Logo DBNL
'Vrymoedige bedenkingen over de vergelyking der oude dichteren met de hedendaegschen' (1766)

'Vrymoedige bedenkingen over de vergelyking der oude dichteren met de hedendaegschen'

(1766)–R.M. van Goens–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige

Bylage
Uitweiding over het gebruik der oude fabel-historie in de dichtstukken der hedendaegschen.

(Om te dienen tot een aenmerking op bladz. 255. van de voorgaende Bedenkingen.)

 

Een nieuw voorbeeld van de kracht der vooroordeelen en hun invloed zelfs op onzen smaek levert ons op het oog, waermede wy de oude Fabelhistorie beschouwen. By de Grieken en Romeinen wierdt de verdichte geschiedenis der Goden voor sieraed van een gedicht gehouden, en men kan voldoende reden geven van de algemeenheid dezer meeninge. Laten wy dit met een woord aenroeren om dat het tot verstand der zake veel doet. - Gelijk 'er geene godsdienst geweest is, die met meer plechtigheden waergenomen wierdt, en waeraen meer omslag vast was dan de Heidensche, zoo is 'er ook gene geweest, welke meer invloed op de tael en wyze van denken onder 't gemeen gemaekt heeft. Vele spreekwyzen onder de Joden waren van hunnen godsdienst ontleend, en de schriften der hedendaegsche Persianen en Ara-

bieren zijn vol van 't geen betrekking heeft op de plechtigheden in de hunne gebruiklijk; maer dit komt noch in geene vergelyking met het geen wy by de Grieken en Romeinen ontdekken. Het gemeen te Atheenen en te Rome was bygelovig, en vermaekte zich in 't geen men hen van hunne Goden verhaelde, zy namen dit alles greetig aen, en droegen wel zorg van 'er niets aftedoen: luiden welke meer oordeel hadden waren of ongodisten en bekommerden zich weinig over hunne religie, of volgden enen natuerlyken godsdienst die hen de beginsels der deugd leerde naer den leidraed der rede. Ondertusschen was de godsdienst het voornaemste middel waer door de Regering het gemeen in bedwang hieldt, en waervan zich de Adel bediende om het volk buiten alle bestier van zaken te houden: de Orakelen by de Grieken en de boeken der Sibyllen by de Romeinen, waren, behalven de byzondere voorzeggingen der Priesteren, de voornaemste zuilen waerop het gebouw der staetsregering gevestigd was. Om dit alles wel te doen uitvallen, wierden niet dan luiden van den eersten rang tot het kerkelijk bewind toegelaten, die dan wel zorg droegen dat alles naer den zin van hun party uitviel; het volk wierdt zoo veel mogelijk verblind, om dat men begreep dat het toenemen der bygeloovigheid hen meer en meer vatbaer maekte voor deze staetslisten: men weerde als stoorders van de gemeene rust al wie de Polytheisme zochten te ondermynen, en gaf hen den schandelyken naem van αθεοι of Ongodisten: een Socrates deedt men sterven, en men ver-

boodt een Paulus zijn leer van den eenigen God onder het gemeen te verspreiden: een klaer bewijs wederom, dat ik in 't voorbygaen dit aenmerke, hoe de intolerantie zelden anders zijn oorsprong verschuldigd is, dan aen de staetzuchtige oogmerken van deze of gene bovenleggende party. In tegendeel zocht men alle middelen om de bygeloovigheid by 't volk aen te kweken: men vermeerderde van tijd tot tijd de offeranden en heilige dagen, men voedde de nieuwsgierigheid van 't gemeen, die zeer gediend waren met al wat men hen van hunne Goden verhaelde, en, 't geen 't voornaemste was, men maekte ongevoelig hunbyzonder belang vast aen de plechtigheden van den godsdienst, door hun tot het een en ander te gebruiken, en in dienst der Priesteren de kost te doen verdienen. Hieruit volgde natuerlijk, dat 'er niets gemeener moest zijn te Atheenen of te Rome dan het geen zijn betrekking hadt op hun' godsdienst, 't zy op deszelfs plechtigheden, 't zy op de geschiedenis hunner Goden en dien groten omslag der Fabelhistorie of Mythica, welke aen de dichters gedeeltelijk en gedeeltelijk aen 't gemeen haren oorsprong verschuldigd was: in zoo verre dat de meeste spreekwyzen daervan ontleend, de meeste voorbeelden daervan genomen wierden, zelfs in den dagelijkschen ommegang: En gelijk men het ontwerp der schilderyen en beelden niet nam dan van deze verdichtselen, zoo hadden zy ook zulk een groten invloed op de wyze van denken der dichteren, dat deze hunne dichtstukken byna geheel hier naer schik-

ten en hunne voornaemste sieraden daer van ontleenden. Daerenboven hadt een dichter in dien tijd twee voordeelen hieruit: voor eerst vondt hy hier een wijd veld voor zyne spelingen, en den weg geopend om zijn vernuft den vryen teugel te vieren, en ten anderen deedt dit hem de goedkeuring wegdragen van 't gemeen, die altijds ingenomen door het verwonderlyke nergens beter mede gediend was dan met al het geen hiertoe zyne betrekking hadt. - Zie daer Lezer hoe men de Fabelhistorie der ouden, en het gebruik het welk de Grieksche en Romeinsche dichters daer van gemaekt hebben, beschouwen moet a. Weet men hoe het gemeen over dezelve gedacht hebbe, zoo kan men te gelijk nagaen hoe zy by luiden van verstand en kennis wierdt aengemerkt, zoo wel te Atheenen als te Rome, en men kan wel verzekrd zijn dat, 'er ten tyde van Cicero in den Senaet, of van Paulus in den Areopagus, geen tien luiden geweest zijn, welke gelooft hebben dat de Hemelgoden een vergadering van twaelven uitmaekten op den berg Olympus:

dat Neptunus door enige Tritons getrokken in een grote schulp het gebied voerde over de onstuimigheid der zee, terwijl hem Eolus dikwils in zijn voornemens veriedelde door het uitzenden of inhouden der winden: en dat iemand die hieraen geen geloof sloeg, na alvorens een halven stuiver vracht betaeld te hebben aen den veerman, overgezet zou worden over de vreeslyke rivier Cocytus, en te recht gesteld by Pluto en zijn vrouw om van hun straffe over zyne ongeloovigheid te ontvangen. Het gemeen nam dit alles in goed vertrouwen aen, maer een man van geboorte eerde alzoo min Pluto om dat hy als richter in de Hel gesteld was, als hy Jupiter aenbadt om dat hy zich om byzondere oogmerken nu eens in een arend en dan eens in een zwaen veranderde, of Hercules om dat hy in eenen nacht vijftig jonge maegden tot vrouwen gemaekt hadt. - In onze tyden hebben alle deze dwaesheden uitgediend b: Onze godsdienst is gezuiverd van dezen drek, en het gemeen wordt niet langer in dwang gehouden door het voeden ener schan-

