Haerlems belegerings treur-blij-eynde-spel
(1619)–Govert van der Eembd–
AuteursrechtvrijVerklaringh.
Ga naar margenoot+De Knechten over-hoop, dus arm aen arm ghebonden,
Den Beuls bevolen zijn, en soo na 'tMeyr ghesonden,
| |
[Folio E iiijv]
| |
Gheen Vrouw veroorloft word haer Man te spreken aen,
Hoe seer sy daerom bid; men drijftse daer van daen.
| |
Het droevigh gherucht.Hoort na de nare druck der vrouwen, die ick sagh
Ter Poorten dringhen uyt, daer elck met groot gheklagh
Sijn Man de laetste kus, en vaert-wel wilde gheven;
Maer wierden van de boose Beuls te rugh ghedreven.
Ha, welck een hand-ghewringh! ah, welck een hayr-ghepluck!
Elck Lid droegh in sich selfs een weereldjen vol druck.
De Mannen weenden seer, en met bekrompen herten
Besaghen sy hun Wijfs, die noch de droeve smerten
Verdobbelden door het inwendigh swaer ghesucht;
Den Man sijn Vrouwe sagh beladen met de vrucht,
Op't uyterste des draghts, die met ghevouwen handen
Hem gaern de laetste kus ghegheven had in banden;
Maer laes! ten mocht niet schien, alleen 'tuytwendigh woord,
Vaert wel, vaert wel mijn Lief, mocht van hun zijn ghehoort;
'tGhekarm, 'tghesmeeck, 'tgheween van dees bedroefde Vrouwen
Soo groot was, dat daer door de Wolcken zijn ontvouwen.
Ha onmedoghent hert! die niet en hebt ghejont
Den Man sijn Vrouw te bie'n voor 'tlaetst de lieve mond.
De Moed'ren, die uyt liefd' haer euvel-droeve Kind'ren
Voor 'tlaetste wilden kussen, most den Beul verhind'ren.
En met een Leeuws-ghesicht den Vrouwen soo ghedreyght,
Dat elck af-stond van't gheen daer toe hy was gheneyght.
Ah God! hoe 'tManvolck riep, aensiende vriend of kennis,
Vaert wel, vaert wel, wy gaen u voor in dese schennis,
Groet doch mijn Wijf, en ghy groet doch mijn lieve Kind.
Vriend, riep een ander, groet mijn oude Vader blind,
En kust mijn Vrouw voor my met mijn onnoos'le Schapen,
Wy gaen, wy gaen u voor en in den Heere slapen.
De Beulen stouwden vast 'tverwesen vollick aen,
En dwonghen hun met macht wat stijver aen te gaen;
Wiens herten (half verkleumt) nu in de schoen ghesoncken
In plaets van antwoord niet dan strenghe suchtens schoncken.
Doen sy nu waren op den hoeck des Meyrs ghetre'en,
'tScheen 'twater woud'se niet, en deylde sich van een:
Doch elck (hoe seer bedroeft) begaf sich tot ghebeden,
En wilden met haer ziel de wrake God besteden:
Som sloeghen d'ooghen dan ten Hemel, dan weer neer:
Som uyt ontstelde gheest die draeyden gints en weer,
En smeten een ghesicht (al briessend') uyt haer borsten,
Bedenckende meer, dan sy wel uyt-richten dorsten.
Den nood verkromp den tijd: d'een gaf sich tot gheween:
Som met een diep ghesucht en karmelijck ghesteen
| |
[Folio F ir]
| |
Riepen: vaert wel mijn Wijf, vaert wel mijn uytverkoren,
Soo luyd' oock, dat in Stad de Vrouwen 'tkonden hooren.
Ghevleughelt dus aen een d'eerst in het water viel,
Die van sijn Maet stracks wierd ghevolghet op de hiel.
Tot hondert twee-mael, en noch vier-mael thien en seven.
Door 'sMeyrs bevochte kruyn ghekomen sijn om 'tleven.
Som door des waters drift zijn in de Stad ghebrocht,
Ghelijck of 'tLichaem had sijns Vaders graf ghesocht.
