Verzameld werk. Deel 6

[p. 634]

Verantwoording van de Tekst

Voor de algemeenheden betreffende de verzorging en de verantwoording van de tekst wordt verwezen naar deel 3, blz. 705-706.

Over de spelling van citaten in dit deel zij het volgende opgemerkt. In sommige, b.v. voor vaktijdschriften bestemde bijdragen heeft Van Eyck de spelling van het origineel overgenomen, in andere, b.v. de Inleidingen in de Bibliotheek der Nederlandse Letteren, heeft hij ze gemoderniseerd. Dit verschil is hier gehandhaafd. In aanhalingen uit gedichten van Albert Verwey is de spelling opnieuw aangepast volgens het door Van Eyck uitgegeven ‘Oorspronkelijk Dichtwerk’.

Oranje in zelfverdediging

De hele tekst, getypt, gedrukt of in drukproef, kan op weinig na als persklaar worden beschouwd.

Blz. 8: de opdracht ‘Aan Dr. H.D. Benjamins’, d.i. aan de vader van Mevrouw N.E. van Eyck-Benjamins, is hier toegevoegd overeenkomstig blz. 202, onderaan (‘De geliefde dode aan wie ik deze studie opdraag’).

I. De Justificatie

Voor de hoofdstukken 1 tot en met 3A moest worden gekozen tussen 1^o een door de schrijver ook redactioneel verbeterde drukproef en 2^o een getypte tekst waarin dezelfde verbeteringen als in de proef maar daarnaast ook andere wijzigingen, in hoofdzaak vereenvoudigingen zijn aangebracht. Deze laatste versie wordt hier gevolgd. De hoofdstukken 3B en 4 zijn afgedrukt volgens een met de pen bijgewerkt machineschrift.

Blz. 22 reg. 10 v.b. ‘op de dienaars’: legger ‘de dienaars’.

Blz. 33 reg. 1 v.o. ‘bedoelde’: legger ‘bedoeld was’.

Blz. 51 reg. 5 v.b. ‘waarheidsgehalte’: hierna tussen rode haak-

[p. 635]

jes ‘in het vorige hoofdstuk’. 3A en 3B waren aanvankelijk opgevat als 3 en 4.

Blz. 51 reg. 16 v.o. ‘geloofsvervolging’: legger ‘geloofsvrijheid’.

Blz. 54 reg. 6 v.b. ‘in zoverre’: legger ‘in zooverre Oranje’.

II. Het Wilhelmus

Afgedrukt naar de door de schrijver nog licht gewijzigde tekst in ‘Wilhelmus van Nassouwe, uitgegeven ter gelegenheid van het IVde eeuwfeest der geboorte van Prins Willem van Oranje, o.l.v. Prof. Dr. P. Geyl, met medewerking van een aantal vooraanstaande figuren uit Nederland en Vlaanderen’, Middelburg, G.W. den Boer, z.j., blz. 225-270.

Blz. 74 reg. 11 v.o. ‘die volgens het’: legger ‘die het’.

Blz. 74 reg. 4 v.o. ‘was zoals het Wilhelmus hem’: legger ‘waren zooals het Wilhelmus hen’.

Blz. 77 reg. 17 v.o. ‘dat dit ook’: legger ‘dat het dit ook’.

Blz. 85 reg. 7 v.o. ‘de befaamde woorden’: legger ‘befaamde woorden’.

Blz. 116 reg. 14 v.b. ‘tot al’: legger ‘tegen al’.

Blz. 117 reg. 1-2 v.b. ‘hem tot’: legger ‘was hem tot’.

III. De Apologie

Afgedrukt volgens met de pen bijgewerkt machineschrift. Voor de hoofdstukken 1, 2 en 3A is mede gebruik gemaakt van een drukproef, die door de schrijver slechts op enkele plaatsen gecorrigeerd is.

Blz. 156 reg. 15 v.b. ‘onvoorzichtiger zijn’: legger ‘onvoorzichtiger’. De volzin begon namelijk in eerste lezing met ‘Slechts noemt hij Don Juan...’

Blz. 166 reg. 18 v.b. ‘maar die’: legger ‘maar dat’.

Blz. 176 reg. 9 v.o. ‘Point n'est besoin...’: dit citaat is doorgehaald.

Blz. 179 reg. 13 v.b. ‘aan wedertoestaan’: legger ‘in wedertoestaan’.

Blz. 189 reg. 6 v.b. ‘verdraagzaamheid’: legger ‘onverdraagzaamheid’.

Blz. 189 reg. 9 v.o. ‘revolutionair inzicht’: ‘inzicht’ is geschrapt.