delyke lichtgeloovigheid. Hoe staet ons dan tegenwoordig de Fabelhistorie te beschouwen, en in welk een opzicht zou men denken dat ons die dichtstukken moesten voorkomen, waerin maer eenig gebruik van dezelve gemaekt wordt? Laet men deze vraeg eens doen aen een man van verstand, doch die nooit te voren iets geweten heeft of van de dichtstukken der ouden of van hunne verdichtselen: wat meent gy dat hy antwoorden zou: Tegenwoordig, zou hy zeggen, raed ik dat 'er niemand is die meer om die Fabelen denkt, om dat ze te dwaes zijn om verfoeid te worden: En wat de gedichten aengaet waerin men dezelven heeft te pas gebracht, ik geloof dat de onverdraeglijkheid van het een de schoonheid van het ander zal verduisteren, en dat het gedenken aen deze verdichtselen den Lezer onvatbaer zal maken voor al 't geen fraei en uitnemend kan genoemd worden in een uitgewerkt dichtstuk; het laetste zal hy zeggen om dat hy geen der ouden gelezen heeft, en hierin zal hem zyne onkunde wat te ver doen gaen: wat het eersten aenbelangt, niemand zal ontkennen dat de staet waerin wy tegenwoordig zijn, in vergelyking der Grieken en Romeinen, van voren beschouwd noodzakelijk deze wyze van denken zou moeten vereischen. - Ondertusschen leert de ondervinding het tegendeel. Men vindt smaek in de allerzotste vertellingen en het bybrengen daervan in een gedicht; Ja men houdt dit zelfs voor een sieraed in dezelven, en men leest, zoo niet met meer, ten minsten met het zelfde vermaek de geschiedenis by voorbeeld van Phaëton in het twede als

den strijd van Ajax en Ulysses in het dertiende boek der herscheppingen van Ovidius: om nu niet te zeggen hoe men zich verveelt in het lezen van Lucretius, terwijl men de Thebais van Statius met genoegen zal ten einde brengen: (Ik stel deze by elkander om de uitvlucht te ontgaen die men in de slechte rymery (versificatie) van den eersten vinden zou, wanneer ik hem tegen Ovidius by voorbeeld of Virgilius stelde;) daer het in tegendeel natuerlijk was dat ons de dwaesheid der stoffe zoo tegenstondt, dat wy liever de Pharsalia van Lucanus, neem eens, lazen, dan de Herscheppingen van Ovidius, niet tegenstaende het grote onderscheid der poëzye. - Waervan kan deze vreemde verkiezing toch zynen oorsprong hebben? Iemand die wat voorbarig oordeelde zou mogelijk van meening zijn dat men dit moest toeschryven aen de vooringenomenheid voor de oude dichters: Doch zonder twyfel zou hy zich vergissen. Immers zijn wy in dezen niet verblind wanneer wy by voorbeeld een schryver in handen krygen, wiens stoffe op zijn best genomen omtrent zoo dwaes is, als de oude verdichtselen zijn. Neemt eens de uitlegging der dromen. Artemidorus is een geleerd Schryver, en zijn wek vervat vele schone zaken in zich: maer men moet al een overgegeven liefhebber zijn, eer men besluiten kan om zijn boek over de beteekenis der nacht-verbeeldingen te gaen lezen: En van de honderd, welken zich in de oude Fabelhistorie kunnen vermaken, is 'er naeuwlijks een wien de zotte titel

van dit werk niet afschrikt van het zelve door te bladeren; Ieder schreeuwt over de dwaesheid van den laetsten, en de geheele wereld zegt, 't is de moeite wel waerdig dat men de geschiedenis der Goden zich eigen make om de oude dichters wel te kunnen verstaen. Welk ene verkeerde voorkeuze in zaken van dezelfde waerde! - De ware reden van deze vooringenomenheid ontdekt zich welhaest wanneer men dezelve in hare eerste beginselen nagaet. Oude wyven, zegt men, en kinderen zijn met sprookjes te paeijen: en 't is zeker dat een kind voor dat zijn oordeel tot een zekere hoogte geklommen is, en een uitgestrekter kennis hem de zaken beter doet onderscheiden, nergens meer mede ingenomen is dan met het geen hem ongelooflijk en onnatuerlijk schijnt: hierna is hy begeerig en zyne nieuwsgierigheid doet hem met het grootste vermaek verhalen aenhoren die hem een uer daerna voor de beweging van zijn eigen schaduw zullen doen beven; In deze gestelheid zijnde wordt hy gezet aen 't leren der Latijnsche en Grieksche tael, en op dat hy de oude dichters te beter verstaen zoude oordeelt men te recht dat hy de geschiedenis der Goden te voren dient te onderzoeken. Hier vindt hy een wijd veld voor zyne kinderachtige en dwaze weetgierigheid: alles is nieuw voor hem en ongehoord: vreemde gedaentens van schepselen, ongelooflyke herscheppingen, grote heldendaden en voorbeelen van meer dan menschelyke kracht, doen hem in 't kort grote vorderin-

gen maken in dit onderzoek: thands brandt hy reeds van begeerte om de oude dichters zelven te kunnen verstaen, en brengt hem zijn iever zoo ver, welhaest zal men hem de keuze zien maken, die met zijn verkeerde drift best overeenkomt: want gelijk hy de dertien boeken der Milesiae van Apulejus wel zesmael zal doorlezen, eer hy het kleine werkje der Florida half ten einde heeft gebracht, zoo behoeft men ook niet te twyfelen of hem zal eene fabel uit de herschepping van Ovidius meer behagen dan alle de boeken der Treurdichten of brieven uit Pontus van denzelfden schryver; Went hy zich nu eens aen dezen smaek, en heeft hy 't ongeluk van een meester aen te treffen welke niet raedzaem oordeelt om hem de ware schoonheden der oude dichteren te doen opmerken, die hy zelfs dikwils niet verstaet, zoo loopt hy groot gevaer, om zijn geheele studie door, de schadelyke gevolgen daervan te ondervinden: komt zoo iemand naderhand zelf aen de Dichtkunde, en heeft hy zich niet by tijds van dezen smaek gezuiverd, welhaest ziet men hem het groot getal vermeerderen van die onder de nieuwe schryvers, gelijk de wyze Addison in een zyner Spectatoriele vertoogen zeide, whose learning very often extends no farther than Ovids Metamorphose's: do not know how to celebrate a great man, without mixing a parcel of schoolboy tales with the recital of his actions. Niet dat hy, tot een gevorderden ouderdom gekomen, de dwaesheid dezer verdichtselen

niet zien zoude: neen, maer het vooroordeel het geen hy eens voor dezelven heeft opgevat doet hem de werken der oude dichteren in een geheel ander licht beschouwen dan hy gedaen zou hebben, wanneer hy voor zijn vijfentwintigste jaer by voorbeeld niets van de Fabelhistorie gehoord hadt, of wanneer men hem de Grieksche en Latijnsche tael uit de werken van Xenophon en Cicero in plaets van uit Homerus en Ovidius hadt laten leren. Nu heeft hy de Ouden om hunne dwaesheden gelezen: dan zou hy hen geacht hebben om hunne ware schoonheden, en om al dat geen welk hen by rechte kenners die algemeene toejuiching alle eeuwen door heeft doen verkrygen.