'kSagh ('twelc het droefste scheen) veel 'thooft uyt 'twater trecken)
Als of s'haer kind'ren wilden tot de wraeck verwecken.
Doch u heylighe God, bevolen zy de saeck,
Die 'tzijnder tijdt verleent van als volkomen wraeck.
De Maeght Haerlem met rouw bekleed, sit in de Vertoon-plaets, met een keten aen de voeten ghebonden ende ghekluystert, op een met swart-behanghen stoel, ende spreeckt:
Van't inghedompelt leed mijns onghewroken schennis
Hebt ghy, heylighe God, alleen volkomen kennis:
Vernoeght u aen mijn straf en misval, dat u Maeght
(Vermeestert van dit volck) soo duldelijck verdraeght.
Ghy siet, mijn Borgher word mishandelt en gheschonden,
Som na het water, som na Galgh en Swaerd ghesonden.
'kHeb my uyt hooghe nood, en af-gheparste klacht
Goed-willigh onder dit schoon-schijnend' jock ghebracht;
'tIs waer, 'kbekent voor u: 'kheb 'tvolck (van die my haten,
Oock wat'er van my quam) deerlijck mis-hand'len laten.
O God! maer 'twas uyt nood: ick wass'er toe-gheport
Door 'tveelderley ghekarm en tranen laeuw-ghestort;
Daerom u Maeght, die men met blooten hoofd' te groeten
Pleeght, sit als een Slavin ghekluystert aen de voeten:
Soo dat de plaghe my soo wel valt op den hals
Als 'tminste Lid mijns Lijfs, die proeft des onghevals.
Sijn dan, beleefde God, oorsakers mijne sonden,
Goed-willigh lijd' ick't: oock, hoe strengh ick word ghebonden.
Maer, o ghy eenigh Licht, de duyr-bezworen Eed
Is die mijn Schender dan berouwen ende leed?
Die met ghestaefde re'en soo heyligh is bezworen,
Is die nu krachteloos en t'eene-mael verloren?
Mijn Borgher, die hem gheeft tot af-koop soo veel gelt,
Moet die noch voor het swaerd (als Moorder) sijn ghestelt?
Ha! trouweloose Boef, niet eeuwelijck sal duyren
Mijn onghemeten pijn en pijnelijck besuyren.
Den overlast die ghy mijn lieve kind'ren doet,
Die ick met pijn en smert van jonghs heb opghevoed,
En werd door't woelen van u Beulen niet vergheten,
Veel min door tijds beleyd veroudert noch versleten.
| |
[Folio F iv]
| |
Wel aen, ghy Vrouwen, die u Mannen siet vermand,
V Kind'ren dit van jonghs al suyghend' inne plant,
Op dat sy leeren op den Spangiaert eeuwigh draghen
Een onghewroken haet en onversoenlijck plaghen.
En ghy, o Kind'ren, die u lieve Vad'ren mist,
V herten teghen hun verstaelt en dapper hist,
Suyght in, suyght in de wraeck en voed daer met u jaren,
Op datse by u blijf tot dat de grijse hayren
En suffen ouderdom die in't verghetels-nat
Vervoeren, of dat ghy eerst sijt van wrake sat.
Ghy dan, ghenadigh oogh, sult my uyt dese banden
Verlossen, en met een uyt mijner Schend'ren handen,
'kGheloof het vast'lijck ja, en dan mijn oude macht
Herbeuren uyt den slijck, daer in sy leyd versmacht:
Op dat ick dan (herbaert) dees vaderloose kind'ren
Beschermen mach voor alles wat hun soeckt te hind'ren,
En helpen wrake doen om dit ongodlijck quaed
Te straffen aen hun door een onvoltoghen haet.
Of soo't u dan belieft ('twelck gheensins is 'tvertrouwen)
My nimmermeer, o God, t'herbeuren of 'therbouwen,
Of helper wesen in mijn deerelijcke saeck,
V dan, o Vader, ick bevele dese wraeck.
De Maeght blijft sitten.
