De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 3. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven A-M

Goethals (Rombertus) 1648/49-...., Geref.

Leven

Geb. Naaldwijk 1648/49, ondertr. kerk 5-5-1684 Sara van Someren, ged. Nieuwe Kerk 22-5-1659, begr. O.Z. Kapel 4-10-1691, dochter van Joannes van Someren, boekverkoper, en Hester de Weer.

5-3-1685 test. voor not. Sylvius (N.A. 4886, 165).

Adressen

1684 Singel, 1691 Herengracht bij de Bergstraat.

Boekhandel en uitgeverij

3-11-1687 gildelid, betaalt tot en met 1709. Erachter geschreven, dat hij vertrokken is naar Utrecht.

Zijn naam vond ik uitsluitend vermeld op uitgaven van de Compagnie, die ik reeds besprak bij Joan Blaeu. In deze Compagnie was zijn schoonfamilie al eerder vertegenwoordigd. Zelf trad hij er waarschijnlijk in 1687 tot toe, maar niet voor alle uitgaven. In het jaar 1696 is hij de leider van de uitgaaf in compagnie van een nadruk van een Engelse uitgaaf:

Op 25-12-1692 had Johannes Wolters privilege van de Staten van Holland gekregen voor Martini Geieri Commentarius in psalmas Davidis en op 15-9-1694 had hij de helft daarvan overgedragen aan P. en J. Blaeu en Comp. In 1695 verscheen dit werk met adres: ‘Amstelodami, ex typographia P. & J. Blaeu, Prostant apud Janssonio-Waesbergios, Boom, à Someren & Goethals.’ Het exemplaar van de U.B.A. heeft daarvoor nog een titelblad: ‘D. Martini Geieri Opera omnia’ met adres ‘Amstelodami, Prostant apud Rembertum Goethals 1696.’ Het tweede deel, Commentaria in proverbia et ecclesiastia Salomonis, heeft het adres ‘Amstelodami, Prostant apud Rembertum Goethals 1696.’ (Zie ook Wolfgang).

13-12-1696 ‘R. Goethals en Compagnie maekt bekent dat tegenwoordig de twee volgende deelen van de Biblia cretica (sic!) afgedrukt en gereet zijn, en van de intekenaren bij den boekverkoper daer de intekening geschiet is, konnen bekomen: soo dat tot nu vier deelen in 't geheel zijn gedrukt; en dat het werk onder Gods zegen soo goeden voortgang heeft, dat men in d'aenstaende maend van maert 1697 den intekenaren nog twee stukken sullen konnen leveren, en daer en boven al bij tijds voor het uytgaen van 't jaer 1697 de resteerende drie deelen. Die nog genegen is om in te tekenen, addresseere sig t'Amsterdam in de winkels van Boom, Waesbergen, Borstius, van Someren en Wolters, t'Utregt bij W. van de Water, en in andere steden bij de voornaemste boekverkopers, en zijn versekert dat het werk afgedrukt zijnde, twintig guldens hooger in prijs sal verkogt worden als tegenwoordig.’ (A.C.).

25-4-1697 ‘R. Goethals en Compagnie maken bekent, dat tegenwoordig het vijfde en sesde deel van de Biblia cretica (sic!) reeds zijn afgedrukt, en bij de boekverkopers, daer de intekening geschiet is, te bekomen zyn, en dat verder onder Gods zegen beloven de drie laetste deelen, buyten merkelyke verhindering, met het uytgaen deses jaers te sullen leveren.’ (A.C.).

25-5-1697 ‘R. Goethals en Compagnie maken bekent dat tot geryf van ider een die hier te lande of elders voorsien is van de Biblia critica te London voor henen gedrukt, geresolveert zijn te

[p. 141]

drukken de bijvoegselen, waermede de gemelde Compagnie haer nieuwe editie vermeerdert heeft, sullende diegene, die daer voor tekent gehouden zijn bij de intekening te betalen 3 gul. aen geld, en daerdoor het voorsz. werk 2 gul. minder hebben als het aen andere verkogt sal werden, nodigt bij desen die genegen is deselve te hebben om haer namen aen te geven tot Amsterdam bij Waesbergen, Boom, Borstius, van Someren en Wolters, en te Utregt bij W. van de Water. Ook is reeds uyt het 5de en 6de deel van de Biblia critica, die bij de boekverkopers, daer intekening geschied is, te bekomen zijn, en dat de verdere deelen buyten merkelijke verhindernisse met het uytgaen deses jaers sullen gelevert werden.’ (A.C.).

Deze uitgaaf in 9 foliodelen naar de druk van Londen van 1660, waarvoor Rembertus Goethals en Comp. op 14-12-1694 privilege van de Staten hadden gekregen, verscheen blijkens de bovengaande advertentiën reeds van 1696 af bij een compagnie, waarvan Goethals de leiding had. Merkwaardig is, dat de naam van Goethals niet op de titelpagina wordt vermeld en het jaar 1698. Alleen de delen I en VI (begin van het Nieuwe Testament) hebben zo'n titelpagina. De titel luidde bij deel I: Critici sacri: sive annotata doctissimorum virorum in Vetus ac Novus Testamentum... Editio nova in novem tomas distributa. Amstelaedami Excudunt Henricus & Vidua Theodori Boom, Joannes & Aegidius Janssonii à Waesberge, Gerhardus Borstius, Abrahamus à Someren, Joannes Wolters, Et Ultrajecti Guiljelmus van de Water. 1698. Cum privilegio. De titel bij deel VI: Criticorum sacrorum tomus sextus, exhibens annotata in quatuor evangelia, met hetzelfde adres en jaartal als boven.

Met hetzelfde vignet verschenen in 1701 en 1702 2 foliodelen: Thesaurus theologico-philologicus, sive sylloge dissertationum elegantiorum ad selectiora et illustriora Veteris et Novi Testamenti loca; a theologis Protestantibus in Germania separatim diversis temporibus conscriptarum. Secundum ordinem utriusque Testamenti librorum digesta. Amstelaedami Excudunt Henricus & Vidua Theod. Boom, Joannes & Aegidius Janssonius à Waesberge, Gerhardus Borstius, Joannes Wolters; Et Ultrajecti Guilelmus van de Water, & Guilelmus Broedelet.