De algemeenheid van dezen besmettenden smaek, waerop zoo weinig acht geslagen wordt, heeft zich al vroeg by de herstelling der beschaefde Letteren in Italien begonnen te vertonen, en het leedt niet lang of men zag de verderflyke gevolgen daervan door geheel Europa verspreid, zonder dat 'er iemand gevonden wierdt, die zich tegen dezelven verzettede; 't zy dat men in de daed door dezen waen verblind zy geweest: 't zy dat de loop te groot ware, dan dat deze of gene verderziende in staet was om dezelve in hare beginselen tegen te gaen en te stuiten. - En was het ook wel te verwonderen dat de eerste herstellers der Latijnsche letterkunde, Petrarcha, Politianus, Jov. Pontanus, P. Bembus, H. Vida, Sannazarius, enz. na dien groten overstap gedaen te hebben uit de driesche onwetendheid der middel-eeuwen in het helder

licht der geleerdheid van 't oude Rome, door den glans van alle die schoonheden zoo verblind wierden, dat zy in het ander uiterste vervielen c, alles overnemende van de oude dichteren wat hun eerst voorkwam, zonder te onderzoeken of het gebruik daervan even wel met hunne omstandigheden overeenkwam, en of zy by voorbeeld onder het Christengeloof levende dezelfde toejuiching verdienden, wanneer zy den dwazen godsdienst der Heidenen voor den hunnen overnamen, als de Romeinen en Grieken verdiend hadden, welke dit doen moesten om zich te schikken naer het grootste deel hunner lezeren? Ik zeg neen: want gelijk 'er nooit eenige kunst of wetenschap by de eerste uitvinding zijn vollen beslag heeft verkregen, of tot de volmaektheid

is gebracht, zoo was het ook onmogelijk dat de eerste herstellers der beschaefde letteren zoo voorzichtig te werk gegaen zouden hebben, dat zy zich niet dezen of genen tijd aen 't een of ander misbruik verliepen. Dit is meer te verwonderen, dat men na verloop van omtrent drie eeuwen en het maken van zulke ongemeene vorderingen in de beschaving van het vernuft, niet te min nooit op deze hoofd-dwaling zoo algemeen gevallen zy, dat men het gebruik der oude Fabelhistorie met eenparige toestemming niet voor altijds uit de nieuwe dichtstukken weggebannen hebbe. En was het ook voor-opgegeven reden niet, die velen tot noch toe de ogen verblinde, men hadt reeds lang de dichtkunde onder ons in vry wat gevoeglyker staet gezien, dan zy tegenwoordig is. Ondertusschen heeft men reden om over het gedrag der Franschen in dezen wel het meest voldaen te zijn; By hun wordt tegenwoordig het te pas brengen der oude verdichtselen in een nieuwe stuk voor pedanterie en scholastiecke adfectatie gehouden: en de geringste dichter onder hen maekt geen ander gebruik van dezelve in zyne verzen, dan in 't voorbygaen of by wyze van spreken, in zoo verre als men de uitdrukkingen daervan genomen onafscheidelijk eigen houdt aen de tael zelve. Onze Ne-

derlanders zijn gelijk de Engelschen trager geweest in het verbannen derzelve, hoewel tegenwoordig onze voornaemste dichters zich meer en meer van deze feil beginnen te wachten: Vondel, Antonides, Poot, Hooft, Broekhuysen, D. Heins, enz. gaven zich hier veel in toe: en Rotgans bragt het welhaest zoo ver als het komen konde, hoewel hy zich verbeeldde door het verzedelyken der oude verdichtselen, de vryheid verkregen te hebben om daer mede overal zyne gedichten op te mogen vullen; anders hadden de Ridder Huyghens en de nooit genoeg geachten Cats weinig gebruik van dezelven gemaekt, zoo verre dat zy somtijds wederom wat te zeer in het ander uiterste vervallen zijn; L. Bake ieverde kort daerop sterk tegen het te pas brengen der fabelhistorie, en A. Monen verschoof dezelve voor de Joodsche geschiedenissen. Tegenwoordig hebben onze beste dich-

ters,Hoogvliet, Schim, de Haes, Smits, de Bosch, de Marre, Winter, en zy die onze natie even veel zoo niet meer eer aendoet als Made Dacier de Fransche gedaen heeft, ik meen de schrandere Juff. van Merken, meer en meer zich van het gebruik der zelven onthouden. - Wierdt dit voorbeeld wat algemeener nagevolgd door hen, welke zich op de Latijnsche dichtkunde toeleggen! Nergens zag men de kracht ener te ver getrokkene navolging der ouden in dezen sterker, dan by de nieuwe Latijnsche dichters, van allerleien leeftijd, in alle landen: Het is als of hun de oude Fabelhistorie onafscheidenlijk scheen van de tael zelve. Was dit waer, dan dienden zy noch te begrypen dat het beter is een zaek wat minder poëtisch uittedrukken, dan dezelve belagchelijk te maken door het invlechten van dingen die nu altans geene de minste wezenlijkheid hebben. Wat de Lezeren aengaet, het is onbegrypelijk, hoe iemand niet een tegenzin krijgt tegen het fraeiste gedicht, wanneer hy zoo veele milioenen malen genoodzaekt wordt aen een Apollo te denken met zyne Musen, aen een Jupiter, een Juno, Mars, enz. alle holle klanken, woorden zonder beteekenis, harssenschimmen, dwaesheden, onbetamelijkheden. - Maer een gedicht moet hoogdravend zijn: de Poëtische stijl verhevener dan van een geschiedenis, enz.: waermede dit te verkrygen? hoe de ouden op zyde te streven zonder het gebrnik der Fabelen? Hoe het wonderbare (le merveilleux) in een gedicht te brengen, dat evenwel in een Heldendicht vereischt wordt? Ja, hoedanig met een oude geschiede-

nis te handelen die men ergens te pas brengt, of opzettelijk in een toneelstuk by voorbeeld behandeld? Laten wy dit wat nader beschouwen, om te zien in hoe verre of by wat gelegenheid het geoorloofd zy zich van de oude verdichtselen te bedienen, en of het verlies derzelve de dichtkunde veel afbreuk gerekend kan worden te doen.