Den tijd, van de VVaerheyd met een wit snoer ghebonden ende gheleyd zijnde, word ghevolght van Neeringh ende Voorspoedt.
Tijdt.
Ick over-oude Tijd, die al wat God besluyt,
Voor 'taerds gheslachte spreeck met vollen monde uyt,
Die door mijn Tijdingh-brief en redens vreemt uyt-dond'ren
De Weereld gheef een schrick, en doe den Mensch verwond'ren;
Wanneer sy mijne stem (gh'lijck als door Godes mond,
'tWelck ick oock waerlijck ben) sien blix'men d'eene stond,
En niet dan vuyr en vlam voor d'adems-tocht uyt-schieten,
Flucks daer op wed'rom vreught en heyl door my ghenieten.
Die op d'een ooghenblick vertelle veel en groot,
En daedlijck we'er daer aen den mensch dreygh met de dood.
'kWas eer den Mensche was: ja langh eer 'tonbespraeckte
En redeloose Dier d'eerste vergad'ringh maeckte:
'kWas voor des weerelds grond, en had doen al mijn aerd:
'kWas eer mijn Moeder was, want 'kheb die self ghebaerd:
V dan Haerlemers, weet ick wonder te verkonden,
Want my aen 'twitte snoer de VVaerheyd houd ghebonden.
God heeft verdroten, hoort, u deerlijck ongheval,
Waer door ghy schendighlijck ghekomen waert ten val;
| |
[Folio F ijr]
| |
Des heeft hy in sijn Raed met opset vast besloten,
Dat ghy met dobb'le spoed sult werden overgoten.
Den Spangiaert die u heeft moordadelijck verkracht,
Sal worden sonder slagh of stoot uyt u ghebracht,
En sal dan uwe Stad (met bloode vrees beseten)
Ga naar margenoot+Verlaten, eer hy word van yemandt uyt-ghesmeten.
Hy dan, wien ghy vertrout dat u vergheten had,
Sal sonder teghenstand weer komen in u Stad;
Waent niet, dat Nassaus bloed, noch oock Orangiens sone,
Voor dijn ghetrouwheyd dit u laten sal ten loone,
Veel min vergheten: want sijn Vorstelijck ghemoed
Is met een gulde liefd tot uwaerts op-ghevoed.
Ga naar margenoot+Ghy dan, die siet met smert, u af-ghestorte muyren,
Ontbloot van volck, en meest dijn huysen sonder buyren;
Die vele straten siet ghesmolten onder een,
En 'tvolck daer door ghelijck in wildernissen treen;
Die weent, en siet der Borgh'ren hoofden af-gheslaghen,
En soo veel Galghen 'tvleys van uwe Vrienden draghen;
Het Sparen krielen van soo veel verdroncken do'on,
Waer onder drijft u Vaer, Broer, Oom, Neef ende Soon:
De Stad ronds-om ghemest met 'tvleys van uwe Vrienden,
En bloed der Knechten, die den Prins op't vroomste dienden:
Die al u erfgoed siet verslonden door het vuyr,
'tWelck u voor-ouderen gheworden is soo suyr;
Die (door begonnen schrick) soo verre zijt ghekomen,
Dat yeder reden word voor bloed-straf inghenomen;
Die yeder trommel-slagh (al treckt het volck ter wacht)
Voor nieuwe plonderingh of leus tot moorden acht:
Ja, die siet d'alder-trouwste Vader-stads besorgh'ren
Soo wel oor 'tswaerd ghebuckt als d'minste uwer Borgh'ren;
Die (eynd'lijck) uwe Stad in't bloed-bad siet ghestelt;
De Muyren over-hoop; de Huysen ne'er-ghevelt;
De Vrouwen meest ontmand; de Kind'ren veel ontvadert:
Dees tranen (overhoop in eenen back vergadert,
En aen u hoop ghetoetst) ghesteghen zijn om hoogh;
Dempt u traens-vloeden thans, laet al u Beken droogh,
God eyscht gheen tranen meer, hy schrict van't moordigh branden:
Het woeden neemt een eynd van al u erf-vyanden:
V Borgher (neeringh-loos) ten vollen is gheschat:
Ten vollen is ghezenght u Borgherloose Stad:
Ten vollen over al de Straten zijn ontledight:
Gods gramschap over u ten vollen is bevredight:
Vyt Zuyden komt een volck, hoewel vreemt van u taal,
En na-ghebuyrt met den krom-tongh-uyt-heemsen VVael,
Nochtans, uyt hatingh tot God af-ghestelde Santen,
Begheeren sy by u haer woon-plaets vast te planten.