[p. 636]

Blz. 191 reg. 5 v.b. ‘onmiddellijk-bereikbare’: legger ‘onmiddellijk-onbereikbare’.

Blz. 196 reg. 10 v.o. ‘ondanks die’: legger ‘zich ondanks die’.

Blz. 196 reg. 4. v.o. ‘te laten zien’: legger ‘kon laten zien’.

Bijlage: Albert Verwey en het Wilhelmus

Persklaar, met de pen bijgewerkt machineschrift. Het woord ‘Bijlage’ in de titel is niet van de schrijver.

Blz. 204 reg. 1-2 v.b. ‘van dit tijdschrift’: zie Albert Verwey, ‘Het Wilhelmus’ in ‘De nieuwe Taalgids’ deel XXVII (1933), nu herdrukt in ‘Keuze uit het Proza van zijn Hoogleraarstijd (1925-1935) verzameld en verzorgd door Dr. M. Nijland-Verwey’, Zwolle 1956, blz. 73-76. Boven het ms staat in potlood ‘Door de Vooys te lang bevonden, nadat hij 't eerst aan V(erwey) had laten lezen. Wilde alleen een bekorting plaatsen, waar ik van afzag’.

Kritisch Onderzoek en Verbeelding

Blz. 304 reg. 12 v.o. ‘een kuil voortbeweegt’: in het hier gevolgde, door de schrijver verbeterde exemplaar staat bij deze woorden nog de aantekening: ‘herinnering aan Pascal, en aan Baudelaire's “Pascal avait son gouffre avec lui se mouvant”.’

Lezing over Marsman

Een klein cahier bevat, in haastig handschrift, twee lezingen over Marsman, de eerste te Alkmaar, de tweede te Utrecht gehouden. Geen van beide is gedateerd. De uitvoerigste is de tweede, die hier wordt afgedrukt. In de marge van het ms staan vrij veel toevoegingen, al dan niet door een verwijzingsteken met de tekst verbonden. Deze zijn hier in de tekst zelf opgenomen waar het mogelijk was dit te doen zonder hem te onderbreken. Zo niet zijn ze in voetnoot geplaatst. Een aantal aanwijzingen voor de spreker als ‘Voorlezen, Lees’ enz. zijn geschrapt voor zover ze voor het begrip van de tekst niet onmisbaar waren. Ze worden in de hier volgende aantekeningen vermeld.

Blz. 308 reg. 4-3 v.o. ‘begonnen was’: ms ‘begonnen’.

[p. 637]

Blz. 309 reg. 4 v.b. ‘Heerscher:’ ms ‘Heerscher, dat ik u zal voorlezen. Voorlezen Heerscher’.

Blz. 309 reg. 15 v.o. ‘kosmos’: hierna in ms tussen haakjes een niet goed te lezen toevoeging, misschien ‘Vooral door deze het ik en het verhevene’.

Blz. 310 voetnoot 1 ‘ook in De twee’: ms ‘ook De twee’.

Blz. 311 reg. 2 v.b. ‘Wacht’: hierna in ms ‘Voorlezen: Wacht’.

Blz. 313 reg. 13 v.o. ‘die hij aanbidt’: ms ‘dat hij aanbidt’.

Blz. 313 reg. 9 v.o. ‘religieus’: hierna in ms ‘Lees: Invocatio’.

Blz. 313 reg. 1 v.o. ‘rustend voelt’: hierna in ms ‘Lees Blauwe Tocht III’.

Blz. 316-17 a en b: de bedoeling van de schrijver was a en b van plaats te doen verwisselen. De zinsbouw maakte dit hier onmogelijk.

Blz. 318 reg. 7 v.o. ‘Fort (Scheveningen)’: ms ‘Fort. Lees Fort (Scheveningen)’.

Blz. 320 reg. 7 v.b. ‘zo brokkelig dat’: in ms is ‘dat’ doorgehaald en vervangen door ‘en’ of ‘er’.

Blz. 321 reg. 7 v.b. ‘voorlezen’: hierna is ms ‘Voorlezen Penthesileia laatste deel’.

Blz. 322 reg. 3 v.b. ‘De laatste Nacht’: hierna in ms ‘Voorlezen: De laatste Nacht’.

Blz. 322 reg. 10 v.b. ‘De Gescheidenen’: hierbij in ms een verwijzing ‘Voorlezen’.

Blz. 323 reg. 11-12 v.b. ‘Die Vreemdeling treedt’: ms ‘Die Vreemdeling - ik zal het u dadelijk voorlezen - treedt’.

Blz. 323 reg. 4 v.o.‘De Vreemdeling’: ms ‘Ik zal u nu de Marsman van De Vreemdeling / Voorlezen: De Vreemdeling’.

