam bij de Unesco te Parijs. Hij vertaalde Franse poëzie (onder meer Paul Valéry) in het Spaans.

[p. 4]

De kerken zijn, vooral vanbinnen (maar er zijn er ook met prachtige gebeeldhouwde gevels) wonderen van barokke sculptuur met wij primitieve schilderijen (heel zelden halen ze de middelmaat: veel touchante zondagschilders - monniken?). Er valt in de stad zéér veel te genieten, maar het leven bij de weg wordt vergald (behalve door de ijselijke drukte) door het feit, dat ‘blanken’ en indianen overal door elkaar wonen, met de onvermijdelijke vuilheid, stank en bedelarij ten gevolge. Maar heel pitoresk is het!

Er zijn hier enkele winkels (natuurlijk van Duitse emigranten: wie anders zou het hebben opgemerkt) waar mooie indiaanse stoffen, weefsels, vlechtwerk, houtwerk en kleine sculptures voor veel geld te koop zijn. Soms is het kitsch, soms erg aardig.

Van een club heb ik niets gemerkt. Ik heb mijn Rotary-papieren uit Maastricht, waar ik destijds voorzitter was (1939) opgevraagd en zal trachten hier in de club te komen. Via de Rotary misschien in de Quito Tennis Club (dat een gewone country club lijkt).

Quito lijkt een strafkolonie voor diplomaten. Amerikanen krijgen 20% méér als ze hier komen. Er wordt in deze kringen ontzaglijk gezopen (wat zouden ze anders doen), en de motor is de vrouw van de wit-chinese gezant, Cheng,⁶ vrouw uit een familie van chinese woekeraars uit onze vroegere Oost (je weet wel: een kwartje lenen, volgende week twee kwartjes terug). Ze heeft al haar geld in Amerika en heeft daaruit een inkomen van 150.000 dollar. Ze kan dus te[lees:de] toon aangeven!

In zekeren zin jammer dat Elias weg is, niet dat hij me betrouwbaar leek, doch voor de introducties. De brave John Soeters, die wn vice-consul is kan me daaraan niet helpen.

Greet begint zich wat meer thuis te voelen en is opgewekter. Ze is nu druk bezig (met de hand) gordijnen over te naaien en deze anders te arrangeren. Alles op dit (en op meubelgebied) is èrg primitief in huis. Je kunt wel goede meubels laten máken, maar dat zijn we niet van plan. Het wemelt hier van de heerlijkste houtsoorten. Ook maken ze mooie tapijten (dikke witte met effen randen), doch wat we hier vonden is alles met grote lelijke rozen en groene takken.

Hierbij een paar kiekjes; later méér. Er is hier een aardige holl. schilder: Jan Schreuder uit Den Haag, al 25 jr uit Holland weg; prachtig huis laten bouwen, werkt à la Vlaminck-Permeke.⁷

Hartelijke groeten, ook voor Aty, mede van Greet,

je

Sander

Groeten aan Bobby Salden,⁸ dien ik spoedig hoop te schrijven!

6 Niet nader geïdentificeerd.

7 Jan Hendrik Schreuder (1904-1964) had tot 1926 in Den Haag gewoond. Vervolgens was hij tot 1934 in Venuzuela woonachtig geweest. Na een verblijf van een jaar in Den Haag en Voorburg was hij in 1936 voorgoed vertrokken naar Ecuador. In Quito had hij in 1952 een schildersschool opgericht.

8 Helmut Salden was omstreeks 1947 naar De Pauwhof te Wassenaar verhuisd, waar hij tot omstreeks 1952 heeft gewoond.