Dagboek 1878-1923. Deel 2: 1901-1910

[p. XXVII]

Aantekeningen¹⁾

Blz.	regel
1901
503	28	Binnenlandsche kolonisatie. Tw. Ts. VII, I, 204 v., met enige wijzigingen herdr. Studies IV, 251 v.
504	36	School der minne. V.d. passielooze lelie 123. 7 Maart: titel in hs. van het gedicht: Opstanding, in V.d. passielooze lelie (blz. 22): ‘Uitkomst’.
508	1	J.H.L (abberton?), Literatuur en leven (Kroniek 23 maart 1901) noemt FvE een mysticus die met eigen maatstaven gemeten moet worden en neemt het op voor de socialistische kolonies.
509	22	de Engelse rede: Account of Sittings with Mrs Thompson, in West-minster Townhall, Londen, gehouden voor de Society for Psychical Research op 21 april 1901 (Proceedings S.P.R. XVII, 75 v., Nederlandse versie Over spiritisme, Studies IV, 5 v.)
511	1	Kettering, verg. De coöperatie in Kettering. Sociaal Weekblad 15^e jaarg. nr. 28 (13 juli 1901) herdr. Studies IV, 236 v.
513	35	in de oosthoek van Walden woonden Adriaan van Oordt en de Van Hoogstratens.
518	19	Heileeuwerik, V.d. passielooze lelie 125, De rivier ald. 127.
523	23	Dante en Beatrice 71.
	38	D.S. van Warmelo, Mijn commando en guerilla commando-leven. Met een voorwoord van Frederik van Eeden (Amsterdam 1901).
524	7	De planeet. V.d. passielooze lelie 129. een op M.: Mijn bloemenpleegster, ald. 131. De onterfden, ald. 111.
	10	Wernle, Anfänge unserer Religion.
	16	de Engelse vertaling Deeps of Deliverance verscheen in 1902 te Londen bij Fisher Unwin en te New York bij Putman.

1) Dl. I (1878-1900) bevat blz. 1-500, I-XXIV en Pl. 1-34;
Dl. II (1901-1910) bevat blz. 501-1146, XXV-XLIV en Pl. 35-58;
Dl. III (1911-1918) bevat blz. 1147-1726, XLV-LXV en Pl. 59-74;
Dl. IV (1919-1923) bevat 1727 en vlg., LXVI en vlg., Pl. 75-96 en het Register.

[p. XXVIII]

	25	dit was de oprichtingsvergadering van de vereniging Gemeenschappelijk Grond Bezit (G.G.B.). Zie de nauwkeurige uiteenzetting van de stichting in prof. dr. I.B. Cohen's artikel in Mededelingen F.v. Eeden-genootschap V, 1 v. met als bijlage de oprichtingscirculaire, en Verbonden schakels, verzamelde opstellen uit het maandblad der vereniging ‘G.G.B.’. Uitgegeven bij het dertigjarig bestaan van G.G.B. in 1932.
525	12	BvH ging in Aerdenhout wonen.
526	2	Willem Bauer.
	23	Eudoxia, in De Broeders.
527	19	cursus, in verscheiden plaatsen gehouden, samengevat in De blijde wereld.
1902
530	8	van Hans' club.
	25	‘Zij stond op eenen heuvel’, verg. De geest der waarheid, Jeugdverzen 85.
532	30	De Nieuwe Tijd VII (1902) bevatte een reeks van zes vinnige artikelen van J. Saks: De pionieren van Bussum.
533	9	Vrede: de aan de Blaricumse kolonie verbonden, eerst in Den Haag gevestigde drukkerij.
535	14	Dante en Beatrice 51 en 41.
	37	FvE reageerde in De Amsterdammer van 11 mei 1902 scherp op de bestrijding van G.G.B. door J. Saks in De Nieuwe Tijd (zie ook De Pionier van 11 okt. 1902) en door Reyne in De Amsterdammer.
538	12	Van Adriaan Van Oordt.
	33	eerste van de artikelen waardoor de vriendschap met Van Deyssel eindigde, zie hierover De briefwisseling tussen Frederik van Eeden en Lodewijk van Deyssel 354 v.
540	13	Kern van 't leven, XX^e Eeuw 1902 IV, herdr. als Des levens kern, Dante en Beatrice 39.
541	1	als voren 42.
	13	in het ‘waskamertje’ werd gereedschap voor de bijenstand bewaard en was gesmolten.
543	27	FvE en Tromp verkochten huis aan huis de op Walden gekweekte groente.
544	12	nl. voor de Nederlandse vertaling, herdr. Studies IV, 396 v.
	18	J.K. Rensburg recenseerde Van de passielooze lelie en noemde alles