Blz. 325 reg. 16 v.o. ‘Heimwee’: hierna in ms ‘Voorlezen: Heimwee’.

Blz. 326 reg. 2 v.o. ‘dezelfde periode’: hierna in ms ‘zoals wij de vorige week gezien hebben’.

Blz. 327 reg. 2-1 v.o. ‘als van een’: ms ‘van een’.

Blz. 329 reg. 1-3 v.b. ‘Vous avez...’: in plaats van de tekst staat in ms ‘Voorlezen motto’.

Blz. 329 reg. 12-13 v.b. ‘zien wij de doodsdrang, in de vijfde afdeling al zo sterk, ook in...’: ms ‘is de doodsdrang, in de 5e afd. al zo sterk, zien wij ook in ..’.

Blz. 330 reg. 4 v.b. ‘Paradise Regained’: hierbij in ms ‘Voorlezen’.

[p. 638]

Blz. 330 reg. 16 v.o. ‘bespreken’: hierna in ms ‘Lees Salto Mortale’.

Blz. 331 reg. 9 v.o. ‘dagen later’: hierna in ms ‘Marsman's gedicht luidt aldus: Voorlezen: Les Soldats de Dieu’.

Dichter-wording

Blz. 355: bij de 4de en 5de regel van het citaat uit ‘Jeugd’ verwijst een kruisje in de marge naar onderaan de blz. waar Van Eyck nog deze passage uit ‘Bij het Haardvuur’ (‘Het Levensfeest’) heeft genoteerd: ‘Van dien onovertrefbre' en nooit vergeten avond / Toen zwaan op vijvervlak / Mij, door het maanlicht park alleen naar huis toe dravend, / Staan hield...’

Blz. 361: onderaan de blz. stond in ‘De Stem’ nog deze noot: ‘De kern van deze bijdrage vormt het eerste hoofdstuk van een werk: “Albert Verwey: De Dichter en zijn Mythe”, dat eerlang verschijnen zal’.

Over Leven en Dood in de Poëzie

Afgedrukt volgens de derde, laatste uitgave, die ten aanzien van de eerste varieert. Een paar drukfouten zijn verbeterd volgens de 1e uitgave.

Van der Feesten

Van Eycks interpunctie, enigszins afwijkend van die van Eelco Verwijs' uitgave, is in de aangehaalde passages behouden.

Blz. 435 reg. 10-14 v.b. ‘Een eerste verkenning... hoop ik eerlang te publiceren’: die verkenning is niet verschenen.

Wezen en Functie van Versritme

Niet persklaar manuscript van een lezing, met veel doorhalingen en toevoegingen, in een klein cahier. Voor de samenvatting in tien punten aan het eind, die ook in het ms voorkomt, is echter een getypte, voor de pers bestemde eindredactie gevolgd. Het cahier bevat voorts nog allerlei aantekeningen uit en commentaren op vakliteratuur, met behulp waarvan het mogelijk was de in de lezing aangehaalde werken te identificeren.

Blz. 453 reg. 16 v.b. ‘met behulp van’: ms ‘met behulp’.

Blz. 454 reg. 1 v.b. ‘tot een misschien’: ms ‘een misschien’.

[p. 639]

Blz. 455 reg. 14 v.b. ‘(Van der Kallen)’: M. van der Kallen, ‘Een grammaticaal en rhytmisch onderzoek van Hadewijch's Poëzie’, 's-Gravenhage 1938.

Blz. 456 reg. 13 en 10 v.o. ‘De Groot... zijn belangrijke studie’: Prof. Dr. A.W. de Groot, ‘De Vorm van het Nederlandse Vers’ in ‘De nieuwe Taalgids’ jg. 24, 1930, blz. 1-35.

Blz. 457 reg. 8 v.o. ‘een Jespersen, een Heusler’: cfr. A.W. de Groot, ‘De Structuur van het Vers’ in ‘De nieuwe Taalgids’ jg. 30, 1936, blz. 197-212 en het vervolg daarop ‘Het Thema van het Vers en het Genre’, t.a.p. blz. 245-253.

Blz. 459 reg. 16 v.o. ‘Timaios’: cfr. dit deel blz. 380.

Blz. 462 reg. 7-6 v.o. ‘met de tweede, en met de eerste helft’: ms ‘met de 2e en 1e helft’.

Blz. 462 reg. 4-3 v.o. ‘Prof. de Groot, in een zeer verdienstelijke versritme-beschouwing’: ‘Naar een nieuwe Versleer’ in ‘De nieuwe Taalgids’ jg. 26, 1932, blz. 241-253.

