Walden in droom en daad

Walden-dagboek en notulen van Frederik van Eeden e.a. 1898-1903

[Hs. G] Vergadering van 16 April 1903.

Aanwezig: W. de Haer, G. de Haer, De Haan, Pape, Koorn, Vogel, Mina, Keulen, Aafjes en Hoekstra.

Verzoek van Van 't Veer, onderchef Amersfoort, slagtofver van de algemeene werkstaking, om op Walden te komen. Met algemeene stemmen afgewezen. Besloten wordt (op verzoek van G. de Haer) om de huishoudingen in 't vervolg een weekloon uit te keeren en dat ze dan in 't vervolg van alles wat ze gebruiken de kostende prijs moeten betalen. G. de Haer en W. de Haer stellen haar weekgeld op ƒ 10. De Haan zal eens nazien wat zijn huishouding kost. Daar de Kolonie te Blaricum van de omgeving bemoeilijkt wordt, wordt besloten hun zoo veel mogelijk te helpen. Besloten dat, mocht de bakkerij een nieuwe oven noodig hebben, de mangelkamer geheel er voor in gebruik te nemen. Van Eeden moet gevraagd worden om het koopcontrakt, om na te zien of wij mee moesten betalen aan het herstellen van de brug.

Van 't Veer: Klaas van 't Veer (1868-1921). Aanvankelijk assistent-stationschef in dienst van de H.IJ.S.M. te Amersfoort; gastheer van Van Eeden tijdens de tweede spoorwegstaking van april 1903; slachtoffer van de daarop gevolgde uitsluiting.

De hier bedoelde brief (of was het een mondeling verzoek?) is niet bewaard gebleven, maar wel een andere uit diezelfde maand, waarin Van 't Veer Van Eeden berichtte dat hij - na zijn ontslag bij de spoorwegen - een agentschap bij de Levensverzekering Haarlem had gekregen en tevens sigaren verkocht. Omdat dit niet voldoende was, informeerde hij ook of er voor hem niet wat te verdienen viel bij de in Amersfoort te vestigen drukkerij Vrede. Hij had grote moeite om aan de slag te komen, omdat op zijn getuigschrift ‘Deelgenomen aan de spoorwegstaking’ stond. Hoewel Van 't Veer op de vergadering ongeschikt werd verklaard om in Walden opgenomen te kunnen worden, is men kort nadien toch

[p. 215]

weer op deze zaak teruggekomen.

In mei probeerde Van Eeden het echtpaar Van 't Veer naar Walden te krijgen. Klaas zou de administratie van De Haan overnemen en zijn vrouw de huishouding van de vertrekkende Mina Bolland. Van 't Veer schreef Van Eeden dat zijn vrouw erg opzag tegen haar drukke taak, maar dat hij graag wilde komen, alhoewel hij enige kritiek op het beleid had m.n. op de organisatie van de tuinbouw. Het echtpaar schijnt wel korte tijd op Walden vertoefd te hebben (de eerste twee weken van juni), maar verdween al gauw door oppositie van de overige kolonisten.

In oktober van datzelfde jaar kreeg Van 't Veer een betrekking bij de coöperatieve winkel (van G.G.B.) te Amersfoort. Later (van 1909-1912) werd hij rentmeester op Walden, daarna verzekeringsinspecteur en fractievoorzitter van de S.D.A.P. te Alkmaar.

slachtoffer van de algemene werkstaking: Na de eerste succesvolle staking moest de tweede spoorwegstaking uitlopen op een algemene staking, maar deze bleek reeds na enkele dagen een volkomen mislukking. Vele arbeiders werden ontslagen. Van Eeden berichtte erover in zijn Dagboek (18 april): ‘Het was alles droevig gister. De nederlaag, de menigte aanvragen om steun, bedreiging tegen Walden.’

Om de paar duizend brodeloos geworden arbeiders weer aan een bestaan te helpen, richtte Van Eeden ‘De Eendracht’ op, een verbruikscoöperatie die ruimschoots werkgelegenheid bood aan de uitgeslotenen en hun bovendien van levensmiddelen e.d. voorzag, die goedkoop waren.

om de huishoudingen in 't vervolg een weekloon uit te keeren: Door deze maatregel werd in feite het ‘communistisch verband’ opgeheven. Wel genoten de kolonisten nog steeds een loon naar behoefte, ongeacht men nu in een rendabel of onrendabel bedrijf werkte. Zo werden de hoofden van de tuingroep, die verlies leed, toch altijd goed betaald, hetgeen bij de anderen (vnl. de bakkers) kwaad bloed zette.

daar de Kolonie te Blaricum van de omgeving bemoeilijkt wordt: Uit sympathie met de tweede spoorwegstaking werd de Gooise stoomtram, waarmee de Blaricumse boeren en de Huizer vissers hun goederen vervoerden, door een deel der Blaricumse kolonisten stilgelegd (zij braken de langs de kolonie liggende rails open). De dorpelingen, die vanwege hun geloofsovertuiging (resp. katholicisme en orthodox protestantisme) toch al niet veel met de ‘sandalenlopers’ en ‘rooien’ van de kolonie der Internationale Broederschap ophadden, werden hierdoor tot uiterste woede gedreven. Het hoogtepunt kwam op Paasmaandag, toen er 's avonds te Hilversum een vergadering had plaatsgevonden van de katholieken, waarin krachtig tegen de stakers en socialisten werd geageerd. In de nacht van 13 op 14 april trok een groep opgehitste en door drank gesterkte mannen naar de kolonie, trachtte haar in brand te steken en gooide een aantal ruiten in.

[p. 216]

Het gevolg was een grote onderlinge verdeeldheid der kolonisten: moest men zich gaan bewapenen of diende het weerloosheidsprincipe gehandhaafd te blijven? De drukkerij vertrok al gauw naar Amersfoort en ook Ds. Kylstra verliet de kolonie. Enzlin ging in 1904 weg na ruzie en maakte van de bakkerij een particulier bedrijf. Alleen de tuindersgroep bleef bestaan, tot 1911.

nieuwe oven: Omdat de bakkerij zo floreerde - de omzet van de Amsterdamse winkel was in korte tijd zeer vergroot - was een derde oven noodzakelijk. Deze kwam in 1903-'04: een dubbele heteluchtoven. Er was een lening van ƒ 1200, - voor nodig. In 1905 werd een elektrische oven geplaatst, geheel gefinancierd door Van Eeden; de kosten bedroegen een halve ton.

de mangelkamer: De kamer in het grote huis waar de was gemangeld werd.

de brug: Waarschijnlijk een brug over 't Luie Gat, het watertje dat langs het terrein van Walden liep.