Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

540. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 5 maart 1938¹,²

[Maestricht,] 5-3-37

Beste Jan,

Op papier worden al die dingen zoo erg zwaarwichtig; ik ben nog even aan Maastricht gebonden door de Voltaire die af moet.³ En dan kom ik eens in Brussel praten.

Een opgave aan het Nieuwsblad is geen advertentie; in advertenties heb ik steeds de naam U.M. gebruikt.⁴

Juist omdat U.M. geen uitgave van mij is wilde ik Bob eerst schrijven of liever spreken over dat contractje. Ik breng het dus mee naar Brussel.

Hoe sterk dergelijke aankondigingen in het NBl wel de aandacht trekken moge blijken uit het feit dat er zegge en schrijve één firma is, die informeerde naar de aangekondigde uitgaven. De rest ‘merkt het wel’ en kan het op 4 of 5 boekhandelaren na niets verdommen.

Verder moet je niet vergeten dat mijn litteraire uitgevers aspect, nu ik van het inkomstenbrengend fonds geamputeerd ben, weer wat ‘verguld’ moet worden, al le-

1 Hoogstwaarschijnlijk is deze brief niet van 5 maart 1937, zoals de handgeschreven datering van Stols boven de brief luidt, maar van 5 maart 1938.
Ikaros bekeerd werd eerst tussen 22 juli en 30 augustus 1937 te Juan-les-Pins geconcipiëerd; in september was pas de eerste versie gereed. Op 24 augustus zou Greshoff Menno ter Braak schrijven: ‘Ik schiet goed op met mijn rijmproeve. Of hij deugden heeft zal moeten blijken. Ik heb er nù zeker geen kijk op [...].’ Het is dus zo goed als onmogelijk dat Stols al in maart 1937 van het gedicht weet zou kunnen hebben gehad. (Zie G.H. 's-Gravesande, Greshoff's Ikaros bekeerd, Maastricht-Brussel 1938, p. 8; en Sjoerd van Faassen, Tekeningen door Tinus van Doorn bij ‘Ikaros bekeerd’ van J. Greshoff, in Juffrouw Ida 10 (1984) 2, p. 2.)
Er zijn meer aanwijzingen voor de datering van deze brief. Mephistophelisch van Ter Braak kwam voor het eerst ter sprake in br.516 van 4 november 1937. Daarnaast zou op 23 mei 1938 A. Roland Holst vijftig jaar worden. De moeilijkheden met de Slauerhoff-commissie, die weliswaar in maart 1937 was opgericht, speelden in februari 1938 (zie br.537 n.2 en br.522 n.8.). Ten slotte schreef Stols in br.534 van 16 februari 1938 aan Greshoff: ‘Zoodra ik met Voltaire [...] klaar ben ([...] deze week, hoop ik) [...].’

2 Geschreven op briefpapier van A.A.M. Stols Éditeur.

3 Lettres d'Alsace à sa nièce Madame Denis.

4 In het Nieuwsblad voor den Boekhandel 105 (1938) 9 (2 maart), p. 129 stonden in de rubriek ‘Uitgaven in Voorbereiding’ als voorgenomen uitgaven van A.A.M. Stols te Maastricht onder meer de uitgaven van Ursa Minor van Menno ter Braak, Arthur van Schendel en S. Vestdijk vermeld. Op de titelpagina van de delen uit de reeks Ursa Minor staat Ursa Minor als uitgever vermeld, in de colofon dat de exemplaren ‘in den handel gebracht worden’ door A.A.M. Stols.

[p. 359]

vert dit geen financiën op. Goedwillenden zullen na lezing van mijn lijstje zeggen: ‘Stols gaat weer meer de litteraire kant uit’. Doch de meesten zullen, met een collega uit Maastricht uitroepen: ‘Ben je nu heelemaal gek geworden, al die onleesbare rommel?’

