Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 230]

814. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 8 februari 1950

8 februari 1950.

Beste Sander,

De brave Piet Worm maakt in een brief melding van het feit dat je, onlangs, (wanneer?) je vijftigste verjaardag vierde.¹ Ik kan je niet zeggen hoe het ons spijt, dat wij niet bijtijds van deze heugelijke gebeurtenis op de hoogte gebracht zijn, om op de dag zelf bewijzen van onze genegenheid en waardeering te zenden. Nu, te laat, zijn zij niet minder hartelijk, niet minder welgemeend. Wij (Aty en ik) hopen van ganscher harte, dat de komende jaren je eindelijk de stabile welvaart zullen brengen waar je eenvoudig recht op hebt. Wij hebben wel eens verschil van meening gehad en zullen het nog wel eens krijgen, maar zelf[+s] al kregen wij hoogloopende ruzie, wat de hemel verhoede, dan nog zal ik, omdat het de simpele waarheid is, van de daken verkondigen, dat niet één uitgever in Nederland een zoo omvangrijke kennis van het boek paart aan een zoo zuivere smaak en dat er zeker nooit één zulke groote persoonlijke offers gebracht heeft voor de goede zaak der letterkunde en voor het ‘book beautifull.’ Zeker de oude heer VanDishoeck gaf dikwijls een bundel of een prozawerk uit zonder aan de mogelijkheid van winst te denken, doch hij kon dit doen omdat hij een schoolfonds had dat een goudmijn was en omdat hij door een persoonlijk vermogen geruggesteund werd.² Jij deed 10× zooveel als C.A.J. zonder de vaste inkomsten uit andere hoofde, zonder omvangrijk familiekapitaal.

Ik herhaal het: jij bent, bij mijn weten, de éénige uitgever in ons land die zelfs al zat hij zelf in de pijnlijkste penarie, nooit een belangrijk of fraai boek hebt afgewezen. En die nimmer (misschien moet je zeggen: helaas) hebt geaarzeld om klaar te staan voor een schrijver die het verdiende, de verkoopskansen daarbij geheel uit het oog verliezende. Een recent voorbeeld: de Keuls.³ Deze verzamelde uitgave moest er komen. Doch wanneer jij je er niet voorgespannen had, zou [:deze?] er toch niet gekomen zijn. En Dieu sait, dat je er geen dikke stukken van zult snijden! En dat voorbeeld is met tientallen te vermenigvuldigen.

Verjaardagen zijn alleen te verdedigen, als zij dienen om te getuigen van vriendschap, erkentelijkheid en bewondering. Wanneer je op de mij tot heden onbekende datum van je vijftigste geboortedag niet bedolven bent onder de bewijzen van dankbaarheid, bewijst dat alleen dat wij leven in een rotwereld en een rottijd. Ik denk nu allereerst aan allen die dankzij jou de moeilijkste periode van het schrijverschap, het debuut, hebben overleefd; aan [:xxx] meer gevestigde reputaties, die zoo niet alles dan toch heel, heel veel aan jou te

1 Op 23 januari had Piet Worm aan Greshoff onder meer geschreven: ‘Sander vierde vorige week zijn 50^ste verjaardag met een tentoonstelling in de Openbare Leeszaal in den Haag. 's-Gravesande hield een lief maar weinig zeggend lezingkje. Er waren weinig vrienden. Alleen Pom Nijhoff. Geen Jany, geen Jacques Bloem, niemand van de jonge auteurs, terwijl juist Sander zo voor hen klaar gestaan heeft. Hoe is 't mogelijk? Hij was wel teleurgesteld, hoewel hij het niet zeide.’ Stols, die op 28 januari 1900 was geboren, had op 20 januari zijn vijftigste verjaardag gevierd.

2 C.A.J. van Dishoeck (1863-1931) was een van de weinige uitgevers die sedert ca. 1890 serieuze aandacht besteed had aan de uiterlijke verzorging van zijn uitgaven. Het is echter gebleken dat hij zich bij de vormgeving grotendeels liet leiden door de wensen van zijn auteurs, zodat onduidelijk is wat zijn eigen invloed daarop is geweest. (Zie Marloes van Buuren/Marije de Jong, C.A.J. van Dishoeck, mercator en mecenas. De geschiedenis van uitgeverij Van Dishoeck, 1898-1931, Amsterdam 1985, p. 191-192.) Stols gaf als zijn mening dat Van Dishoeck met S.L. van Looy de enige van de oudere generatie uitgevers was geweest die tot het einde van hun werkzaamheid veel aandacht aan het uiterlijk van het boek bleven besteden. (A.A.M. Stols, Het schoone boek, Rotterdam 1935, p. 86-87.) Na de dood van Van Dishoeck werd de uitgeverij voortgezet door diens zoon, A.M.E. van Dishoeck (1892-1973), die al sinds 1928 mede-directeur was. Deze had echter aanmerkelijk minder belangstelling voor het boek, zodat Greshoff hem niet bedoeld kan hebben.

3 De vierdelige uitgave van diens Verzamelde gedichten: In den stroom/De dansende lamp, Om de stilte, Rondeelen en kwatrijnen en Wegen en wolken.

[p. 231]

danken hebben: Keuls, Jacques, Jany, Jv. Nijlen. JoBoer etc etc. etc. De lijst is lang.

Dan is er de wereld van uitgeverij en boekhandel aan wie jij geleerd hebt wat peil is. En dan is er de overheid, die als zij haar taak verstaat, behoort te beseffen welk een levende cultuurkracht jij met je fonds vertegenwoordigt.

Ik hoop wat nader over de viering te vernemen. Knijp er een uurtje af voor een brief.

Keuls i en ii nog niet hier aangekomen.⁴ Informeer eens of ze verzonden zijn Is de Man v Overmorgen, mij ex, al gereed?

Schreef je Bert Goris al over zijn nieuwe vierde kl. roman, die hij voltooide?⁵

Wat is er geworden van JacquesBloems's proza???????⁶

Wanneer krijg ik je VanDeyssel???⁷

Nogmaals met gade en kroost het allerallerbeste, voor jezelf eindelijk de rust en zekerheid, die noodig zijn om nog eenige prachtige boeken de wereld in te sturen.

Met veel liefs voor beide,

Geheel je

Aty en Jan

Gerrit is hier terug. Hij komt morgen eten. Kom jij nog eens hier naar toe???

4 In den stroom/De dansende lamp resp. Om de stilte.

5 Zie br.813 n.3.

6 Verzamelde beschouwingen.

7 Aanteekeningen bij lectuur.