Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

327. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 7 oktober 1935¹

[Schaerbeek] 7 October 1935.

Beste Sander,

In aansluiting met ons gesprek zou ik graag een definitieve afspraak met je willen maken. Jij geeft in de serie Kaleidoscoop uit mijn bundel gedichten 1907-1934.² Deze afspraak geldt voor 2000 exemplaren. te verdeelen in zooveel drukken als het jou goed dunkt. Na 2000 exemplaren moet een nieuwe overeenkomst gemaakt worden. De auteur krijgt 15 cent per verkocht exemplaar, zonder eenige vooruitbetaling, volgens jaarlijksche afrekening, welke in de maand Januari gemaakt moet worden. Over de eerste 250 exemplaren is geen honorarium verschuldigd. De auteur krijgt 10 gebonden en 10 ingenaaide exemplaren. Ik zal aan Vestdijk vragen of hij zijn groote studie tot voorrede om wil werken zoodra ik je definitieve bericht heb. Verder bied ik je aan twee bundels, ieder van twee vel, getiteld 1. Voces Mundi³ 2. Columbus zonder Amerika.⁴ Hiervan een eerste oplage, uitvoering geheel als Janus Bifrons, in 112 exemplaren, waarvan 100 in den handel, zes voor den auteur en zes voor den uitgever en tegelijk daarmede een tweede druk in de serie Kaleidoscoop, afdeeling 60 cent. Van deze bundels krijgt de auteur 7½ cent per verkocht exemplaar. Aangezien het hier geen herdruk geldt, lijkt mij die marge van 250 exemplaren niet noodig. Voor de luxe-editie is geen honorarium verschuldigd. Wanneer je over deze zaak spoedig beslissen kunt, zou mij dat aangenaam zijn, want het lijkt mij verstandig om de bundel, welke thans nog steeds gevraagd wordt, niet al te lang uitverkocht te laten. Je weet hoe het publiek is. Je kunt dan direct beginnen met zetten, want het is een editio ne varietur, zoodat de tekst onveranderd blijft. Al[+ l]een de voorrede van Bloem en de bibliografie van 's Gravezande vervallen.⁵

Met heel veel hartelijk[+ e] groeten,

geheel je

Jan

1 Geschreven op briefpapier met alleen adresaanduiding B^d.Aug.Reyers 130, Schaerbeek.

2 In september 1934 was bij L.J.C. Boucher te Den Haag Greshoffs verzamelbundel Gedichten 1907-1934 verschenen. Een uitgebreide herdruk zou onder de titel Gedichten 1907-1936 in oktober 1936 als deel 18 in de reeks Kaleidoscoop bij A.A.M. Stols' Uitgevers-Mij nv te Maastricht & Brussel verschijnen. Blijkens Greshoffs brief van 13 november (br.336) zou deze herdruk aanvankelijk Het gesproken woord zijn getiteld. Onder deze titel werd de bundel nog aangekondigd in Stols' fondslijst van voorjaar 1936. In juli had Greshoff met Boucher onderhandeld over een herdruk van zijn gedichten onder de titel Karavaan Greshoff. Boucher schreef hem op 29 juli: ‘Mijn vriend Niemeyer is op reis, daarom kan niets zekers zeggen [...]. Ik heb echter heden prijs aangevraagd voor een herdruk zonder portret, inleiding, zonder colophon en bibliographie en zonder kostbare eenpagina-gedichten-indeeling.’ Op 7 augustus schreef Boucher vervolgens: ‘Betr. goedk. uitgave “Gedichten” het volgende. Liefst niet per 1 November. Wij wilden gaarne het volgende. Dit najaar “Rebuten” uitgeven. Vroeg voorjaar “Nieuwe Gedichten” [ = Voces mundi] en dan als “Gedichten 1907/34” onvindbaar zijn geworden de boekhandel polsen met een keurig dummy exemplaar.’ Als Stols dan Het gesproken woord aankondigt, schrijft Boucher op 29 februari 1936 aan Greshoff: ‘Ik [...] was teleurgesteld te zien dat deze goedkoope herdruk, de oorspronkelijke definitieve, eenig volledige uitgave aanzienlijk overtreft. U houdt mij ten goede dat de Folemprise uitgave zich er eerder toe leende fragmenten en onuitgegeven werk te bevatten als een populaire goedkoope uitgave.’ Op 4 maart 1936 zou Boucher ten slotte schrijven: ‘Ten aanzien van de herdruk moet ik even iets recht zetten. Ik ben niet afgunstig op Stols en indien Uw onttrekking mij niet een gedefinieerde weigering heeft kunnen doen geven, deze ware waarschijnlijk uit commercieele oogpunten toch gevolgd. Ik zie zelfs de onderneming met eenig genoegen omdat nu het tastbare bewijs van ons goede of slechte inzicht geleverd wordt in de resultaten van Stols' exploitatie. Ik vond het alleen jammer dat de onuitgegeven gedichten en fragmenten, en bij nader inzien is dit wellicht toch weer beter, niet in de groote uitgave stonden.’

3 Voces mundi had Greshoff in augustus 1934 in Sestri-Levante geschreven; blijkens het nethandschrift was de bundel aanvankelijk Stemmen in de straat getiteld. (Nederlands Letterkundig Museum, collectie-Greshoff, sign. g 785 h 1.)
Voces mundi was oorspronkelijk gepubliceerd in Groot Nederland 32 (1934) 10 (oktober), p. 317-332. De elf gedichten omvattende cyclus zou als zestiende afdeling worden opgenomen in Gedichten 1907-1936 (p. 193-207).
Greshoff had de uitgave van Voces mundi aanvankelijk aan L.J.C. Boucher willen toevertrouwen. Op 29 september 1934 had Boucher aan Greshoff geschreven: ‘De “Voces Mundi” schrikken ons niet af. Een uitgever is gelukkig geen krant met een benepen principe en doodsangst voor zijn gepensioneerde kolonel clientèle.’ Op 31 januari schreef Boucher vervolgens: ‘[...] wij kijken uit naar nieuwe werkzaamheden. Kunt U ons daarom alvast de copij van “Voces Mundi” sturen, wij zouden hiermee kunnen beginnen.’ En nog op 29 februari 1936 schreef Boucher aan Greshoff, nadat Stols Het gesproken woord (de latere Gedichten 1907-1936) had aangekondigd: ‘'s Gravesande dacht, dat ook “Voces Mundi” er in opgenomen zou worden [...]. Maar dat moet natuurlijk een vergissing zijn. Een jaar geleden ruim zegde U ons de uitgave daarvan toe.’ Op 4 maart bekende Boucher een uitgave niet aan te durven.

4 Columbus zonder Amerika was door Greshoff in de zomer, tijdens zijn verblijf in Italië, geschreven. De zes gedichten omvattende reeks zou, onder de overkoepelende titel Een verloren zoon, te zamen met de reeksen Aller et retour (vanaf de vijfde druk Heen en terug) en Tellurisch, de zeventiende afdeling van Gedichten 1907-1936 vormen (p. 209-219).
Het is niet duidelijk of Greshoff uitsluitend de reeks Columbus zonder Amerika als bundel wilde uitgeven, of dat dit aanvankelijk de overkoepelende titel was voor de afdeling in Gedichten 1907-1936 die later Een verloren zoon zou heten.

5 In Greshoffs Gedichten 1907-1934 was een voorrede door J.C. Bloem (p. vi-xxiii) en een bibliografie door G.H. 's-Gravesande (p. 252-267) opgenomen.