| |
[Folio F ijv]
| |
'sDaeghs meer dan hondert komt: bewoont u Huys en Hoff,
‘De vryheyd des gheloofs dijd al tot Godes loff,
Ga naar margenoot+De Wijd-beruchte VVael, den Vlamingh en Brabander
Ter Poorten indringt, ja met troppen d'een na d'ander.
Ghelijck de gaeuwe Bye, uyt woon-plaets gantsch verjaeght,
Niet rust voor hy en heb een plaets die hem behaeght,
Dat's, daer elck vry en vranck, onschreumigh voor hun lijven,
Sijn handel uyterlijck mach openbaerlijck drijven:
De welck' hy hebbende ghevonden, draeght de maer
Aen d'and're doolende en uyt-ghedreven Schaer;
Die dan met een ghedruys ter poorten heen in-dringhen,
En op 'spoorts dorpel flucks tot loff huns huys-waerds singhen.’
Soo gaet het met dit volck; noch zijnde voor de Poort,
Een Lied tot lof des Lands van B'loften wierd ghehoort.
Elck brengt me wat hy heeft: men valt terstond aen't bouwen,
'tMan-volck wind arbeyds-loon tot onderhoud der Vrouwen:
De Neeringh groeyt terstond schier in een ooghen-blick;
De voorspoet word ghehult door Godes al-beschick.
De neer-ghestorte Vest word weder op-ghetoghen:
De Grachten (uyt-ghediept) men stelt in't oud vermoghen:
De Kruys-poort ne'erghevelt word oock weer op-ghehaelt,
Noch trotser als voor-heen: gheen Arbeyds-volck en faelt
Om Huysen bouwen: want 'tvolck dapper is aen't groeyen;
De gulde Koop-manschap rijst wederom aen't bloeyen:
Een blaeuw-bemuyrde VVaegh men treckt op uyt den grond:
Een Vleys-hal word gheset daer noyt gheen ander stond,
Die 'tpuyck van Holland prijst, en doen vry-willigh blijcken
Dat d'and 're t'saem voor dees in schoonheyd moeten wijcken.
Een Vis-marckt nieuw ghestelt word tot een soet gherijf,
Den Borgheren ten pronck en onderhoud van't lijf.
Ga naar margenoot+Een Kercke bouwt men dan uyt d'oud'-vervallen muyren,
Met steenen op-ghemetst om duysent jaer te duyren.
Ga naar margenoot+Een Toren op het trotst word korts daer aen ghehecht.
Aen yeder Burrich-wal men nieuwe Platingh leght.
Een deftigh Mannen-huys, tot troost der oude Leden,
Ghesticht word, waer toe 'tvolck (uyt danck) d'aelmoes besteden.
Een VVerck-huys bouwt-men dan, om daer den Deughe-niet
Te voeden, werckende; en dat het swaer verdriet
Der nood-druftighe mocht door milde gift der handen
Versachtet worden, en aen God hun doent verpanden.
Ga naar margenoot+De Ramen woest en wilt, tot weynigh nuts begroeyt,
Verleyd dan worden, en van 'tvolck gantsch uyt-gheroeyt:
Op welcke plaets men stelt verr' boven duysent Huysen:
Men schiet een Graft, men bouwt een Poort en nieuwe Sluysen;
Al nieuwlinghs uyt den grond: men plant een nieuwen Hout,
En doet vergh'lijcken die een woest Arabis Wout:
| |
[Folio F iijr]
| |
Men sterckt, men diept de Stad, elck neestigh is aen't delven:
'tGheen streckt tot 'sStads lof, elck oock rekent voor sich selven.