[p. XXIX]

		in FvE's werken wat God en godsdienst betreft onecht en rhetorisch. De Amsterdammer 14 dec. 1902.
	38	Jan Prins.
545	23	A. van Schendel was met Bertha Zimmermann getrouwd, verg. blz. 464, 36.
547	35	Alles voor U!, XX^e Eeuw okt. 1903, herdr. Dante en Beatrice 46.
548	21	Engels concentratiekamp waarin Johanna Brandt-van Warmelo als verpleegster gewerkt had.
549	29	Over wankunst, verg. aant. bij blz. 538, 33.
550	3	Chr. de Wet, De strijd tusschen Boer en Brit. De herinnering van den Boeren-generaal (Amsterdam 1902).
1903
553	11	anoniem in de Pionier van 17 januari 1903?
	26	C.B. Schijn of wezen? (naar aanleiding van ‘Iets over woordkunst I’ door Frederik van Eeden) N. Gids 18^e jaarg. (N. Reeks 8^e) 380 v.
555	14	op initiatief van Troelstra opgericht tijdens een vergadering van de S.D.A.P., de vakverenigingen en de Vrije socialisten, 20 feb. 1903: ‘Comité van Verweer dat een krachtige agitatie zal voeren ter handhaving van de vrijheid van den arbeider’.
	24	verg. In memoriam G.v.V. XX^e eeuw okt. 1903, herdr. als In memoriam, Dante en Beatrice 63.
556	29	de directeuren van de H.IJ.S.M. (‘Hollandsche Spoor’).
557	2	door de vijandige bevolking van Huizen en Blaricum werd de kolonie van de Internationale Broederschap in brand gestoken; verg. A. Perdeck, De ramp van Blaricum. Mededelingen F.v. Eedengenootschap III, 17 v.
	4	7 juni 1902 begon De Pionier. Veertiendaagsch Blad. Orgaan van de Vereeniging Gemeenschappelijk Grondbezit te verschijnen onder red. van Felix Ortt. 31 jan. 1903 werd het een weekblad onder red. van FvE. 5 nov. 1904 kreeg deze er drie mederedacteuren bij. Najaar 1906 kwam er een Commissie van redactie van zeven man, onder wie FvE. Het blad bevat talrijke gegevens over de interne geschiedenis van de produktie- en consumptiecoöperatiebeweging en over de wrijving van de kolonies met de anarchisten en de sociaal-democraten.
	9	de spoorwegstaking eindigde met een uitsluiting. Om de paar duizend hierdoor brodeloos geworden arbeiders aan een bestaan te helpen richtte FvE toen ‘De Eendracht’ op, verg. aant. bij blz. 585, 12 en Pl. 45.

[p. XXX]

