De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 16. Brieven 2204-2356

2219 Van Bonifacius Amerbach
Bazel, 27 september 1529

Een groet. Ik heb je brief,^1. zeer illustere Erasmus, met de andere die was bijgevoegd, ontvangen; je vraagt of ik die aan Pierre Du Chastel kan sturen - alsof je mij iets moet vragen! Er is immers niets wat je niet met het volste recht mag en kunt bevelen. Ik zal het graag doen en ervoor zorgen dat hij met de allereerste bode die zich aandient naar Bourges wordt gebracht, mits je opnieuw vindt dat hij verstuurd moet worden. Want ik weet heel zeker dat Alciati weggevlucht is wegens een pestepidemie die daar heerst. Dit maakt het in mijn ogen niet erg waarschijnlijk dat Du Chastel gebleven zou zijn; want hoe weinig Fransen zijn er die zich aan zo'n acuut gevaar wensen bloot te stellen! Wees daarom zo goed mij opnieuw te laten weten wat je wilt dat er met de brief gebeurt.

Je oordeel over ketters, ergens uit je pennenvruchten geplukt, is op initiatief van Nijmegen^2. in het Latijn en Duits in Straatsburg gedrukt.^3. Wat die beste man met deze vriendelijke geste in jouw richting bereikt, weet ik niet; ik vrees dat het niet veel verschilt van vijandigheid. Want dat hij het deed met de bedoeling jou bij de nieuwe sekte ter sprake te brengen, geloof ik niet. Iets kan nog zo verstandig of omzichtig en (voeg ik eraan toe) overeenkomstig de waarheid geschreven zijn, maar als het uit zijn verband wordt gerukt, brengt het de auteur in opspraak en wekt het ongenoegen bij het volk op. Dat raakt, zo ooit, dan nu verdeeld, waardoor (om de dichter te cite-

1. Brief 2218 met ingesloten brief 2213.

2. Gerard Geldenhouwer uit Nijmegen, die de kant van de reformatie had gekozen.

3. Amerbach doelt op een van de pamfletten uit 1529 waarin een gedeelte uit Erasmus' Apologia adversus monachos quosdam Hispanos is opgenomen. Het bewuste gedeelte is afkomstig uit Responsio 22 over de rol van de inquisitie. Erasmus wilde niet met de Straatsburgse reformatoren geassocieerd worden en reageerde met de Epistola contra quosdam qui se falso iactant evangelicos (Epistola contra pseudevangelicos), eind 1529 gedrukt in Freiburg. Geldenhouwers naam is hierin vervangen door Vulturius Neocomus.

[p. 54]

ren)^4. ‘twee richtingen ontstaan’. Er zijn aan weerszijden uiteenlopende verdenkingen te bespeuren. De een beschuldigt jou ervan zich zelfs bij deze sekte aangesloten te hebben, de ander ontkent dat, maar alleen...^5. Ik stuur je het niet, omdat de boekverkoper in een mum van tijd zijn hele voorraad hier tot op het laatste exemplaar had verkocht.

Wat de situatie hier betreft, ik weet niet wat Enyo^6. in petto heeft; tenzij ik me vergis, gaat ze de getroffenen nog meer ellende bezorgen. Vroeger hadden het evangelie en oorlog niets met elkaar gemeen. Nu vind je geen wraakgieriger en oorlogszuchtiger mensen dan zij die barsten van hoogmoed en onder de evangelischen, of nee, de geïnspireerden, beschouwd willen worden als koplopers. Maar dit alles laten we aan Christus over. Met mij gaat het des te beter omdat het, naar ik begrijp, met jou goed gaat. Steeds weer zal ik Christus onze Heiland bidden dat het op deze manier zo lang mogelijk goed met je mag gaan. Het ga je goed, zeer geachte Erasmus.

In haast, Bazel, 27 september 1529

Je herkent de hand van hem die werkelijk en van harte de jouwe is.

Je zult wel gehoord hebben dat Oecolampadius en Zwingli naar Marburg vertrokken zijn, waarschijnlijk om Luther onderuit te halen.^7. Hier bereiden we het overwinningsfeest voor.

Aan de heer Erasmus van Rotterdam, groot theoloog en vader van de literatuur, zijn onvergelijkelijke meester en beschermheer. Freiburg

4. Vergilius, Aeneis 2, 39.

5. De tekst is niet compleet.

6. Griekse godin van de oorlog.

7. Het godsdienstgesprek van Marburg (1-4 oktober 1529), waar Luther en Zwingli over de avondmaalskwestie disputeerden.