De zielen zijn vermeert: het afghehouwen Lid,
Aen-een-ghekropen dan, weer aen het Lichaem sit.
Siet dus veranderen door my de langhe Jaren;
Meer als thien-duysent Man men kan by-een vergaren,
Die teghen 'tSpaens-ghebroed met wraeck gheboren sijn,
En op een ooghen-blick soo groot gheworden sijn,
Dat sy sterck ghenoegh zijn, om (by manier van spreken)
Des and'ren daeghs hun leed aen Spangiaerts hooft te wreken.
Gods hand vecht voor dees Stad, en doet haer nemen aen
Elck Lid, dat voor 'sLands-duyr-ghekochte vry wilt staen,
Siet op dan, en met een bewaerheyd al mijn segghen,
Of't niet wel is van nood u muyren uyt te legghen?
Merckt welcke pronck u Stad van Borgher-huysen heeft;
Siet, of elck Insaet hier niet als een Prince leeft.
Dies alles wat u hand aentast, rept of wil roeren,
Gheseghent word, en voor u wilt Gods hand uyt-voeren.
Binnen.
Rey van Borgheren ende Borgherinnen, komen uyt.
Haerlem.
Nu dan, Inboorlingh, toont God ware danckbaerheyd,
En oock ghy vreemdelingh; daer na u Overheyd:
Want Tijd heeft af-ghewist uw's keels-bebloede-tranen,
Dees komt tot danckbaerheyd u allen nu vermanen.
Rey van Borgheren ende Borgherinnen.
1. Borger.
Eeuwighe Dryheyds duyst're woord,
Danck zy u, dat ghy hebt verhoort,
En door de wolcken laten dringhen
Tot u, de stem der suyghelinghen.
1. Vrouw.
Lof zy u, dat ghy niet te laet
De tranen van ons ooghen dwaet,
Eer dat de grove vochticheyden
Ons ziel ter Hellen droevigh leyden.
2. Borger.
Prijs zy u, Heyl'ghe Zebaoth,
Israels Heyland ende God,
Die met des Spangiaerts t'samen-rotten
Door 'sTijds beloop hebt willen spotten.
2. Vrouw.
Eer zy u, goede Vader, dat
Ghy u erbermet onser Stad,
Des willen wy voor al dees dinghen
(Tot danck des goeds) dees Loff-sangh singhen.
| |
[Folio F iijv]
| |
Na de stem: Ou estes vous Bireine mon amy.GHeen smert en duyrt des Menschen ronde tijd,
Soo blijft gheen leydt oock eeuwigh onghewroken:
Gheen gul ghemoed, of 'tword van d'oude Tijdt
Vermorselt en als krachteloos verbroken.
Iuycht nu met ons, verloste Borghery,
'tGhetraent, daer in ghy hebt dus langh gheswommen,
Van wegen d'onlijd'lijcke slaverny,
Is voor Gods Throon ten Hemel op-gheklommen.
De vreemdelingh, die hier sijn Vaderland
Nu weder-vind, en mach sijn ziel bewaren,
Ten offer brengh 'tgoed-jonstigh inghewand
Voor d'Overheyd, op 'sdanckbaerheyds Altaren.
Der Vorsten (die met een gheboghen erm
Ons Vader-land, voor ons en onse kind'ren,
Ghenomen hebben in haer lief bescherm)
Goed voorneem, wilt door onwil niet verhind'ren.
Doch God voor al ghestadelijcken looft,
En bid voor s'Lands soo duyr-ghekochte vryheydt,
Betaelt voor langh met menigh Hollands hooft;
Werckt niet, dat die door twist van uwe zy ,, scheydt.
Des blijf de vreed' het nutste middel wis,
Houd vast in een u pijlen dicht ghesloten:
En wie hier af de rust-versteurder is,
Dien wilt met macht ten Lande heen uyt-stooten.
Oeff'ningh leer u. |
|