	16	Nationaal Arbeids-secretariaat, centraal orgaan van de vakbeweging, dat politiek neutraal trachtte te blijven teneinde alle arbeiders te kunnen omvatten.
558	28	kunstmanifestatie o.a. in het Paleis voor Volksvlijt ten bate van De Eendracht.
559	7	mentholhoudende watjes.
	9	voor ‘Truida en Truida-aksent’ is geen verklaring gevonden.
560	32	vooral van sociaal-democratische zijde.
563	3	de broer en de man van Bertha Zimmermann.
564	8	Piet Gijzenbrug was een spoorhalte ter hoogte van Noordwijkerhout.
566	34	Nico van Suchtelen viel FvE woedend aan om zijn kritiek op Marx, die vE volgens hem niet begreep en zelfs niet kende (Pionier 22 aug. 1903).
567	16	Vrees niet XX^e Eeuw okt. 1903, herdr. Dante en Beatrice 79.
569	4	Zelf-schouw, Dante en Beatrice 67.
570	18	welk vers dit is, kon niet worden vastgesteld. Het sonnet Eudia uit het blijspel Het sonnet van 1883 is ongewijzigd herdrukt in Jeugdverzen (1926).
571	10	kiem van De zendeling.
	29	van V. Welby. 1903.
572	7	Vae victis, brochure over de uitsluiting, herdr. Studies V, 5 v.
	20	de smeden: poging om een G.G.B.-groep te stichten.
573	17	Nieuw-Harmonie, aldus genoemd ter ere van Owen, was een tuinbouwgroep van G.G.B. in de Horstermeer, die uitgroeide tot een boerenbedrijf onder N.S. de Boer, een der bekwaamste medewerkers van de beweging. Hij was een tijdlang secretaris van het hoofdbestuur van G.G.B.
	22	Roodenburg was een mogelijke koper van BvH's huis De Maerle, als dit doorging zou zij meer geldelijke steun kunnen geven.
574	21	djoeat: Ind. vrucht met antidiabetische werking.
	33	De blijde wereld.
576	6	‘Landelijk Comité tot ondersteuning van de slachtoffers der algemeene werkstaking’ (FvE, A.M. Reens, F. Ebeling resp. A.W. Ammerlaan). Verg. Pl. 46.
577	17	Albert Verwey in De Amsterdammer nov. 1903, herdr. Studies IV, 380 v.
	26	de sonnettencyclus Dante en Beatrice die de gelijknamige bundel (Amsterdam 1908) opende.

[p. XXXI]

578	14	Het Volksdagblad van 11 december 1903 had op de voorpagina een ‘Ingezonden’ stuk van FvE, Gorter's logica. Na een debat voor de Amsterdamse studenten op 8 december wilde hij het standpunt van de produktieve coöperatie tegenover dat van de sociaal-democraten verduidelijken.
	23	‘De XX^e Eeuw’, voortzetting van het ‘Tweemaandelijksch Tijdschrift’, die hij samen met Verwey redigeerde.
	37	in het Volksdagblad.
1904
579	7	sonnet XXII in de cyclus.
	29	De trusts en de toekomst der beschaafde wereld. Als feuilleton opgenomen in De Pionier.
	32	Geestelijk leven in Nederland. Christelijk profetisme. Frederik van Eeden, De blijde wereld. XX^e Eeuw 1904 I, 19 v.
581	6	na het overlijden van haar man vestigde Lady Welby zich te Harrow.
	37	De klok, XX^e Eeuw 1904 II, herdr. Dante en Beatrice 3.
582	38	Willem, verg. aant. bij blz. 892, 13.
583	11	er was een deel van Walden verkocht, waarop een fabriekje voor wasverwerking gezet was. FvE vreesde dat de bijen door de geur zouden worden aangetrokken.
	30	Jakob Israël de Haan.
585	12	kiem van De Eendracht (‘de Amsterdamsche zaak’, ‘de Warmoesstraat’, ‘het Spaarkasplan’): een verbruikscoöperatie die de uitgesloten spoorwegarbeiders in dienst nam; behoudens de schamperheid een bruikbaar overzicht bij G. Kalff, Frederik van Eeden (Gron. 1927) 255 v., met vermelding van bronnen.
	13	reis met moeder naar Italië. Het krabbeltje naast de tekst is ongetwijfeld geen zelfportret.
589	25	op een 1 mei-bijeenkomst in Bellevue te Amsterdam pleitte FvE voor het coöperatie-principe (verslag in het Volksdagblad van 3 mei). Hij droeg een gedicht van 12 strofen voor, dat, opgedragen aan Domela Nieuwenhuis, verscheen in De Pionier van 7 mei 1904. De eerste strofe en de laatste geven een voldoende beeld van de inhoud:

Werkers, door den vloek geslagen
van vermomde slavernij,
nu genoeg van klage' en vragen
neemt uw rechten, vecht u vrij -

[p. XXXII]

 

't edel hart en duldt geen schand

 

van vernederenden band.

 

 

 

O gij kunt als kracht en kennis

 

u bezielen wijd en zijd

 

weren elke vrijheidschennis

 

niets weerstaat eendrachtigheid.

 

 

 

Eigen meester niemands knecht.

 

Dat zij aller menschen recht’.