Wat het eerste betreffe, gelijk 'er gemeenlijk in alle ondeugden en misbruiken merkelyke trappen zijn, zoo is 'er ook groot onderscheid te maken ten opzichte van het gebruik, 't welk de nieuwe dichters in hunne stukken gemaekt hebben van de oude Fabelhistorie: De een is in dezen verder gegaen dan de ander, en men heeft zich meer aen dezelven overgegeven, naer dat men de ouden over het geheel slaefachtiger nagevolgd, en zelf meer of min vindingrijk geweest is, om dit geleende blanketsel voor zich noodig te hebben.

Hier omtrent nu zijn de oordeelen wederom verschillende: want gelijk Boileau in zijn tijd, en met hem de meeste voorstanders der oudheid, onverzettelijk van meening geweest zijn, dat een dichtstuk buiten de Fabelhistorie niet bestaen konde: zoo hebben aen den anderen kant M. Frayn de Tremblay, en die van zijn party waren, met geweld gedreven dat men alle gebruik derzelve, hoe ook genaemd, hoogst ongeöorloofd moest houden. 't Is niet noodig te beslissen welk van de beide gevoelens het naest aen de waerheid grenze. Een oplettend Lezer kan genoeg opmaken, uit het geen wy te voren reeds over dit

stuk gezegd hebben; en het zou wat gevaerlijk zijn zich zoo rond uit te verklaren voor het gevoelen van iemand, wiens andere meeningen omtrent de oude schryvers te recht verdacht worden gehouden, en die zekerlijk niet bevoegd was over deze zaken te vonnissen. Dit is zeker, dat men van beide kanten wederom in uiterstens vervallen zy, die vermijd zullen moeten worden eer men het gemeen ooit in de rechte gevoelens brengen zal omtrent het gebruik de Fabelhistorie.

Laet ons den middenweg houden tusschen beiden: wie weet welk een uitwerking een onbevooroordeelde bemiddeling zomtijds hebben konde. De smaken zijn verschillende, zegt men, zoo wel hier als in allerlei slag van zaken: en dierhalven, heeft iemand zoo veel behagen in de verdichtselen der ouden, waerom zou hy deze drift niet toegeven en opvolgen? maer ik zeg: de smaken zijn ook niet zelden bedorven en verkeerd, ja men kan zomtijds niet eens zeker zijn of men zijn eigen smaek wel weet en kent. Trouwens, wie heeft ooit deze gevolgtrekking gehoord? die zaek is goed, om dat deze of gene 'er smaek in vindt: Een ander vindt smaek in het tegengestelde, en terstond vervalt uwe redenering.

Maer laten wy dit eens toegeven: Zijn 'er luiden die deze kinderachtige neiging voor de verdichtselen noch hebben, dat zy zoo gaerne dezelve eens in een gedicht zouden te pas brengen, laeten zy het zoo doen, dat het met hunne omstandigheden noch eenigszins kan geplooid worden. - Een schilder vormt zich de gedaente eens dronkaerds,

hy geeft naeuwkeurig acht op alle trekken, welke in deze gesteldheid aen 't wezen eigen zijn: het zelfde doet ook een dichter: hy stelt zich in de plaets van zoo eenen, en doet hem dingen zeggen die hy in dezen staet gewoon is uit te slaen; Waertoe is dit nut, en wie heeft hier voordeel van? Evenwel, zegt de puntdichter, is men genoodzaekt de ondeugd te pryzen om de kunst des meesters. Laet hy, die lust heeft gebruik te maken van de oude verdichtselen, zulk een voorbeeld volgen, en wil hy eens zijn krachten daer in beproeven dat hy in den trant der ouden zou zoeken te schryven, laet hy by voorbeeld een Ecloga maken in 't Latijn of Grieksch, ja laet hy het doen in moderne tale, gelijk Gessner deedt, of met een woord welk een gedicht het zy, mits dat de stoffe met de behandeling overeenkome: dan kan hy zijn vernuft den vryen teugel vieren, om volkomen te schryven als ware hy onder 't heidendom geboren geweest, en slaegt hy hierin gelukkig, niemand zal hem kwalijk nemen het gebruik 't welk hy van de oude Fabelkunde gemaekt heeft. Alleen dient men aentemerken, dat dit soort van gedichten niet dan zeer zelden, en enkel voor de verandering, gelijk men zegt, moet gemaekt worden: veel min dat men zich aen dezelve over zou geven, of de verdichtselen der Heidenen by alle gelegenheden te pas brengen. - Dit is het eerste geval waerin men een vernuft van onze tyden het gebruik der oude Fabelhistorie toe kan staen om 'er nu en dan zich van te bedienen.

Eene andere gelegenheid, die tot de vorige zou kunnen gebracht worden en van dezelve afhangt, is wanneer een dichter deze of gene Grieksche of Romeinsche gebeurtenis ergens in zijn dichtstukken te pas brengt, of opzettelijk in een toneelstuk by voorbeeld verhandelt: In dit geval is hy genoodzaekt zich te stellen in de omstandigheden der tyden, waertoe de historie behoort die hy beschrijft, en gelijk het zijn plicht is de gewoontens over te nemen van het land waerin dezelve is voorgevallen, zoo is hy ook tevens bevoegd zijn geheele stuk te schikken naer de geloofsgevoelens van 't volk waertoe dezelve zijn betrekking heeft, in zoo verre als het vereischt wordt daervan te spreken. Niemand die redelijk denkt zal hem dit kwalijk duiden, of van oordeel zijn dat hy in een dichtstuk over het beleg van Troje of de eerste opkomst van Rome de Fabelen der Grieken en Romeinen hadt moeten overslaen of onaengeroerd laten, hoe dwaes en onredelijk dezelve ook zijn mogen: even weinig als men een Protestansch geschichtschryver kwalijk zou nemen wanneer hy de daden by voorbeeld van den kaliph Haroun Alraschid beschryvende de geloofsgevoelens der Mahumedanen zijn geheele werk door hadt te pas gebracht en vermeld. - M. Frayn de Tremblay is hier wederom door zijn ongegronden en verkeerden iever tegen al wat niet heilig heeten konde, zoo verre gebracht, dat hy tot de dwaesheid vervallen zy van te stellen dat een Christen, behoudends een goed gewisse, geen Heidensche gebeurtenissen kon of mocht behandelen: Si on dit pour la defense de l'Auteur, dit

zijn zyne eigen woorden, que c'est seulement dans les sujets profanes, qu'il veut qu'on puisse employer les Dieux de la fable, c'est defendre une faute par une autre, puisque la raison ne peut souffrir qu'un Chrêtien traite des sujets de cette nature, qui offensent & la dignité de son être & la sainteté de sa vocation. Un Chrêtien doit laisser aux profanes les peintures profanes, & se contenter d'exercer son genie sur des sujets graves & serieux, ou au moins qui n'ayent rien de profane: &c. De man begreep niet hoe veel nadeel hy de religie zelve deedt, waer voor hy zoo welmeenend ieverde; volgde men zijn zin, welhaest lag alle kennis in duigen, en met haer ook alle steunselen der godsdienst: waervan de waerheid enen ongelovigen nimmer bewezen zou worden, kon men hem niet uit de overeenkomst der zoogenoemde profane geschichten de geloofwaerdigheid der heilige Schryveren in het nalaten der gebeurtenissen, welke tot den godsdienst heur betrekking hebben, handtastelijk doen zien.

