Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

772. A.A.M. Stols aan A. en J. Greshoff, 8 november 1948

Den Haag, 8 Nov. '48

Lieve Aty, Beste Jan,

Vrijdagochtend, prompt 10 uur, daalde na een uiterst voorspoedige tocht het vliegtuig op Schiphol, waar Greet en Eva mij in de auto van Bert Bakker¹ kwamen afhalen.

De reis van Kaapstad naar Johannesburg, van Maandagavond tot Woensdagmorgen was tamelijk vervelend, al had ik twee niet ongeschikte Afrikaansche ambtenaren als coupégenoten. Gerrit stond op het perron. We ontbeten samen op z'n flatje, daarna ging Gerrit naar de boekhandel en ik in bad. Vervolgens besprekingen met de heeren Kolff en Ramus[?]² (voor de zooveelste maal) en ik kreeg eindelijk het fantastische ‘memorandum’ over het oprichten van de nieuwe ‘zaak’ in handen. Vandaag heb ik dat aan de heeren van Essen en Kessler, zaakgelastigden van den heer van Stolk (die in India is en niet voor het einde van het jaar terugkomt) overhandigd.³ Het leek de heeren al even fantastisch als Gerrit Bakker en mij, zoodat van het ‘plan Kolff’ zeker niets komt. Maar het is niet uitgesloten dat de heeren buiten Kolff & C^ie iets met Gerrit Bakker en mij willen beginnen in Kaapstad.... Dit zou te mooi zijn om waar te worden.

De avond bracht ik verder bij Gerrit door. Donderdagochtend om half acht bracht Elisabeth me per auto naar Palmietfontein. We waren ruim op tijd voor douane e.d. en konden dus nog gezellig thee drinken en praten. Daarna kwamen ook nog de heer Kolff en zijn moeder opdagen; ik werd dus feestelijk uitgeleide gedaan.

De reis was heerlijk, maar acht passagiers, waarvan er twee in Karo uitstapten.

1 De uitgever Lambertus Jozef (Bert) Bakker (1912-1969), sedert 1946 directeur van uitgeverij D.A. Daamen te Den Haag.

2 Niet nader geïdentificeerd.

3 Het aan Gerrit van Essen (geb. 1905) en Dominic Anton Joseph Kessler (geb. 1921) overhandigde memorandum is niet achterhaald. Van Essen en Kessler waren resp. directeur en adjunct-directeur van Van Stolk Trading Co. te Scheveningen. Van Essen zou in september 1951 naar Kaapstad emigreren.

[p. 181]

Het uitzicht was voortreffelijk, totdat het donker was. We werden prettig bediend en door de overtollige ruimte had ik 's nachts een tweepersoonsbed. Om 4 uur waren we in Tunis, ontbeten er met bacon, eieren en koffie, stegen om 6 uur op en hadden prachtig uitzicht totdat we de besneeuwde alpen voorbij waren. Toen alleen nog maar wolken, tot België toe, en om 10 uur landden we. Ik was de eenige passagier voor het binnenland, de rest ging (de gelukzaligen) door naar New York. Ik reisde met de directeur van de Central African Airways uit Rhodesia, die me vroeg in het vervolg zijn drukwerk te maken! Dat kan wat worden. Hij besteedt 17 duizend pond per jaar...

Het was Vrijdag nogal zonnig en niet koud, de kou kwam daarna pas. De centrale verwarming brandt natuurlijk. Zondag gietregen en vandaag koude wind. Veel nachtvorst.

Thuis was alles bij het oude; Greet en de kinderen maken het best; ze waren opgetogen over het meegebrachte.

Ik heb het huis van dr. Exalto opgebeld om een afspraak te maken. Mevrouw had juist een kleine operatie ondergaan en ligt in het R.Kr. Ziekenhuis. De boodschap van Ed en Thea heb ik dus nog niet kunnen doen.⁴

Zondag veel aanloop en vandaag natuurlijk ineens veel werk + conferentie over Kolff, zoodat ik nog niet naar oma Gres⁵ kon gaan. Dat komt dus morgen aan de beurt.