	37	veel gelezen, anoniem verschenen roman (van E.v. Heyking-Flemming). Berlijn 1903, derde dr. Wenen 1904.
593	16	Van de koele meren des doods.
	17	Pijpelijntjes.
	22	Duinweide was BvH's huis te Bentveld.
594	16	Shelley.
595	30	Beweging feb. 1905, herdr. Dante en Beatrice 54.
596	29	kiem van het tijdschrift De Beweging.
600	15	van André Siegfried (Parijs 1904). Een vertaling werd als feuilleton in De Pionier opgenomen.
601	23	door D.Th. Jaarsma in De Kroniek, door FvE fel en beledigend beantwoord in het nr. van 22 oktober.
1905
606	22	Shelley.
607	10	hs. aldus.
608	12	‘Helpt mij dan, wolken met uw zilverranden!’
	17	in Domela Nieuwenhuis' Vrije Socialist waren in januari al stukjes tegen Emons en De Eendracht verschenen. No. 15 van deze 8^e jaargang (22 feb. 1905) bevatte een onbelangrijke maar fel persoonlijke polemiek tussen D.N. en FvE. Zakelijker werd het toen F. Ebeling aan D.N. vroeg (1 mrt) waarom hij De Eendracht eigenlijk bestreed, en deze antwoordde: omdat D.E. voorgesteld wordt als het begin van een oplossing van de sociale kwestie, terwijl het alleen maar een middel is om uitgesloten stakers aan eten te helpen: ‘Humbug’.
609	8	hetzij Illusions perdues. Simples pages d'un journal recueillies par Fr.

[p. XXXIII]

		Berthet (Parijs 1899), hetzij een preview van Illusions perdues, roman van H. Datin (Parijs 1906).
615	27	Stem van generzijds. Beweging juni 1905, herdr. Dante en Beatrice 57.
	28	in De Amsterdammer van 7 mei gaf FvE op verzoek van de redactie openhartig zijn oordeel over Schiller († 1805): ‘een dapper en populair moralist, geen dichter’ (verg. ook blz. 614, 22). Hiertegen kwam 14 dagen later J.J. Griss in het geweer, waarop FvE in een naschrift zijn oordeel wel handhaafde, maar erkende dat zijn toon te schamper geweest was.
617	22	de Kooplui = Minnestral.
618	36	een der kiemen van De Nachtbruid.
	36v.	c, d, e, aldus in hs.
619	9	‘drong ik mij aan tegen mijn getrouw geleide: en zoude ik zonder hem den tocht hebben gedaan?’ Purg. III, 4 v. (vert. H. Boeken).
621	22	Henriëtte Roll en haar zuster Anna Ris-Roll, pianisten.
	25	Ch.-Victor de Bonstetten, Briefe an Friederike Brun, ed. Fr. von Matthison (Frankfurt 1829).
623	10	Dobbe was een boer aan de duinrand ten N. van Noordwijk a.Z.
624	19	HvE was voor een herexamen gezakt.
	30	De kleine Johannes III.
625	38	in 1905 verschenen van de hand van M.H.J. Schoenmaekers, gewezen priester: Levenswil en Ontgin u zelven. Onsectarische beschouwingen over mensch en samenleving.
626	16	voor studie aan de E.T.H.
634	24	Das Kätchen von Heilbronn van H.v. Kleist.
	28	van Gerh. Hauptmann.
	31	verg. over deze Duitse bewerking van De Broeders Mededelingen F.v. Eeden-genootschap I 24 v.
1906
637	32	Brook Farm. Idealistische, Fourieristische kolonie die 1841-1849 te West Roxbury (Mass.) bestond. Verg. voor mogelijke invloed op Walden: L. Swift, Brook Farm (New York 1900). La Clairière, comedie van M. Donnay en L. Descaves (Parijs 1900).
640	5	dit moet slaan op Anna de Savornin Loman's furieuze kritiek op een reeks artikelen van F.W.H. Emons: Walden en G. Grondbezit in De Hollandsche Lelie van 29 nov. tot en met 20 dec. 1905.

