Walden in droom en daad

Walden-dagboek en notulen van Frederik van Eeden e.a. 1898-1903

28 D.

Met de Kerstdagen veel menschen weg. Meyer teruggekomen uit Santpoort den 23ste. Heden 28 Van Steenis teruggekomen met Louise van Vuuren. Zij zijn gisteren aangeteekend. Marie Rutgers is vertrokken. Er worden inventarissen gemaakt voor 't grootboek. Verder werkboekjes waarin ieder zijn dagelijksch werk opschrijft. Eergister was ik bij Treub om de statuten de bespreken. Nog steeds zoel weer.

inventarissen: Bij het landbouwboekhouden is een inventaris een staat, waarop alle bezittingen en schulden van een bedrijf gespecificeerd worden naar waarde en hoeveelheid.

grootboek: Het grootboek is in het dubbelboekhouden een boek, waarin een rekening wordt geopend voor alle op de balans voorkomende bezittingen en schulden, terwijl ook voor de verschillende soorten van kosten en opbrengsten dergelijke rekeningen worden gebruikt.

Treub: M.W.F. Treub (1858-1931). Direkteur van het Centraal Bureau voor Sociale Adviezen. Oud-hoogleraar economie, die overigens meer zag in naasting van openbare nutsbedrijven (bv. van de spoorwegen) dan in landnationalisatie. Later minister van financiën in het kabinet Cort van der Linden (1913-1918).

[p. 112]

statuten: Deze ontwerp-statuten voor ‘de coöperatieve voortbrengings-en-verbruiksvereeniging met gemeenschappelijk grondbezit ‘Walden’’ werden door Van Eeden ontworpen, gebaseerd op de ideeën van maart 1900 en met het oog op de spoedig verwachte oprichting van G.G.B. Er was nog steeds sprake van twee categorieën leden, maar de vereniging zou voortaan geen dwang meer uitoefenen op politieke, godsdienstige en zedelijke overtuiging der kolonisten. De bestuursorganen waren een bestuur van vijf leden, een raad van toezicht en een algemene vergadering ter controle. Voorts bleek uit de bepalingen een grote afkeer van handeldrijven en kapitaalsvermeerdering via rente.

De statuten berusten in het archief van het C.B.S.A. Van Eeden voerde er met Treub correspondentie over. Hem was gebleken dat Treub twijfelde aan het welslagen van de onderneming. Op deze ontwerp-statuten werd geen koninklijke goedkeuring aangevraagd. (G.G.B. werd pas opgericht in oktober 1901).

Moeielijkheden over Van Steenis. De Haan had slechte inf[ormaties] van hem gekregen en wantrouwde nu beiden. Er was gisting onder de vrouwen, men meende dat de Van Steenissen ‘den baas wilden spelen’.

Ik heb de zaak onderzocht, de mannen bij elkaar geroepen, de stemming verzacht en de vrouwen tot verdraagsaamheid vermaand Van Steenis blijft, zijn fout was een zwakheid geweest. Nu schijnt alles weer goed te gaan. Maar het blijft vast staan dat de gezinnen met kinderen zoo gauw mogelijk een eigen woning moeten betrekken. In 't groote huis alleen ongehuwden en kinderloozen, en spijskokerij onder één directrice.

Wij zullen waarschijnlijk nog wel dit jaar een coöperatie vormen.

slechte inf[ormaties]: Van Steenis had in 1897 de anarchist en stoffeerder P.J. Honig, die in financiële moeilijkheden was geraakt, over de Belgische grens geholpen naar Mechelen. Hij stond toen in contact met een groep Rotterdamse en Mechelse anarchisten. Eind 1898 zou hij zich, in zijn functie van hoofdredacteur van het Delftsch Dagblad, schuldig hebben gemaakt aan verduistering. Het is niet onmogelijk dat dit diefstal in dienst van het anarchisme (i.c. de bovengenoemde groep) is geweest. Begin 1899 werd er bij Louise van Vuuren huiszoeking gedaan. Korte tijd

[p. 113]

daarna werd zij eervol ontslagen uit haar functie van onderwijzeres. Waarschijnlijk stonden deze gebeurtenissen in verband met de moeilijkheden van haar vriend Van Steenis in Delft.

dat de Van Steenissen ‘den baas wilden spelen’: De aanwezigheid van kinderen op het grote huis - drie van Aaltje en vijf van het gezin De Haan - vormde een belangrijke bron van irritatie. De Van Steenissen, beiden voormalige onderwijzers, probeerden enige orde op zaken te stellen, maar geraakten daardoor al gauw in conflict met De Haan c.s.

verdraagsaamheid: Enige tijd later, op 8 februari, schreef Van Eeden in zijn Dagboek over de slechte sfeer in de kolonie: ‘Eigenaardige spanning op Walden. Wij zijn allen nog zoo kleingeestig en slaaf van onze instincten. De nieuwelingen worden even wreed behandeld als bij kippen of bijen.’

coöperatie: In ‘Binnenlandsche kolonisatie’ (1901) omschreef Van Eeden duidelijk welke samenwerkingsvorm hij voor ogen had: een produktie-coöperatie van arbeiders levend op en van de gemeenschappelijke grond, die i.t.t. de gebruikelijke (kapitalistische) coöperatie geen winstdeel aan haar leden zou uitkeren maar deze volledig bestemde voor het kweken van reserves en de aankoop van grond en eventueel nieuwe produktiemiddelen. Deze ‘hogere’ coöperatievorm, die Walden nastreefde en die zou leiden tot een communistische kolonie (geven naar krachten en nemen naar behoefte) noemde hij ook wel ‘collectieve coöperatie’. Dergelijke associaties vormden een essentiëel onderdeel in Van Eedens strijd tegen het kapitalisme, die z.i. op economisch (en niet op politiek) terrein gevoerd diende te worden. (Zie hoofdstuk De ontwikkeling).