Een derde vraeg is, of het een dichter niet geoorloofd zy de namen te behouden der Heidensche Godheden, indien hy dezelve alleen als benamingen doet voorkomen van zaken die bestaen, in zoo verre als dezelve zoo algemeen zijn aengenomen, dat een Lezer wanneer hy Phoebus hoort noemen, ten eersten hier door aen de Zon gedenkt, zonder eenige andere omschryving: Mijns bedunkens moet ook dit toegestaen worden, vooral in die dichtstukken, waer in onverschillige onderwerpen verhandeld worden, en die

tot de rang der zoogenaemde Stichtelyken niet behoren: Een dichter kan, behoudends de tegenwoordige wyze van denken, levenloze schepselen naer 't voorbeeld der Heidenen by persoonsverbeelding invoeren, als waren het redelyke bestaenlijkheden, onder de benamingen die hen een Heidensch dichter gewoon was te geven. Komt dit niet dan nu en dan eens in een dichtstuk voor, en wordt het dan noch met oordeel te pas gebracht, zoo is deze verscheidenheid in staet het gansche ontwerp op te sieren en te verlevendigen. Que si l'on a donné, zeide Voltaire van zyne Henriade, dans quelques endroits à ces passions personifiées les mêmes attributs que leur donnoient les payens, c'est que ces attributs allégoriques sont trop connus pour être changés. L'amour a des fleches, la justice a une balance dans nos ouvrages les plus Chrêtiens, dans nos tableaux, dans nos tapisseries, sans que ces representations ayent la moindre teinture de Paganisme. Le mot d'Amphitrite dans nôtre poësie ne signifie que la mer & non l'epouse de Neptune. Les champs de Mars ne veulent dire que la guerre, & c. Malherbe, een der grootste sieraden van den Franschen Parnas, maekte 'er zelfs gebruik van in zyne heilige Gedichten, en een onpartydig Lezer moet zich verwonderen over de fijnheid van 's mans oordeel en zijn vindingrijk vernuft: Tot een staeltje diene alleen deze plaets uit dat overheerlijk dichtstuk van hem over het berouw van den H. Petrus e, waer hy

het akelig naderen van dien dag beschrijft, wiens nacht den Heiland en zaligmaker der wereld niet alleen door zijn eigen volk vangen en als een doodschuldigen wegleiden, maer zelfs naderhand noch van zijn geliefsten leerling hadt zien verloochenen:

 
L'Aurore d'une main, en sortant de ses portes,
 
Tient un vase de fleurs languissantes & mortes:
 
Elle verse de l'autre une cruche de pleurs,
 
Et d'un viole tissu de vapeur & d'orage,
 
Couvrant ses cheveux d'or, découvre en son visage
 
Tout ce qu'une ame sent de cruelles douleurs.
 
 
 
Le Soleil, qui dédaigne une telle carrière,
 
Puisqu'il faut qu'il deloge, éloigne sa barrière;
 
Mais comme un criminel qui chemine au trépas,
 
Monstrant que dans le coeur ce voyage le fasche,
 
Il marche lentement, & desire qu'on sache
 
Que si ce n'estoit forcé, il ne le feroit pas. &c.

Deze en diergelyke persoonsverbeeldingen van levenloze schepselen zijn niet alleen geoorloofd in een dichtstuk, gelijk ik reeds gezegd heb, maer zetten het zelfs luister en sieraed by in zommige gelegenheden, wanneer men 'er een verstandig gebruik van weet te maken. Trouwens men behoefde niet eens te denken dat een dichter de Zon by voorbeeld aensprekende hier in de Heidenen byzonderlijk zou navolgen; Neen, de smaek der Oosterlingen in 't geheel heeft hier naer overgeheld, en men bevondt wel haest dat deze wyzen van spreken dikwils veel kracht en aendrang bybrachten: God zeide zelf by den Profeet: Hoort gy

hemelen en ziet gy aerde, want mijn volk heeft myne wetten overtreden, Israël myne inzettingen. Ik breng dit voorbeeld, dat zeer sterk is, enkel by om te doen zien, hoe deze persoonsverbeeldingen dikwils maer als byzondere spreekwyzen aen te merken zijn, die gebruikt worden tot opwakkering der aendacht en opsiering van een gezegde; anders is 'er geene vergelyking van het een tot het ander.

Zie daer, in hoe verre het onze hedendaegsche dichteren geoorloofd zy gebruik te maken van de beginselen der Heidensche Godsdienst, naer de wyze waerop dezen dezelve in hunne gedichten hebben te pas gebracht en gebruikt. Zijn 'er nu geenen der nieuwen welke zich hier meer in hebben toegegeven? Dit is 'er zoo verre van af, dat in plaets van zich geen verdere vryheid aen te matigen, 'er in tegendeel zeer weinigen zijn welke zich binnen deze palen gehouden hebben, zonder in 't een of ander uiterste te vervallen. - Met een woord moet ik mijn Lezers noch tegen dit misbruik waerschouwen, en dan besluit ik deze uitweiding, die al onder de hand meer is aengegroeid, dan wel mijn voornemen geweest was.

In het gemeen is het aenvoeren van Heidensche Godheden als wezenlyke bestaenlijkheden, en het toeschryven van personeele eigenschappen (dat ik my dus eens uitdrukke) aen dezelven, in het dichtstuk van een hedendaegsch schryver, met hoe veel omzichtigheid en onthouding zulks ook geschieden moge, zoo niet hoogst onbetamelijk, ten minsten zeer dwaes en onge-

rijmdte houden, daer dezelven onder ons, op zijn best genomen, holle klanken zijn die geen kracht of beteekenis ter wereld hebben, en wanneer zy wel beschouwd worden, het beste dichtstuk meer ontluisteren dan opsieren.