Belangrijke menschen heb ik nog niet gesproken, zoodat ik de mentaliteit nog niet heb kunnen peilen. Van Velzen is adviseur van Beel geworden!⁶

In de nederlandsche uitgeverijen gaat het bedroevend (ik hoorde over Contact en Meulenhoff en Daamen)⁷ en ook mijn omzetten zijn uiterst gering. Waar moet dat heen?

De boekhandel daarentegen heeft het druk vertelden Nijhoff⁸ en Couvée;⁹ de meesten zeker met het liquideeren van hun oude voorraden en het weigeren van koopen van nieuwverschenen boeken! De verzamelde gedichten van Jan van Nijlen zijn onderweg naar jullie toe. Dan volgt binnenkort ‘Telemachus’. Deze maand verschijnt het merendeel der aanbieding. Maar er zal nog heel wat werk moeten verzet worden.

Van naar Amsterdam gaan zal vooreerst wel niet komen. Het pakje en de brief voor Nini gaan dus per post.¹⁰

De reis naar de Unie en vooral het logeeren bij jullie zal een van mijn prettigste herinneringen blijven en de desillusies op zakelijk gebied wel weer gauw overschaduwen.

Wie weet, komt er op den duur toch nog iets van verhuizing naar Kaapstad. Doet mijn hartelijke groeten aan Jan en Nancy, Kees en Mickey, Ed en Thea en Tommy¹¹ en natuurlijk aan Frits Malan.¹²

Greet + kroost zenden jullie ook hun allerbeste groeten.

En heel veel liefs van je dankbare logé en vriend

Sander

4 Welke boodschap Ed en Thea Toussaint van Hove Stols voor Thea Toussaints ouders hadden meegegeven, is niet achterhaald.

5 P.J.M. Greshoff-Buijs.

6 Louis Joseph Maria Beel (1902-1977) was sedert februari 1945 voor de Katholieke Volkspartij minister van binnenlandse zaken geweest. Vanaf mei 1946 tot september 1947 had hij deze post enige tijd met het premierschap gecombineerd, daarna beperkte hij zich tot de functie van minister-president. Als uitkomst van de verkiezingen in 1948, waarbij de Partij van de Arbeid het premierschap overnam, werd Beel in oktober 1948 Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon in Nederlandsch-Indië.
A. van Velzen was daarvoor hoofd van de afdeling Publiek Contact van het ministerie van Overzeese Gebiedsdelen geweest.

7 Uitgeverij Contact, die sinds 1933 te Amsterdam was gevestigd en onder directie stond van G.P. de Neve en, sedert 1936, Chr. Blom; uitgeverij J.M. Meulenhoff, nu onder leiding van J.R. Meulenhoff; en D.A. Daamen nv te Den Haag, van welke uitgeverij Bert Bakker directeur was.
In april had Stols pogingen in het werk gesteld een groep uitgevers met gemeenschappelijke belangen te vormen. Bert Bakker had hem op 20 april laten terugschrijven daar zeker voor te voelen. (Stadsbibliotheek Haarlem, archief-Stols, omslag Bert Bakker.)

8 Het is onduidelijk of Stols doelde op Martinus Nijhoff's Boekhandel en Uitgeversmaatschappij te Den Haag of op haar directeur Wouter Nijhoff Pzn (1895-1977) persoonlijk.

9 Waarschijnlijk Eduard Dirk Couvée (1903-1978) die zich in 1935 als boekhandelaar in de Van Hoytemastraat 66 te Den Haag, vlakbij de Bildersstraat waar Stols woonde, had gevestigd.

10 Deze door Stols doorgezonden brief van Greshoff aan Nini Brunt is niet achterhaald.

11 Pierre Thomas, de in februari 1947 geboren zoon van Thea en Ed. Toussaint van Hove.

12 Greshoffs takshond.