[p. XXXIV]

643	23	van Stephen Phillips.
644	29	mijn plan, zie blz. 654r, 38.
646	17	E. Thompson Seton, Wild animals I have known (London 1902).
647	6	Lioba. Dramatische Scène van F. van Eeden, voor sopraan, tenor en bariton-solo, vrouwenkoor en orkest getoonzet door Dan. de Lange (Amsterdam-Leipzig z.j.).
	36	Nico van Suchtelen bracht met het oog op zijn studie enige tijd met gezin en schoonmoeder in Zürich door.
648	11	warenhuis met gerenommeerde tea-room.
650	2	Der kleine Johannes. Deutsche Ausgabe besorgt von Else Otten. (Berlijn 1906).
651	31	heeft stellig betrekking op De duinen, Almanak A.S.C. 1880, herdr. Jeugdverzen 3.
652	6	De kleine Johannes, Tweede en derde deel. Bew. II, 2, 96 v.
656	16	R.A. Vaughan, Hours with the mystics. 1856 en latere dr.
658	25	Poëzie, wijsbegeerte en mathesis Bew. II, 3, 21 v., herdr. Studies V, 149 v.
661	2	hs. boek 18.
	35	door de nalatenschap van zijn schoonmoeder.
664	20	Quia absurdum. Roman (Amsterdam 1906).
666	29	O! o! welk een vuur! het komt op mij af! Aesch. Agamemnoon vs. 1256.
668	5	open variant: boven ‘wezen’ dat niet doorgehaald is, schreef FvE ‘leven’.
670	10	Borel was medewerker aan het te Semarang verschijnende dagblad De Locomotief.
677	35	hs. Paradisio.
681	5	de Isaachsens bewoonden toen een zomerverblijf op Flevorama.
685	7	de Volharding was een met de Eendracht konkurrerende zaak van de gebroeders Toepoel.
	11	Julius de Boer.
686	5	Par. X, 112-124; hen: Dante en Beatrice.
688	35	Tagebücher IV, 146 (Hebbel spreekt daar overigens over Franz I).
691	3	het Utrechtse: lustrumfeesten 1905.
693	27	BvH had na terugkeer uit Zürich een huis in Blaricum laten bouwen naast de Van Suchtelens.

[p. XXXV]

694	18	Free Work at Walden, vertaling van de brochure De vrije arbeid op Walden, herdr. Studies V, 53 v.
	19	Ellen. Ein Lied vom Schmerz. Vertaald door Otto Hauser (Grossenhain 1905).
696	25	zijn zeer vergrote werkkamer op de Lelie.
968	8	G.G.B. had een commissie van onderzoek ingesteld die de arbeidsvoorwaarden op Walden moest nagaan. Het rapport bevatte klachten over onvoldoend omlijnde regelingen en het gevoel dat FvE een soort ‘voogdij’ uitoefende.
	34	Gemeenschappelijk Bezit. De Pionier 29 september 1906.
701	4	verg. De menschelijke onredelijkheid en het socialisme, Studies V, 74 v.
702	3	Frederik van Eeden en De kleine Johannes, Bew. 1906 II, 4, 210 v.
	7	het artikel, waarvan de Ned. vertaling met de titel Hollandsche dramatiek in Studies V staat, verscheen oorspronkelijk in Die Schaubühne; het besteedt veel aandacht aan Verwey's drama's Jacoba van Beieren, Johan van Oldenbarnevelt enz.
	9	kiem van het Ik-Nu-besef uit later jaren.
703	1	De Amsterdammer november 1906, herdr. Studies V, 137 v.
	2	De Pionier 27 oktober tot 22 december 1906; Cornelissen in het Volksdagblad. Zeven van de negen stukken van FvE herdr. Studies V, 166 v.
711	25	niet gerealiseerd.
27	Julius Oldach (1901), Dante en Beatrice 71.
714	32	Shakespeare, 's The Winter's Tale.
718	27	van F. Wedekind.
719	1v.	Duits volksliedje in dialoogvorm.
	10	ver: blijkens de grote spatie geen voorvoegsel maar bijwoord van graad bij ‘loochent’.
720	12	scheiding van MvV.
721	9	De kleine Johannes (I-III) vertaald door Laura Ward-Cole. Een tweede uitgave verscheen in 1911 bij Mitchell Kennerley, New York-London.
1907
737	38	zie voor de volgende beschouwingen: S.M. Noach, Het lied van schijn en weezen en Fechner's ‘Tagesansicht’. Nieuwe Taalgids XXVII (1933) 97 v.
744	24	Paul zou een cursus volgen op de Kensington School of Arts te Londen, zie blz. 891, 3.