By gebrek van eigen vinding en wezenlyke zaken f neemt men zijn toevlucht tot woorden die men tegenwoordig niet eens behoorde te verstaen, en welken men niet anders kan ontschuldigen, dan met voor te geven dat men dezelven in vorige tyden gewoon was by dergelyke omstandigheden te gebruiken: terwijl een verstandig beoordeeler met reden van zoodanig een dichtstuk zegt, gelijk Mr. de St. Evremond gewoon was te zeggen, que c'est tantôt le langage des Dieux, tantôt le langage des fous, rarement celui d'un honnet homme.

Addison ieverde 'er ook sterk tegen, in een zyner Vertogen waervan wy reeds elders gesproken hebben: ‘Geene gedachte,’ zeide hy, ‘kan fraei zijn, die niet juist is, en geene gedachte kan juist geacht worden, die niet gegrond is op de waerheid, of ten minsten op dat geen welk voor waerheid er-

kend en gehouden wordt.’ Deze redenering is onwedersprekelijk, en verdient te meer ingang daer zy van iemand komt die recht in staet was om de zaek onvooringenomen te beschouwen, en de oude dichters naer hunne waerde af te meten en te beoordeelen, als begaefd zijnde met een zeldzame kieschheid van oordeel en grondige kennis van alles wat tot beslissing hiervan vereischt zou kunnen worden.

Zal men dan noch langer uwe uitvluchten horen moeten, Liefhebbers! en zal de wereld zich noch verder zien overladen door uwe herssenschimmen? Of zal men u nooit doen begrypen, dat elk verstandig mensch reden heeft met u te spotten, wanneer hy uwe lofdichten by voorbeeld op zyne heldendaden leest, niet bestaende dan in de zotte invoering van een nederdalenden Mars of Minerva: die dan veel tot roem van hem ophalen, hem erkennen voor een waerdigen zoon hunner woede, en diergelyke? Of meent gy der gedachtenis van een ervaren Hoogleeraer eer gedaen te hebben, wanneer gy in uw Lijkgedicht Apollo en de Zanggodinnen den rouw doet aennemen over dit verlies, en met bekreete wangen bloemen strooijen op de lijkbus van uwen Letterheld?

Waervan koomt het toch, vraeg ik wederom, dat men ooit in dezen smaek heeft kunnen vallen, die thands zoo algemeen is geworden? En hoe is 't mooglijk dat men niet schreeuwt over de lastigheid van deze laffernyen, in plaets van zich dezelven zoo by aenhoudendheid in de hand te laten stoppen? Denkt, Dichters, dat men het gemeen paeit met verdichtselen: maer dat een man van verstand niet beter voldaen

wordt, dan daer hem de waerheid voorgaet op het pad der deugd.

Ziet gy op het oogmerk en de instelling der dichtkunde, hoort naer het voorschrift van uw voorganger:

- prodesse volunt & delectare poëtae,
Et simul & jucunda & Indonea dicere vitae:

Of zijn het oude dichtstukken, welken gy tot uw richtsnoer verkiest: neemt de besten van hun tot een voorbeeld, en een goede navolging zal u op denzelfden weg brengen; maer leert eerst de ware schoonheden in hen kennen, en vergelijk nauewkeurig het onderscheid dat 'er is tusschen u en hun, omtrent de tijdsomstandigheden van beiden. Vordert gy noch meer, gaet dan met uw eigen reden te rade; of volg het oordeel, niet van het dom en onoplettend gemeen, maer van luiden die in staet zijn over de zaek te oordeelen: wy hebben u reeds de stukken in handen gegeven. Alles roept om verbetering van de ingewortelde vooroordeelen, hoe is 't mooglijk dat men dezelven noch zoo gerust in 't midden van ons kan dulden!

Een ander misbruik van de oude Fabelhistorie in de gedichten der nieuwen bestaet in het aenroepen der Heidensche godheden by den aenvang hunner dichtstukken. Men weet hoe de oude dichters, zoo wel Romeinen als Grieken, gewoon waren de zulken uit hunne godheden, welke zy oordeelden het meeste betrekking op hunne dichtstukken te hebben, in het begin derzelven als by wyze van aenroeping of opdracht

aen te spreken en om hulp en bystand in het volbrengen van hun opgezette werk te verzoeken. Wat eigenlijk aenleiding tot deze zoo oude gewoonte gegeven hebbe, zou mogelijk niet moeilijk zijn te bepalen: zonder dat men het gevoelen van M. Frayn de Tremblay aennam, het welk op een valsche vooronderstelling steunende van zelfs vervalt, wanneer men den grond daervan wegneemt g. Dit is zeker, dat men deze gewoonte ten opzichte der oude dichteren zeer loffelijk te houden hebbe: terwijl aen den anderen kant de blinde navolging, welke onze Christenschryvers daervan gemaekt hebben, hoogst te mispryzen is. En 't moet iemand byna onbegrijplijk voorkomen, hoe luiden van een gezond verstand in de gedachte zijn gevallen, dat het hun wel zou staen, wanneer zy de belagchelyke godheden van eene vreemde en nu geheel verworpene religie als wezenlyke bestaenlijkheden niet alleen aenmerkten, maer zelfs om hulp en bystand in hunne werken verzochten. - Ondertusschen is dit gebruik thands zoo algemeen geworden, dat 'er niemand gevonden wordt die zich over het zelve bezwaerd, of het gemeen stil houdt by deze voorname vlek der hedendaegsche dichtkunde.

Wel is waer, dat 'er nu en dan luiden geweest zijn, voornamelijk onder de Franschen, welke deze feil ontdekkende, dezelve in hunne dichtstukken zelfs of uitdruklijk hebben aengeroerd en verworpen h of door een beter voorbeeld i alleen den Lezer hebben wil-

lendoen opmerken hoe men het ingewortelde misbruik behoorde te verbeteren: maer de algemeenheid van het zelve heeft de meesten belet acht te slaen op deze verstandige wyze van verbetering, die zy zich hadden moeten ten nutte maken. Men zou zeer verstoord zijn en zich byna ontheiligd achten, wanneer

men in ene gereformeerde kerk beelden ontmoette van heilige mannen, Apostelen, of diergelyken, en men zou meenen dat dit de religie eenigen zweem van afgodery deedt hebben; ja men zou anderen om zoodanig een gebruik, het geen zomtijds zijn nuttigheid hebben konde, al ras veroordeelen; terwijl men met genoegen een gedicht lezen zal van een hedendaegsch Poëet, waerin de afgoden der Heidenen openbaer worden aengebeden en om bystand verzocht, zonder dat men zich daer aen in 't minsten ergere. - Beschouwt men de zaek alleen als liefhebber en kenner der dichtkunde, dan is het dwaesheid woorden te gebruiken welke geen beteekenis hebben, en die niet dan het bekrompen oordeel aenduiden van hem die dit in navolging der ouden gedaen heeft k: maer

denkt men over dezelve als Christen, dan verwondert men zich, hoe het herdenken van de waerdigheid van een'godsdienst, als de onze is, den onervarensten niet hebbe doen blozen over de verregaende buitensporigheid, waeraen hy zich schuldig maekte.