Ik ben er me zeer goed van bewust dat alles op een paar kleine objecten na (Ikaros⁵ en het boekje van Jany)⁶ spielerei is; ik doe het omdat het me niets (U.M.) of niet veel kost. Doch ik zou het ook niet doen of niet kunnen doen als het wèl zoo was. Als Bob en jij inderdaad meenen dat ik U.M. niet naar behooren behartig trek ik me gaarne terug. Voordeel heb ik er niet van, alleen werk. Men kan nog in de Ter Braak⁷ een andere naam als ‘exploitant’ drukken. Verdienen doe ik er niet aan en dat wilde ik ook niet. Nu Bob toch klaarblijkelijk ‘altijd last met Sander heeft, dan dit en dan dat’ lijkt me het moment gekomen om dien lastigen vent te laten stikken en een ander te nemen. Een drukker als Duwaer⁸ lijkt me prettig. Tien dagen geleden zond ik hem copieën van Vestdijk⁹ en van Schendel.¹⁰ Nu nòg geen lettertje bericht!

Laten we de pluimen van U.M. die ik draag niet overdrijven! Doch ik gun ze een ander graag.

Dit dus wat U.M. betreft. Ik zal Mephistophelisch afwerken op de colophon na, en trek dan met B.N. je plan.

Wat het boek van Jany betreft: Jany dringt zelf aan op afwerking vóór 1 Mei (hoewel ik nog geen letter copie heb). Waarom die drang als het niet voor zijn verjaardag is? Denk je heusch dat die ongemerkt voorbij gaat? Zeker zes critici hebben bij mij al zijn boeken gevraagd om er uitvoerig over te schrijven speciaal voor zijn verjaardag.¹¹ Als hij die verjaardag zoo vervelend vindt mag hij wel zorgen dat hij uit Wie is Dat en uit al de litteratuurgeschiedenissen met zijn geboortedatum verdwijnt. We zijn weer aardig op weg om de correspondentie van verleden week (of was het deze week nog) te hervatten, vooral nu je de Slau-commissie er bij haalt.¹² Ik ken je lang genoeg om te weten dat je liefdes en je wenschen (een complete Slau, Couperus, Boutens' Gedichten enz. enz.) je aanleiding geven tot zure opmerkingen over uitgevers. Maar je moet toch eens even nuchter weten te blijven.

Een onmiskenbaar belang van Slau is, dat zijn boeken steeds verkrijgbaar zijn. Dat is de eenige reden voor den herduk van Serenade,¹³ die, ik herhaal het, een Verzamelde Gedichten nooit in den weg zal staan. Zoo goed als er nog losse bundels van jou verkocht worden zal dat het geval blijven met Slauerhoff, ook al zal er eens, naar ik hoop, die complete editie komen. Overigens verwondert het me dat na de hand die ik je daaromtrent uitstak en de aanwijzingen die ik je gaf, ik nog steeds geen bericht van die beroemde commissie heb gekregen. Of moet ik soms officieel iets gaan aanbieden? Dat ligt niet op mijn weg, die nooit officieel door die commissie te spreken ben gevraagd.

Ik wil je wel zeggen dat ik er schoon genoeg van heb om me langer te laten pesten.

5 Ikaros bekeerd.

6 Waarschijnlijk doelde Stols op de bundel Uit zelfbehoud die in juni 1938 als deel 8 van De Halcyon Pers te Maastricht zou verschijnen. De bundel werd door Stols ter gelegenheid van Roland Holsts vijftigste verjaardag in een oplage van 40 exemplaren gedrukt bij Boosten & Stols. Eveneens in juni, maar kort na de Halcyon-uitgave verscheen bij A.A.M. Stols te Maastricht een handelsuitgave van Holsts bundel.

7 In de colofon van Mephistophelisch zou vermeld staan dat de exemplaren in de handel werden gebracht door A.A.M. Stols, Uitgever te Maastricht.

