Walden in droom en daad

Walden-dagboek en notulen van Frederik van Eeden e.a. 1898-1903

[Hs. G] Vergadering van 9 Mei 1903.

Aanwezig: Van Eeden, G. de Haer, W. de Haer, De Haan, Koorn, Mina B., Aaltje B., Vogel, Keulen en Hoekstra.

De toestand der kas laat veel te wenschen over. De bakkerij heeft de laatste tijd groote uitgaven gehad. De tuinbouw brengt nog geen groote sommen op. Besloten: de ontvangsten en uitgaven wordt in de verschillende bedrijven door de leiders afzonderlijk beheerd en aan de centrale kas verantwoord en gecontroleerd. Van Koorn, Vogel, en Keulen haar apsirant tijd is afgeloopen en [zij] wenschen niet als colonist in aanmerking te komen. Mina Bolland vertrekt ook. Zij was op Walden om haar overtuigen gekomen en zij gaat om haar overtuigen weer Walden verlaten, daar de grond nog slecht is en haar inziens de kolonie geen kolonie

[p. 218]

is en daar zij denk dat het nooit zal kunnen bestaan. Ook voor de aflossing in 1905, waar die vandaan moet komen (Van Eeden zal daar voor zorgen, zegt Van Eeden), ziet zij liever uit naar wat anders. Koorn leest een briefje van hem voor, wat de reden is waarom hij vertrekt, dat in hoofdzaak de zelfde zijn als van Mina en dat Van Eeden als eigenaar te veel invloed heeft. De Haan zecht, dat hij het nog goed vind dat Van Eeden aan 't nog toe eens tusschen beiden* kan komen, daar hij anders wel eens vreesde dat er niets van teregt zou komen. Vogel zegt dat het nog een persoonlijke zaak is, en dat hij dan evengoed voor ieder persoonlijke zaak kan werken, en dat Van Eeden de menschen krietieseerd en niemand kent**, en dat hij door Van Eedens schrijven hier teleur is gesteld. Koorn heeft berekend dat het van 't jaar weer niet kan bestaan. Tijd van vertrek wil Hoekstra aan de vertrekkende zelf overlaten, zoo het hun het best uitkomt.

De Haer wil nog een bakker hebben. Heller wil wel weer komen. De Haer zal eens zien wat voor de zaak het best past.

Ontwerp statuten rondgegeven.***

* Open variant ‘in handen’ in het manuscript boven ‘tusschen beiden’ geplaatst. De zin loopt niet goed. Moet er staan i.p.v. ‘aan 't nog toe’: ‘tot nog toe’ of ‘af en toe’? Wilde de notulant aanvankelijk schrijven: ‘dat Van Eeden aan 't hoofd staat?’ De open variant is ook niet volledig, er had moeten staan: ‘het heft in handen kan nemen’.

** Hierna de oorspronkelijke tekst (Van Eeden zegt, wie kent iemand) doorgehaald, vermoedelijk door Van Eeden zelf.

*** Deze toevoeging is van Van Eeden (Hs. A).

de tuinbouw: I.t.t. de bakkerij ging de tuinbouw steeds meer achteruit. De investeringen waren hoog, o.a. voor de mest die nodig was om de schrale zandgrond enigzins vruchtbaar te maken. Het was bovendien een naar verhouding zeer arbeidsintensieve afdeling en daarbij kwam nog dat de voormannen van de groep een belangrijk hoger loon verdienden.

Besloten: de ontvangsten [...]: De bakkerij floreerde en de tuinderij kon nauwelijks rondkomen. Toch kwamen tot op dat moment winst en verlies in één kas terecht, waardoor het ene bedrijf in feite het andere subsidieerde, terwijl àlle kolonisten loon naar behoefte ontvingen. De hierdoor ontstane wrijvingen gaven aanleiding tot scheiding der boekhoudingen. (Bij de bakkers zou dit al spoedig geleid hebben tot ongeoorloofde loonsverhogingen).

De centrale kas bleef bestaan, voor het onderhoud van de gebouwen en verdere gemeenschappelijke onkosten. Alle afdelingen waren verplicht

[p. 219]

hierin hun overwinst te storten.

Koorn, Vogel, [...] Mina Bolland: Dit drietal was zeer gekant tegen Van Eedens persoonlijke overheersing en had hiertegen reeds enige tijd een gesloten oppositie gevoerd. Toen Van Eeden toch weer toegelaten werd tot de vergaderingen, besloten zij de kolonie te verlaten.

de aflossing van 1905: In 1899 had Van Eeden samen met Betsy van Hoogstraten voor ƒ 30.000 ‘Cruysbergen’ van Bertha Zimmerman gekocht. Zijn helft bestond uit een renteloze hypotheek tot 1905 (per 1 mei diende deze vervangen te worden door een rentedragende).

Van Eedens schrijven: Waarschijnlijk doelt Vogel hier op hetgeen Van Eeden recentelijk in De Pionier geschreven had. Daar pleitte hij in zijn artikel ‘Concurrentie of wedijver’ (21 maart) voor autoritair geleide kolonies: ‘De geschiedenis van vele werkende groepen heeft 't geleerd. Waar kunstmatige toelagen het bedrijf steunden, waar geen strenge tucht heerschte, geen ervaren en voortvarende leiding bestond, daar kwam verslapping en uiteenvallen.’ Hij maakte voorts een vergelijking tussen strijdende legers, waardeloos zonder goed veldheer, en vreedzame legers-van-de-arbeid, met een bedrijfs-overste, ‘die men vertrouwt en eerbiedigt, omdat hij onmisbaar is voor allen.’

Misschien is ook het artikel ‘Sociaal-democratie en arbeidersbeweging’ (4 april) bedoeld, waarin Van Eeden een felle uitval deed tegen het ‘heerensocialisme’ van de S.D.A.P. en het z.i. verwerpelijk parlementarisme.

Heller: Hendrik Heller. Nadat zijn bakkersgroep te Amsterdam uiteengevallen was, werd hij kennelijk weer geaccepteerd. Eind mei kwam hij terug op Walden.

Ontwerp statuten: Dit zullen dezelfde geweest zijn als die van 19 februari, maar enigszins gewijzigd omdat het ‘communistische verband’ ondertussen was opgeheven. Op 20 april was de Vereeniging Walden opgericht, voor 27 jaar en 6 maanden. Het was de bedoeling dat spoedig officiële aansluiting bij G.G.B. zou plaatsvinden. In de statuten was de acceptatie van G.G.B. als overkoepelend orgaan reeds merkbaar: bij geschillen benoemde het hoofdbestuur een commissie van drie personen en ook kon men bij deze instantie beroep aantekenen tegen besluiten betreffende royement van leden. Tevens zouden alle onroerende goederen van Walden op naam van de hoofdvereniging gesteld worden en de statuten en huishoudelijke reglementen dienden aan het hoofdbestuur te worden voorgelegd.

(Zie bijlage III: Statuten van de Vereeniging ‘Walden’, werkende groep der Vereeniging ‘Gemeenschappelijk Grondbezit’ te Bussum).