Kent uw dichters!

[p. 5]

Een woord vooraf.

Vrijwel alle bloemlezingen mij bekend, dienen om des samenstellers persoonlijke opvatting van poëzie met voorbeelden duidelijk te maken. En wanneer die samensteller een boeiend man is kan daarom zijn verzameling van veel nut en beteekenis voor ons zijn. Maar wij vergeten nooit dat zijn boek, hoe belangwekkend het ook zijn moge, altijd een deel, dikwijls een zeer gering gedeelte, van de litteratuur vertegenwoordigt; en dat het deswegen veeleer dient om den verzamelaar te leeren kennen, dan om een breede schare van beginnende belangstellenden in een eerste contact met de dichtkunst te brengen.

De bundel, welke hier wordt aangeboden, is geheel buiten de voorkeuren van den samensteller om gemaakt. Het doel er van is eenvoudig dit: men wil aan hen, die niet op de hoogte zijn van de subtiele onderscheidingen waarmede de ingewijden hun discussies voeden, laten zien wat er op dit oogenblik aan lierdicht in de Nederlanden voortgebracht wordt. Het is een werkje voor leeken, voor het groote publiek van onbevangen lezers, die nog wel wat anders dan de litteratuur aan hun hoofd hebben, maar die toch zoo nu en dan, in een rustig oogenblik, wel eens eenige regels poëzie willen lezen; en die er prijs op stellen om, zoo in het algemeen, op de hoogte te blijven van wat er in onze letteren omgaat.

Men is uitgegaan van de overweging dat er voor iederen

[p. 6]

lezer een poëzie is, welke hem past; een poëzie, die uitspreekt wat hem nà aan het hart ligt op een toon, welke aan zijn spreektoon verwant is.

Zulk een verwantschap gevoelt men spoedig, na de lezing van slechts enkele strophen. Zij die tot A. Roland Holst gezind zijn, behoeven, om zich daarvan bewust te worden, zijn gansche oeuvre niet te bestudeeren. En zij die zich niet met Slauerhoff verstaan kunnen, bemerken dat aan de eerste regels welke zij van hem onder de oogen krijgen. Wanneer zij dan, door rechtvaardigheidszin of de noodzakelijkheden van litteraire studie gedreven, het verzamelde werk van den schrijver consulteeren, dan is het mogelijk dat zij komen tot een vollediger en een behoorlijk gemotiveerd oordeel, maar slechts zelden groeit hierdoor hun gevoel van gelijkgezindheid met den dichter. Onervaren lezers hebben dit met fanatieke litteratuurverslinders gemeen, dat zij beide, bijna onfeilbaar, intuïtief bij het éérste contact met een dichtwerk gevoelen of ‘het iets voor hen is.’ De vonk springt dadelijk of hij springt niet over. De liefde voor een schrijver, voor een dichter vooral, is bijna altijd liefde op het eerste gezicht.

Wat ik hier zeg geldt voor onbevooroordeelde, eerlijke lezers, voor hen die alleen afgaan op hun eigen reacties. Zij die op commando met een dichter dwepen, omdat hij in de mode is, kunnen buiten beschouwing blijven, want dit boekje is alleen gemaakt voor oprechte belangstellenden, die volkomen disponibel zijn en van goeden wil. De gebruiksaanwijzing is deze: neem, telkens wanneer gij, moede van de dagelijksheid, verlangt naar levensverheffing, deze collectie ter hand, blader er in tot gij werkelijk getroffen wordt door een accent dat het vermogen heeft om door te dringen tot de verborgenheid van uw wezen. Onthoudt den naam van den dichter der verzen, waarin gij uw waarheid hebt herkend, en treedt zoo spoedig mogelijk in inniger verbinding met zijn werk.

De verzamelaar wil niet anders doen dan lezer en schrijver aan elkander voorstellen. Wanneer er, bij de eerste woorden,

[p. 7]

een begin van sympathie ontstaat, dan moeten zij op eigen gelegenheid de kennismaking verdiepen. Het spreekt dus vanzelf dat men er niet aan denken mocht persoonlijke voorliefden in het geding te brengen. Dichters, waar wij niets voor voelen, kunnen voor anderen een indringende bekoring hebben. Gedichten, welke wij geringschatten, blijken soms voor lieden die geenszins onze minderen zijn, een onschatbare waarde te vertegenwoordigen. En hoe kan het ook anders. Schoonheid is geen absolute waarde; schoonheid is een fictie, welke voortkomt uit persoonlijke gemoedservaringen, afhankelijk van bepaalde ontmoetingen op bepaalde oogenblikken. Men heeft er dus alleen naar gestreefd om zoo volledig mogelijk te zijn. Toch moet men zich niet voorstellen, dat alle levende Nederlandsche dichters hier vereenigd zijn. Wij hebben ons, om dit boekje niet te dik en niet te duur te maken, tot een honderdtal moeten beperken. Het zou geen moeite gekost hebben om er, bescheiden geschat, nog een honderdtal naast te vinden. Van de bijeengebrachten kozen wij een goed gedicht, een gedicht dat hen duidelijk karakteriseert en voldoende vertegenwoordigt. Voorts werd er naar gestreefd om de verschillende genres, thans beoefend, te laten zien. Daarom kozen wij van dezen dichter een ballade, van geenen een satyrisch gedicht, van weer een ander een ironische fantasie, van zijn tegenhanger een sentimenteele minneklacht. Zoo kwamen ook alle richtingen, alle scholen, alle theorieën tot uiting, zonder dat aan één ervan een waarde boven de andere wordt toegekend: poésie pure en de directste bekentenislyriek; vrije rhythmen en parnassiaansche vorm-gestrengheid; gedichten geschreven volgens de oude tradities van onze litteratuur en brutale modernismen. Van alle schakeeringen, van alle mogelijkheden biedt deze collectie een voorbeeld.

Om de bedoeling zoo zuiver mogelijk te handhaven geven wij van elken dichter één gedicht en plaatsen wij ze in alphabetische volgorde. Dat het eene gedicht omvangrijker is dan het andere wil niets zeggen omtrent de waarde ervan. Wie

[p. 8]

durft beweren dat al deze kunstenaars van gelijke grootte zijn en een gelijke beteekenis voor ons geestelijk leven hebben, alleen omdat van allen slechts één bijdrage werd opgenomen, geeft blijk van te groote naïveteit of van kwade trouw. Men moet dit boek niet anders beschouwen en beoordeelen dan, gelijk de titel aangeeft, als een stalenboek, een monstercollectie. En wij denken hier aan de dikke boeken met behangselpapieren, waarin het zoo vermakelijk te bladeren is. Al deze papieren zijn van dezelfde afmeting. En er is naar ieders smaak en voor ieders behoefte. Er zijn er in die wij mooi vinden en andere noemen wij horreurs. Onze buren echter zijn gelukkig in een kamer met die horreurs bekleed en lachen om onze keuze.

Zoekt uit.... ontdekt den dichter naar uw eigen hart.

Er zijn er honderd hier aanwezig. En onder die honderd zijn er zeker eenige, die op een wijze welke u aangenaam in de ooren klinkt, formuleeren wat er verborgen leeft in uw geest, in uw gemoed vooral.

Schaerbeek, Sept. 1932.

J.G.