8 Op 8 maart zou de firma v/h J.F. Duwaer & Zonen te Amsterdam in antwoord op Stols' aanvrage van 26 februari prijsopgave sturen voor het drukken van Fabels met kleurkrijt van S. Vestdijk en Nachtgedaanten van Arthur van Schendel.

9 Fabels met kleurkrijt. (Zie n.8.)

10 Nachtgedaanten. (Zie n.8.)

11 Op 23 mei 1938 zou A. Roland Holst vijftig jaar worden. Hij vierde zijn verjaardag in het gezelschap van enkele intieme vrienden in Ascona. (Zie Jan van der Vegt, Adriaan Roland Holst. Een beknopte biografie, Baarn 1988, p. 59.)

12 De brieven van Greshoff waarop Stols reageerde, zijn niet bewaard gebleven.
Kennelijk had Greshoff in die brieven gezinspeeld op de tegenwerking die de Commissie voor de Verzorging van de Nalatenschap van J. Slauerhoff in zijn ogen van Stols ondervond. De Slauerhoff- commissie was na Slauerhoffs dood in maart 1937 opgericht en bestond aanvankelijk uit D.A.M. Binnendijk, Menno ter Braak, N.A. Donkersloot, Greshoff, K. Lekkerkerker, H. Marsman en A. Roland Holst. In mei 1937 was bovendien Constant van Wessem tot de commissie toegetreden. Blijkens een aantekening van K. Lekkerkerker machtigden in dezelfde maand de erven-Slauerhoff de commissie ‘alle stappen te doen in het belang van 's dichters werk en nagedachtenis, met name het vaststellen van de teksten en het bezorgen van een uitgave van zijn verzamelde werken’. In juni 1938 zou Nijgh & Van Ditmar te Rotterdam met de erven-Slauerhoff een contract afsluiten voor een uitgave van Slauerhoffs Verzamelde werken. (Nederlands Letterkundig Museum, collectie-Slauerhoff, sign. s 646 h 5.) (Zie ook br.537 n.2 en br.522 n.8.)

13 De tekstverzorging van de tweede druk van J. Slauerhoffs Serenade was in handen van K. Lekkerkerker. De tweede druk zou in maart in een oplage van 510 exemplaren verschijnen. In januari 1941 zou Gedichten 1, het eerste deel van Slauerhoffs Verzamelde werken verschijnen, waarin naast de afdeling Eerste verzen, de bundels Archipel, Saturnus en Serenade werden opgenomen. Dit deel zou eveneens worden bezorgd door Lekkerkerker.

[p. 360]

Au fond wil ik alleen nog voor jou en Jany uitgeven. De rest kan me opvliegen. Ik geef liever boeken van Valéry uit, waartoe ik nu weer de kans heb.¹⁴ Als ik dan toch iedereen tegen me inneem... Jullie (Bob en jij) bekijkt de zaak alleen van den kant van het plezier dat je ervan kunt hebben, ik zit altijd met de moeilijkheden. Want plezier heb ik er al in geen negen jaar meer van gehad. Denk daar ook eens over na voor je me, over wat ik nog altijd als futiliteiten beschouw, met onvriendelijke brieven op het lijf valt, en geloof me, als steeds (werkelijk als steeds)

je

Sander

14 Afgezien van vertalingen had Stols in 1926 Album de vers anciens, Analecta ex mss. Pauli Ambroisii Valerii ad usam amicorum ejus qui a septemtrione habitant, De la diction des vers, La jeune parc, Narcisse, Notes sur le livre et le manuscrit, Quelques vers ancien en Le retour de Hollande van Paul Valéry uitgegeven, in 1928 gevolgd door Discours sur Emile Verhaeren en in 1937 door Villon et Verlaine. In 1939 zou Existence du symbolisme verschijnen; dit boek werd al aangekondigd in Stols' ‘Najaars-aanbieding 1938’. (Zie veilingcat. J.L. Beijers (Utrecht) 29 november-1 december 1977, nrs.346 t/m 404 voor Stols' correspondentie met Valéry en zijn Valérycollectie.)