'Als het moet, alleen tegen de geheele wereld'. De briefwisseling tussen E. du Perron en Jacques Gans 1933-1936

43. J. Gans aan E. du Perron: Den Haag, 10 oktober 1936¹⁶¹

Den Haag, 10 Oct '36

Willem van Outhoornstr. 12a

Beste du Perron,

Ik gaf je aan Menno mijn beste wenschen voor jullie mee, maar ik wil je ook persoonlijk nog even schrijven. Je bent zeker dengeen geweest, die op mijn afscheid van het communisme als geloof de meeste invloed heeft gehad. Ik wil niet zeggen dat dit zonder jou niet gebeurd zou zijn. Maar je hebt inderdjd de problemen het zuiverst voor mijn gevoel tegenover elkaar gezet: het individu - al is het nog zoo pover - aan den eenen kant de horde - het doet er niet toe welke, aan de andere kant.

Ook al heeft men zwakke beenen, dan moet men nog probeeren daarop te staan en niet tegen iets anders aanleunen, wanneer men in dat ‘iets anders’ niet opgaat.

Wanneer je me ergens van overtuigd hebt, is het hiervan, dat een vlucht in het ‘dienen’ geen oplossing van het persoonlijke levensprobleem beteekent, dat dit nog geen moed, maar veeleer een lafheid insluit.

Je gaat uit Europa weg op een oogenblik dat de dienende horden van allerlei kleuren van plan zijn er weinig van over te laten. De cultuur van Europa heeft Stendhal, maar ook Hitler voortgebracht. De laatste vergalt voor ons, wat de eerste ons heeft doen liefhebben.

En toch weet ik niet of ik er ooit zal uitkomen. Ik heb geen ‘Land van Herkomst’ en voor een ‘Land van Toekomst’ heb ik geen energie genoeg. Als wij intusschen niet vergast zijn, ben ik al blij het over een jaar tot China te

161 Du Perron stuurde deze brief door aan Greshoff met het volgende commentaar: ‘Beste Jan, Hierbij voor de aardigheid de afscheidsbrief van Gans, met het oog op Kees! Is het niet amusant dat Gans mijn ‘werking’ op hem voortzet op Kees, terwijl aan den anderen kant Kees mij ‘mistrouwt’, niet serieus genoeg vindt, etc. en van Gans' lippen het manna der ware wijsheid drinkt? En zoo gaat het altijd, geloof ik, altijd. [...] De brief van Gans hoeft niet terug.’ Du Perron aan Greshoff, Tjitjoeroeg, 15 december 1936.
Kees is Cornelis Jacobus Greshoff, zoon van Jan Greshoff.

[p. 81]

kunnen brengen en misschien zie je mij dan op een goeden dag je erf opwandelen.

Deze winter zal ik weer in 't Quartier Latin wonen, of beter gezegd zweven. Het spijt me, dat ik niet meer met je in Parijs heb kunnnen praten, voor je weggaat, maar sommige dingen zijn me ietwat tegengeloopen, waardoor ik pas volgende week op zijn vroegst weg kan.

Doe mij een plezier en schrijf mij je adres in Indië, wanneer je het weet, mijn adres in Den Haag blijft voorlopig vast, vandaar uit wordt alles mij nagestuurd.

Ik hoop, dat jullie het er in Indië goed van afbrengen.

Met allerbeste groeten, ook aan Bep

Gans

[p. 82]

Brief 31 in het handschrift van E. du Perron