De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 3. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven A-M

Lakeman (Balthazar) 1697/98-1733, Doopsgezind

Leven

Geb. Amsterdam 1697/98, begr. Westerkerk 9-5-1733 (3de kl.), zoon van Willem Lakeman Jacobsz, boekhouder, en Anna Lauson, ondertr. pui 12-3-1728 Josina Boelensz, geb. Amsterdam 1695/96, begr. Westerkerk 17-10-1731 (3de kl.), dochter van Isaac Boelensz, zijreder, en Willemina de Keyser, en wed. van Joost de Graaf.

9-6-1724 test. voor not. Wetstein (N.A. 8302, 51).

23-3-1728 huw. voorw. voor not. de Vicq (N.A. 8323, 80).

7-10-1728 en 7-6-1732 test. voor not. Creyghton (N.A. 9565, 121 en 9569, 62).

15-11-1732 inv. nalatenschap voor idem (N.A. 9569, 157).

25-6 - 6-7-1733 inv. nalatenschap voor not. Maten (N.A. 9350, 7123).

Adressen

3-6-1721 etc. aan de Nieuwe Kerk over de Molsteeg (A.C.), 1728 aan de Nieuwe Kerk, 1731 en 1733 op het Water tussen de Papen- en Oudebrugstegen.

Boekhandel

29-3-1721 poorter als boekverkoper, 26-5-1721 gildelid, betaalt jaarzang tot zijn dood, erachter staat genoteerd: bankroet.

24-12-1722 obligatie voor not. Wetstein voor Husson en van Duren van f 1900. -, voor boeken gekocht in hun veiling in den Haag (N.A. 8300, 42).

15-3-1732 fiat van overlieden op het verzoek van Lakeman boeken te mogen veilen wegens de dood van zijn vrouw (G.A. 81, achter 47), 21-22-4-1732 veiling van gebonden, 28-30-7-1732 veiling van ongebonden boeken (G.A. 108).

3-6-1733 beneficie van inventaris, crediteuren vooral boekverkopers en papierkopers (R.A. 2047, 70).

[p. 196]

6-7-1733 op de inventaris, die opgemaakt is, nadat de executeur Bartholomeus van Leuvenigh, predikant van de Verenigde Waterlandse en Vlaamse Doopsgezinde gemeenten, beneficie van inventaris heeft gevraagd voor de erfgenaam, de stiefzoon Philip Boelens de Graaf, wordt de inboedel getaxeerd op f 2912.2. -. De boeken worden getaxeerd door Sal. Schouten: ongebonden Engels f 417.2. -, Latijn f 1955.8. -, Nederduits f 730.1. -, Hoogduits f 13.10. -, Frans f 92.11. -; gebonden in folio Holl.-Latijn f 316.17. -, Frans f 271. -, Engels f 11.4. -; gebonden in 4^o Hollands f 145. -, Latijn f 36.3. -, Frans f 57.18. -; boeken in 8^o Latijn f 37.8. -, Holl. f 200.15. -, Engels f 72. -; boeken in 8^o en 12^o Frans f 99.14. -. Papieren, kerkgoed en boekbindersgereedschap f 375. - (o.a. snijpers en ploeg f 3. -, 8 grote en kleine persen f 5. -). Aan contant geld f 267.12. -. ‘Boek- of uitstaande schulden vermits de zelve niet accuraat genoegh konden werden opgegeeven uyt oorsaeke van de zoogenaemde liquidatien, onder de boekverkopers gebruykelijk wordt verwezen naer de boeken van de overledene.’ Zilver en juwelen zijn verpand. (Bij de getaxeerde boeken zijn vrij veel oude drukken; alles wordt heel laag getaxeerd).

18- etc. 8-1733 ‘Catalogus van veele schoone gebonde en ongebondene boeken, zoo Latijnsche, Fransche, Engelsche, Hoog en Nederduytsche, (onder dewelke veele voortreffelijke werken).... T'Amsterdam Bij Salomon Schouten. (Deze gedrukte veilingcatalogus is gevoegd bij de inventaris).

Uitgeverij

Van 1721 tot 1732 verschenen een groot aantal uitgaven, in het Latijn, Holl. en enkele in het Frans, op zeer uiteenlopende gebieden met de naam van Balthazar Lakeman, waarbij uiteraard nogal wat van zijn Doopsgezinde geloofsgenoten en van Remonstranten. In de Amsterdamse Courant vindt men vele van die drukken geadverteerd, te beginnen met 3-6-1721. Als Franse uitgaven, die ik daarbij aantrof, noem ik:

13-2-1723 ‘Balthazar Lakeman, boekverkoper tot Amsterdam, heeft op de pers, en staet in een dag of zes bij hem uyt te komen Oeuvres diverses de Mr. Racine le fils, entre lesquelles se trouve le fameux Poeme sur la grace 8.’ (A.C.).

4-5-1723 adverteerde hij het verschijnen van een uitgaaf, die in 1719 door de boekverkoper Hendrik Strik was begonnen, Kabinet der natuurlijke historien, wetenschappen, konsten, handwerken..., en wel de maanden januari en februari 1722. Tot einde 1723 zette hij de uitgaaf van dit werk van de Franeker burgemeester en dokter Willem van Ranouw voort (A.C., zie ook 2-11-1723 en 18-4-1724).

7-9-1723 adverteerde hij De Esculapius, een uitgaaf op populair medisch gebied, waarvan elke maandag een aflevering verscheen (A.C.).

18-4-1724 adverteerde hij met andere uitgaven de Histoire de la Bastille (A.C.). Dit was een werk van R.A.C. de Renneville, L'Inquisition Françoise, ou l'histoire de la Bastille, dat hij, net als een Suplement à l'histoire de l'inquisition Françoise ou de la Bastille, samen met anderen uitgaf met het adres: ‘A Amsterdam, Chez Balthazar Lakeman. A Leide, chez Jean & Herm. Verbeek. 1724.’ Met deze uitgevers had hij al eerder contact blijkens advertenties van 5-11-1722, toen hij tezamen met hen en J. du Vivié een herdruk van Bas. Fabri Thesaurus eruditionis scholasticae in fol. 2 vol. adverteerde, en van 7-1-1723 (A.C.). Als derde Franse druk vond ik de Dictionaire d'un voyageur, 8^o van 1732.

1726 etc. hebben vele van zijn uitgaven een door J.C. Philips voor hem getekend en gegraveerd drukkersmerk, met de spreuk: Sativa terra non cessat parere. Deze kunstenaar werkte toen blijkbaar geregeld voor hem.

16-7-1726 werd hij gedaagd door de schout wegens het drukken van de ‘Mistyke godgeleerthyt

[p. 197]

uyt de H. Schrift beweert & van den heer Dr. Hermanus Schijns Mennoniten leeraers in Amsterdam valsche bevattingen gesuyvert etc. sonder dat de naem van eenig bekent autheur ofte translateur daervoor werd gevonden.’; 27-8-1726 veroordeeld tot een boete van f 100. -. (Schoutsrol).

Bijzonderheden

5-10-1724 na de aankondiging van een boekenveiling te zijnen huize en van een uitgaaf van een vertaling uit het Spaans van Gracian, volgt: ‘Bij denzelven werd ook gecollecteert in de Nieuwe Hollandse loterij.’ (A.C., idem 7-10).

In het protocol van not. Creyghton vindt men vele acten betreffende hem. Het erfdeel van zijn vrouw, dat verschillende duizenden guldens had bedragen, was door de slechte gang van zijn zaken zeer teruggelopen.