[p. XXXVI]

746	25	de Berlin, bij Hoek van Holland.
749	6	als Hollandsche dramatiek vertaald herdrukt Studies V, 128 v.
	24	Duinweide, in Bentveld.
753	29	‘ein bürgerliches Trauerspiel’ van Hebbel.
758	38	Wie Stürme segnen. Roman. Vertaald door Else Otten (Berlijn 1907). Herdr. 1908.
759	12	van deze denkbeelden is alleen De Idealisten gerealiseerd.
764	29	van Gerhardt Hauptmann.
769	29v.	Voor de liefste (V.d. passielooze lelie 20), verg. blz. 140, 35.
770	9	de vertaling van De kleine Johannes: The Quest, verg. echter de aant. bij blz. 721, 9
773	38	Die Nibelungen. Ein deutsches Trauerspiel in 3 Abteilungen, van Hebbel.
778	3	Mien Hazelhoff Roelfzema.
779	21	Tooneelvereeniging.
789	14	Die freudige Welt. Betrachtungen über Menschen und die Gesammtheit Aller (Berlijn 1907). Deze vertaling van De blijde wereld door Else Otten bevatte een extra-hoofdstuk of ‘naschrift’, dat in De Gids 1907 IV, 102 v. in het Nederlands verscheen onder de titel Mijne ervaringen op sociologisch gebied, afz. herdr. Amsterdam 1954 (De Beuk).
790	9	Brieven van Frederik van Eeden. Fragmenten eener briefwisseling uit de jaren 1889-1899 (Amsterdam-Leipzig 1907).
793	1	een der kiemen van De nachtbruid.
	27	idem.
796	38	extra-hoofdstuk, verg. aant. bij blz. 789, 14.
799	34	De Twee Steden: hotel aan het Toernooiveld in Den Haag.
805	28	van Alfred Sutro.
807	13	dit boek: hs. no. 19.
	20	Het Nederlandsch Tooneel.
814	22	Wetenschappelijke bladen.
817	1	Onder FvE's nagelaten papieren is een onvoltooid manuscript waarvan de oorspronkelijke titel Wat is Christus door hem veranderd is in Een onderzoek en een hypothese naar aanleiding van Nietzsche's ‘Antichrist’.

[p. XXXVII]

820	29	zie aant. bij blz. 892, 35.
821	21	door Hamilton Holt.
834	4	‘True love in this differs from gold and clay, / That to divide is not to take away’. Shelley, Epipsychidion vs. 160-161.
	7	Het gebergte. Gids 1907 IV, herdr. Dante en Beatrice 83 v.
835	12	Svengali: griezelfiguur uit George Du Maurier's Trilby, verg. blz. 355, 1.
	23	‘ik ben ook boven geweest’.
835-837		deze versjes Dante en Beatrice 91-94.
837	10	Karisruhe: hier zette HvE aan de T.H. zijn studie voort.
839	3	de journalist Maximilian Harden had als redacteur van het weekblad Die Zukunft de homoseksuele hofkliek met graaf Eulenburg als middelpunt aan de kaak gesteld.
	9	verg. aant. bij 789, 14.
841	24	van L. van Deyssel.
842	19	De omgekeerde wijze (in een noot bij de titel aangeduid als: Korte samenvatting van een opstel, getiteld Mijne ervaringen op sociologisch gebied, in de Gids van October ll.) Bew. III, 4, 236 v.
847	1	trame: stramien, opzet.
851	4	zie aant. bij blz. 790, 9.
1908
861	11	bij Giza Ritschl, die gescheiden was van Bas Veth, verg. 856, 12.
862	14	Johannes der Wanderer. Blätter der Liebe. Deutsche Ausgabe besorgt von Else Otten. Berlijn 1908.
864	37	dit was in Groot-Nederland 1909 II, 249 v. de titel, en in de afzonderlijke uitgave de neventitel van De Idealisten.
865	15	de bakkers waren, op enkelen na, met stille trom en medeneming van hun gereedschap vertrokken om zich bij hun al eerder vertrokken vakgenoten in Bussum te voegen.
866	22	Meerenberg is de oude naam voor het Provinciaal Ziekenhuis te Santpoort.
873	3	FvE sprak 8 maart in Carnegie Hall over Practical Communism, Work and Bread, vertaald gedrukt onder de titel Is communisme een droombeeld? Studies V, 222 v.
878	27	Virginia.