Zoo hebben wy dan ons oordeel den Lezer medegedeeld over de verscheiden wyzen, waerop de nieuwe dichters gewoon zijn de verdichtselen der ouden Grieksche en Latijnsche Poëten in hunne stukken te pas te brengen. Velen, twyfel ik niet, zullen my in dezen toevallen, ja ik stel het zelfs niet hopeloos dat 'er niet de een of ander door dit middel van zyne aengenomen vooroordeelen af zou gebracht worden. Ondertusschen zullen 'er aen den anderen kant niet weinigen zijn, welke zich met geweld hier tegen verzetten zullen, wel wetende hoe weinig hun zou overblyven, wanneer men hen de Fabelhistorie ontnam om in hunne dichtstukken te gebruiken. Ik beken dat dezen het minst verdienen dat men zich aen hun oordeel bekreune: In zoo verre als zy hunne byzondere belangens beoogen, en door dezelven belet worden de zaek wel te onderzoeken, is hun oordeel van weinig aenbelang: evenwel, dewijl zy het zijn, welke den meesten invloed hebben op den algemeenen roep van het volk, en men toch altijds meer geneigd is om de ingewortelde vooroordeelen aentekleven l, moeten wy ons noch een ogenblik met hun ophouden. - Zy zeggen,

Ut Pictura, Poësis erit:

Neemt men het gebruik der oude Fabelen van de dichtkunde weg, zoo versteekt men ook te gelijk een schilder van zijn voornaemste sieraed. De meeste desseinen der beste meesteren zijn uit de oude verdichtselen ontleend, en een schilder vindt hier een wijd veld voor zijne verbeeldingskracht geopend, dat hem benomen wordt, zoo haest men het gebruik der oude Fabelen een' Christen ontzegt. - Hierop antwoorde ik: dat voor eerst de zaek noch zeer onderscheiden moet beschouwd worden ten opzichte van een schilder. Wanneer een dichter deze of gene versierde geschiedenis in een zyner werken te pas brengt, dan onderstelt hy dezelve waer te zijn, of ten minsten geloofwaerdig. Met een schilder is het geheel anders gelegen: gelijk alle veld- en land- gezichten die hy ontwerpt niet in wezen ergens gevonden worden,

zoo worden ook niet alle gevallen, die hy in zyne stukken verbeelt, gehouden, als waren zy zeker aldus voorgevallen. Een dichter bepaelt zich tot het geen gebeurt is of gebeuren zou kunnen, terwijl de vryheid van een schilder zich uitstrekt over alles wat hem zijn verbeeldingskracht opgeeft, mogelijk of onmogelijk, als het maer enkel op de uiterlyke zinnen vallen kan. - Maer ten tweden zou ik van oordeel zijn dat men zoo wel den schilder als den dichter in dezen behoorde te bepalen, hoewel de vryheid van den eersten noch altijds veel groter blijft dan die van den laetsten. Zoo weet men hoe veel kwaed zommigen der oude Fabelen gedaen hebben onder de Heidenen zelven: ‘zal ik my zoo zorgvuldig van de meisjes onthouden’, zeide een jong heer by den kluchtspeler Terentius, ‘daer Jupiter zelf en de meesten van onze Goden zoo zeer op de sexe verslingerd zijn geweest?’ En Ovidius bracht tot verontschuldiging van zijn dichtstuk de arte amandi in, dat men om onkuischheid te leren, niet by hem behoefde te komen, of de werken der Poëten in te zien: laten onze vrouwen in de Tempelen gaen, zeide hy, en hunnen godsdienst waernemen, daer zullen zy genoeg vinden om hunne driften aen te zetten, en te doen verwakkeren:

 
Cum steterit Jovis aede, Jovis succurret in aede,
 
Quam multas matres fecerit ille Deus.
 
Proxima adoranti Iunonia templa, subibit
 
Pellicibus multis hanc doluisse Deam.
 
Pallade conspecta, natum de crimine virgo
 
Sustulerit quare, quaeret, Erichtonium.
 
Venerit in magni templum tua munera Martis,
 
Stat Venus ultori juncta viro ante fores.
 
In Venere Anchises, in Luna Latmius heros,
 
In Cerere Jäsion, qui referatur, erit.

Wil nu een schilder zich aen het verbeelden van dat soort van Fabelen overgeven, die hier toe aenleiding kunnen verschaffen, en waervan het getal meer dan al te groot is, dan zegge ik met den Latijnschen dichter Propertius:

 
Quae manus obscaenas depinxit prima tabellas,
 
Et posiut casta turpia visa domo,
 
Illa pueliarum ingenuos corrupit ocellos,
 
Nequitiaeque suae noluit esse rudes:
 
Ah gemat in terris ista qui protulit arte
 
Jurgia sub racita condita laetitia.
 
Non illis olim variobant tecta figuris,
 
Cum paries nullo criminec pictus erat.

In alle dingen is een misbruik, en dit moet men vermyden: Oordeelt nu een schilder dat zijn kunst te veel verliezen zou, wanneer hem de vryheid benomen wierdt om die van de oude verdichtselen te verbeelden, waerna velen dikwils zoo begeerig zijn, en die men zoo gaerne wel geschilderd en wel beschreven ziet, zonder te weten welk een adder men koesterd en hoe schadelijk de gevolgen zijn van iets 't geen in de beginselen zeer onschuldig voorkomt; dan zeg ik rondborstig, dat hy de schoone kunst, waerop hy zich toelegt, in plaets van haer eer aen te doen en te verfraeijen, in tegendeel ontluisterd en verachtelijk maekt

in de ogen van een verstandig aenschouwer, die noch niet van zich heeft kunnen verkrygen om zich naer de aengenomene vooroordeelen te schikken m. Maer vergenoegt hy zich met die Fabelen alleen, welke zonder eenigen aenstoot gezien en herdacht kunnen worden, dan vinde ik geene reden, waerom men hem het gebruik derzelven ontzeggen zou, meer dan van eene gemeene samenvoeging van personen of zaken die hy by zich zelven maekt, zonder dat dezelven hunne betrekking hebben op enig gebeurd geval. - 't Was wel beter, beken ik, dat alle gedachtenis der oude Godsdienst onder ons ten eenenmalen verdelgd wierde, maer dewijl het onmogelijk is een misbruik dat zoo diepe wortelen geschoten heeft en tegenwoordig zoo algemeen is geworden, op eens uit te roeien, zoo kan men ten minsten dat gebruik daervan toestaen, 't geen afzonderlijk beschouwt onschuldig is en niet kan verworpen worden, dan om dat het gene wezenlijkheid op zich zelven heeft.

