Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

764. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 31 augustus 1948

Johannesburg Dinsdag 31-8-48

Beste Jan,

Nu de eerste 8 dagen hier om zijn komt er wat meer teekening in mijn plannen. Ik heb het hier heerlijk, eerst tot Vrijdag gelogeerd bij de Wessels'en, sedertdien bij Gerrit Bakker. Iedereen is even lief en gastvrij. Zakelijk ben ik nog niet erg hard opgeschoten, maar er zijn toch perspectieven. Door G.B. heb ik kennis gemaakt met een meneer H. Kolff, die al 20 jaar in Z.Afr. woont en familie is van de Van Stolk'en, Mees'en enz. uit Rotterdam. Deze willen iets beginnen waar [+bij] G. Bakker en ik nauw betrokken zouden worden. Het is in ieder geval een vooruitzicht.¹

Ik blijf nog tot Donderdag hier, ga dan een paar dagen naar Pretoria en wilde dan het week end gebruiken om naar Kaapstad te reizen, tenzij men mij hier nog noodig zou hebben. Doch komt er niets tusschenbeide, dan telegrafeer ik je om te melden dat ik Maandag of Dinsdag bij jullie kom (ik telegrafeer juiste tijd van aankomst).

Het zal heerlijk zijn elkaar weer te zien en te mogen logeeren in jullie nieuwe huis, waarvan G.B. me al zoo veel heeft verteld.

Al mag dan Johannesburg volgens jou onbewoonbaar zijn, ik zou er al lang tevreden mee zijn. Maar ik ken de rest nog niet en schort mijn oordeel op.

Kaapstad is volgens iedereen het paradijs op aarde.

Ik heb hier al heel wat drukkers-uitgevers ontmoet. Al het werk is even afgrijselijk. Er kan wat gedaan worden als ze maar willen. Ik heb het gevoel dat ze hun mankementen gaan inzien. Maar ze verdienen ook veel geld zónder goede typografie.

Enfin, we zullen nog véél te bepraten hebben. Hartelijk dank voor je artikel in de Burger.² Er is ook hier een en ander in de maak, en op de terugweg moet ik hier zeker nog blijven voor radio, lezingen en interviews.

Met hartelijke groeten, ook voor Aty en zoons + schoondochters van

Sander

1 Op 20 september zou Gerrit Bakker aan Stols schrijven: ‘Kolff was zoojuist even in de winkel en vroeg wanneer je hier weer terug verwacht wordt. Hij heeft weer met Gray gesproken en heeft nu een idee in welke richting deze drukker denkt. Hij schijnt bereid te zijn om een verdieping op zijn drukkerij te laten bouwen en die te verhuren aan een nieuwe combinatie voor 125 pond per maand. Nu vraagt Kolff wat ik denk dat via jou en mijn tusschenkomst ongeveer per jaar aan werk verwacht kan worden. Dit is wel heel moeilijk te voorspellen. De opdracht voor de advertentie-fuik schijnt wel zoo goed als zeker aan je gegeven te worden, althans voor de eerste uitgave. Kolff denkt nu in de richting om bij Gray aan te komen met bepaalde cijfers aan werk dat in een combinatie met Gray door Kolff en ons jaarlijks gegarandeerd kan worden, om Gray zoodoende deelgenoot van de onderneming te maken en hem van het bouwplan af te brengen. Er zijn natuurlijk allerlei mogelijkheden als wij voldoende kapitaal uit Nederland kunnen krijgen om die uitgeverij behoorlijk aan te pakken, maar om dat zwart op wit voor te leggen is een andere vraag, die niet zoo gemakkelijk te beantwoorden is. Ik dacht het raadzaam je even op de hoogte te brengen. In hoeverre van Schaik in je werk belangstelt weet ik niet. Hij laat nogal eens tamelijk dure boeken drukken, niet alleen bij Wallach, in welke drukkerij hij geloof ik zelf aandelen heeft.’ Vier dagen later schreef Bakker: ‘Ik heb zoojuist je samenvatting van het Kolff-plan met Kolff besproken. Hij is het niet met je eens dat wij zonder extra ruimte in het gebouw van Gray klaar kunnen komen. Deze ruimte is nodig voor de binderij, een afdeling die bepaald onmisbaar is in ons schema. Ook moeten wij ruimte hebben voor de lithografische afdeling. Verder sprak Kolff over je opmerking “Jammer dat ik geen kapitaal hier heb”. Kolff zou natuurlijk graag zien dat jij ook direct finantieel in de onderneming betrokken werd. Het geld dat uit Nederland moet komen, moet daar door van Stolk bijeengebracht worden, die voor dit werk een zeker aantal aandelen krijgt. Zooals je weet heeft hij reeds een papier-leverancier geinteresseerd. Misschien zie je in dit schema kans om een deel van je bezit, hoe dan ook al, hier te krijgen, waar dit normaal totaal onmogelijk is. Ik hoorde dat een van de directeuren van de Bussy hier aangekomen is om de mogelijkheid te onderzoeken voor het verplaatsen van een deel van hun drukkerij naar dit land. Een van zijn drukkers vertelde mij dit. Hem werd gevraagd of hij eventueel genegen zou zijn om hier bij de Bussy in dienst te treden als zij een drukkerij beginnen. Ik geloof dat Ritterhaus nu in Kaapstad is. Verder wordt er nog een plan aangekondigd waarvan ik een advertentie insluit. Wordt de markt niet overvoed??? Kan je Kolff een idee geven wanneer je hier weer verwacht kunt worden? Hij voelt dat zijn plannen nu lang genoeg onder bespreking zijn geweest en wil graag trachten om tot finale regeling te komen.’ (Stadsbibliotheek Haarlem, archief-Stols, omslag Constantia Boekhandel.)
H.F. Kolff was directeur van een uitgeverij/ drukkerij. Hij was geparenteerd aan Apjar van Stolk (1894-?), president-directeur van Van Stolk Trading Co. te Scheveningen.

2 Er is niet achterhaald op welk artikel van Greshoff in Die Burger Stols doelde.