Blz. 463 reg. 3 v.b. ‘Stetsons onderzoekingen’: cfr. A.W. de Groot, ‘Vers, Voordracht, Muziek’ in ‘De nieuwe Taalgids’ jg. 29, 1935, blz. 50-68.

Blz. 465 reg. 1-3 v.b. ‘wat ik... noem’: ‘noem’ niet in ms.

Blz. 467 reg. 11 v.o. ‘en het vaststellen’: ms ‘en dat het vaststellen’; die weglating is hier verkozen boven het bedenken van een werkwoord bij ‘dat’.

Blz. 468 reg. 16 v.b. ‘in ontbreekt’: niet in ms. Ingevuld overeenkomstig blz. 470 reg. 9 v.o. ‘metterdaad ontbreekt’.

Blz. 468 reg. 13-12 v.o. ‘Klages... in zijn boekje’: Ludwig Klages, ‘Vom Wesen des Rhythmus’, Kampen auf Sylt 1934. In het hier volgende voorbeeld is uit het ms ‘1/2 sec.’ veranderd in ‘1/3 seconde’, overeenkomstig Klages' tekst en V.E.'s aantekeningen daaruit.

Blz. 470 reg. 13 v.o. ‘de verwachte’: ms ‘van de verwachte’.

Blz. 471 reg. 10 v.b. ‘het Gijsbrecht-vers’: ms ‘het Gijsbrecht’.

Dierste Prologhe van Die Eerste Bliscap - I

Blz. 490 reg. 6 v.o. ‘dit alles’: legger ‘uit dit alles’.

Dierste Prologhe van Die Eerste Bliscap-II

Niet persklaar machineschrift, waarvan de eerste 5 alinea's wat bijgewerkt zijn met potlood.

[p. 640]

Blz. 496 reg. 1-2 v.b. ‘dit tijdschrift’: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde.

Blz. 497 reg. 12 v.b. ‘gedachtegang. Bestond’: ms ‘gedachtegang, (doorgehaalde passus) en bestond’.

Blz. 503 reg. 6 v.o. ‘De Vreeses 1465’: ms ‘over De Vreese's 1465’.

Blz. 504 reg. 14-16 v.b. ‘had hij... niet over het hoofd gezien’: ms ‘had hij... over het hoofd gezien had’.

Blz. 507 voetnoot: deze tekst staat in ms tussen de regels, met alleen de eerste woorden van het citaat uit Van Mierlo.

Blz. 508 reg. 2 v.b. ‘en de kwade’: ms ‘en kwade’.

Blz. 511 reg. 2 v.o. ‘huwelijk zonder kinderen’: aldus Van Mierlo's tekst l.c. blz. 92; maar blz. 98: ‘(Leendertz') meening, waarover De Vreese reeds had gezegd: dat dit eerste huwelijk, onder kinderen nog, nooit voltrokken werd en dus niet meetelt. Toch neemt P.N. Van Eyck de meening over.’

Blz. 513 reg. 12 v.o. ‘van de prologhe’: in ms is ‘van de’ geschrapt.

Blz. 513 reg. 10 v.o. ‘hoe hij, die...’: aldus het ms.

Blz. 517 reg. 1 v.b. ‘derde geleding’: ms ‘eerste geleding’.

Blz. 518 reg. 11 v.o. ‘telt, heeft’: ‘heeft’ niet in ms.

Blz. 519 reg. 16 v.b. ‘het gaat’: ms ‘en gaat’.

Blz. 520 reg. 6 v.b. ‘erkent dat zij’: ‘zij’ niet in ms.

Blz. 523 reg. 5 v.o. ‘aan elkaar verbonden’: ms ‘aan verbonden’.

Blz. 523 reg. 3 v.o. ‘op de plaats’: in ms is ‘plaats’ geschrapt.

Blz. 525 reg. 2 v.b. ‘met de geest’: ‘met’ niet in ms.

Blz. 525 reg. 4 v.b. ‘moet geweest zijn’: hierop volgt in ms: ‘(noot huwelijk-begin)’.

Blz. 527 reg. 4-5 v.b. ‘wat de hoofdzaken betreft’: ms ‘wat de hoofdzaken’.

Blz. 529 reg. 3 v.o. ‘dat hij orde’: ms ‘dan dat hij orde’.

Drost-studies

Gewijzigd zijn de titels ‘De Pestilentie te Katwijk’ (uit ...‘van Katwijk’) en ‘De Burgtgeesten’ (uit ‘De Burggeesten’). Niet gewijzigd zijn de enkele data op blz. 535, hst. II, die sedert Gerrit Kamphuis' inleiding bij Drosts ‘Schetsen en Verhalen’ in de Zwolse Drukken en Herdrukken 1953 achterhaald zijn.