Een twede zwarigheid die men inbrengt tegen ons gevoelen schijnt van meer gewicht te zijn. Moeten de dichtstukken, zegt men, en wel byzonder het Carmen epicum of Heldendicht naer den trant der ouden ingericht worden of niet? - M. Frayn de Tremblay zegt neen, in 't geheel niet: Maer zijn gevoelen is van geen gezag, en steunt op een kwade veronderstelling die haren oorsprong aen zyne vooroordeelen verschuldigd is. - Wy zeggen, ja: het voor-

beeld van de oude Grieksche en Latijnsche dichteren en de regels welken Aristoteles en Horatius uit dezelven getrokken hebben, dienen noch tegenwoordig ons tot een richtsnoer; echter onder eene voorwaerde, die natuerlijk is, en uit den aerd der zaek onwederspreekbaer volgt: te weten dat men dezelven niet verder uitstrekken moet, dan in zoo verre als wy noch in dezelfde tijdsomstandigheden zijn, waerin de oude dichters waren ten opzichte van 't een of ander gebruik. - Deze bepaling vooraf gemaekt hebbende, kunnen wy het besluit der redenering horen. - De ouden, zegt men, dryven eenparig dat de Fabelen een onafscheidelijk vereischte zijn in een gedicht, voornaemlijk in een Heldendicht: ουκ ισμεν αμυθον και αψευδη ποιησιν, zegt Socrates by Plutarchus: wy kennen geen gedicht dat zonder verdichtselen zy; En hun gevoelen is door Menage n en anderen uit de nieuwen o, sterk voorgestaen: Derhalven moeten wy de oude Fabelen in onze gedichten behouden. - Hierop antwoorde ik, dat men dezen regel en het navolgen der ouden in dit opzichte wederom naer de verandering van tijd moet schikken. Ook begrijpt men klaer dat dit geen algemeene regel kan zijn in

de dichtkunde: de Fabelen der Grieken en Romeinen zijn onafscheidelijk van een Heldendicht. De regel die men vast moet houden is deze; in een Heldendicht wordt noodzakelijk het ongewone, het wonderbare, en 't geen de Franschen noemen het merveilleux, vereischt p. Stelt men dezelve aldus voor, gelijk zy voor moet gesteld worden, dan verandert de zaek ten eenemale van gedaente: dan kan men het merveilleuxbeschouwen ten aenzien der oude dichteren, onderscheiden van onze hedendaegsche Poësie. Wierdt het zelve oudtijds in de Fabelhistorie der Goden gezocht, ons staet het vry iet anders te nemen, en wy moeten zelfs iet anders daer voor nemen, daerom dat de Fabelen der Grieken en Romeinen tegenwoordig al hunne waerdigheid verloren hebben.

Nu blijft de vraeg alleen overig, wat men voor dit alles in de plaets te stellen hebbe, en hoe men die grote opening zal vervullen die het wegnemen der oude Fabelen veroorzaekt in de dichtkunde q? hoe

het merveilleux te brengen in een Heldendicht? en wat dies meer is. - Verre dat ik een dichter zou willen veroordeelen om alleen Stichtelyke Gedichten te ma-

ken, of hem met M. Frayn de Tremblay en de bygelovige uitgevers der Memoires de Trevoux zoude aenraden om de Mathesis by voorbeeld in een gedicht te pas te brengen of een kort begrip der Starrekunde in verzen te bewerken; men weet met hoe weinig genoegen men het werk van den Kardinael de Polignac leest: en Juffr. de Neufville r heeft in hare brieven alleen het eene oogmerk der dichtkunde bereikt, de nuttigheid namelijk, terwijl een Lezer al zoo wel het vermakelyke in een gedicht gewoon is te verlangen, als het nutte. - Neen: maer ik zeg, laet hy zelf denken en laet hy zich niet verslaven aen het navolgen van anderen. Dan zal hy de algemeene re-

gels der dichtkunde ontdekken, en zich tot een richtsnoer voorstellen: dan zal hy zien hoe de dichters zelf hun gebruik hiervan gemaekt hebben, ieder naer hunne byzondere omstandigheden. Homerus leefde in de Fabel-eeuw en schreef in den smaek van zijn tijd: 't zelfde voegde Virgilius ook wel, maer om dat het gemeen toen reeds wyzer wierdt, gaf hy 'er zich zoo veel niet in toe; Ten tyde van Tasso in Italien en van Shakespear in Engeland was men noch gewend aen betoveringen, verschijnsels, enz., derhalven konden zy met recht hunne werken daerna schikken; Men nam Milton niet dan na zijn dood kwalijk het gebruik dat hy gemaekt hadt van de Duivelen in zijn verloren Paradijs: Philipsbracht in zijn Herderszangen de Fabelen van zijn eeuw, en hy droep de goedkeuring weg van velen, voornamelijk van den groten Addison; Eindelijk Voltaire sloeg een nieuwen weg in om het merveilleux te brengen in zijn Henriade, en luiden die wel denken, oordeelen ten rechte dat hy hierin zeer wel geslaegd zy. Zie daer de voorbeelden welke hy ter navolging heeft, ten opzichte der hoofdzake, niet ten aenzien van deszelfs uitwerking: Heeft hy leren orgineel denken, dat is verdient hy den naem van Dichter, dan zal hy voor zich zelven een byzonderen weg uitkiezen om in te slaen, en zien, wat nu wederom best met

de omstandigheden van tijd waerin hy leeft, den smaek van 't volk voor 't welk hy schrijft, en den aerd der tael waerin hy denkt, overeenkomstig zy. Klaegt hy dan noch over het verlies der oude Fabelen, en ziet hy geen kans om daer voor iets in de plaets te vinden, dan laet hy in goed vertrouwen de pen neêrleggen en zijn dichtwerk staken. Zijn oordeel is noch niet rijp genoeg, of hy is niet geboren om ooit Dichter te zijn.

 

Le Philosophe sans fard.

Le plaisir d'être raisonnable me console d'être singulier. Cela fait sentir, combien il est utile, qu'en matière d'Ouvrages d'esprit quelques écrivains ayent la hardiesse de dire ce qu'ils pensent. On éclaire par-là bien des soupçons qui ne demandent qu'à se découvrir; on determine bien des gens à penser ce qu'ils sentoient dejà, au lieu que par la lacheté de suivre toujours le torrent, on prête des armes à l'erreur, on donne occasion à ses partisans de crier:‘tout le monde est de notre avis; tous les hommes sont d'accord là-dessus. ’ Vous qui le pretendez, recueillez les voix, l'Univers disposera de son ennui sur bien des choses que vous soutenez qui les charment.
Mr. de la motte Reflexions sur la Critique.

Vorige