[p. XXXVIII]

882	28	E.R. Scidmore, As The Hague ordains: Journal of a Russian prisoner's wife in Japan. (New York 1907).
883	4	Dante en Beatrice.
	6	De nachtbruid.
	15	er zijn in 1908-1910 geen stukken van FvE in Die Zukunft verschenen. Wel een scherpe maar opbouwende kritiek Frederik van Eeden van Fr. Oppenheimer (1908), verg. blz. 887, 1.
	16	Ehbock was directeur van de Concordia Deutsche Verlags-Anstalt. Gaf uit: Lioba, IJsbrand, Die Nachtbraut.
884	6	wschl. B.L. Putman Weale, Indiscreet letters from Peking. Being the notes of an eye-witness which set forth in some detail, from day to day, the real story of the siege and sack of a distressed capital in 1900, the year of great tribulation. Londen (1900).
887	10	by Nathaniel Hawthorne (eerste dr. 1850), zie blz. 871, 3.
	37	How Mind can heal the Body.
889	35	de Nederlandsche Tooneelvereeniging, onder directie van A. van der Horst en M. Ternooy Apèl.
891	3	uitvoering van het op blz. 744 vermelde plan.
892	35	H. Willem, kweker op Guernsey, schrijft in het Frans, heeft ervaring met communistische ondernemingen; wschl. identiek met de op blz. 582 en 583 genoemde Belg.
893	32	in de op Guernsey geschreven voorrede bij Studies V nam FvE op schampere toon afscheid van zijn landgenoten.
901	23	Ullmo: ook op blz. 1087 noemt FvE deze naam voor een hoofdpersoon.
903	16	de Gist- en Spiritusfabriek.
904	32	J.A. Thomson, Heredity. Monografie.
910	24	van deze plannen is niets verwerkelijkt, behalve dat het obstinate motief ‘trots verbrijzeld’ in De heks van Haarlem en De bokkerijder oj Het skelet op een bepaalde manier gestalte kreeg (verg. H.W. van Tricht, Het hoogmoedsmotief in Van Eeden's drama's. N. Taalg. XLIII (1950), 284 v.)
	31	W. Trotter, Herd Instinct and its Bearing on the Psychology of Civilised Man. Sociological Review I, 3, 227.
914	25	de ik-figuur uit De nachtbruid.
923	37	Dante en Beatrice. Harden, zie aant. bij blz. 839, 3.
925	15	lyrisch drama van Shelley.

[p. XXXIX]

932	19	melodrama betekent hier: door muziek begeleide declamatie.
	34	in Karlsruhe.
937	10	F. Molnár.
945	35	Cornelis Drebbel, de ster van 1572.
947	9	van J.A. Simons-Mees.
948	28	‘Elsje’ is de naam van de nachtbruid.
1909
956	7	zie over ‘het genezen der wonde’ blz. 663, 9 en 670, 13.
970	37	Helen, verg. blz. 973, 986, 991: kiemen van Het paleis van Circe.
985	35	hs. ‘the World Work’.
988	11	alleen een kritisch onderzoek ter plaatse kan de ontwikkeling van deze plannen nauwkeurig vastleggen. MacRae (1865-1951) was inderdaad een ‘inspired millionaire’ die de hand gelegd had op uitgestrekte, geabandonneerde terreinen. Hij wist die, blijkbaar met grote vakkennis, in cultuur te laten brengen door groepen Europese immigranten, meest tuinbouwers, die eigenaar van de grond konden worden en van wie velen schijnen te zijn geslaagd. De Greenboro (N. Car.) Daily News van 23 oktober 1951 noemde MacRae ‘southern industrialist, engineer, agriculturist and resort developer’ en zegt: ‘Fortunately for agriculture, mr. MacRae was not content to hoard the fortunes he made in the development of real estate (...) and in utilities. With his money and his vision, he was able to activate his ideas. When he was unable to convince Americans (...) he turned to Europe. A result was the development of Castle Hayne, populated by Hollanders, which has the highest per-acre income in the State. He settled Italians, Poles and Russians in St. Helena and Germans in Delco enz.’ In deze necrologieën is niets van FvE of zijn denkbeelden, coöperatie b.v., te bekennen. ‘Vaneeden-Colony’ schijnt opgegaan te zijn in het naburige Castle Hayne. - Merkwaardig was dat drs Sj. Wartena, conservator der handschriften aan de U.B. te Amsterdam, aan wie deze berichten te danken zijn, in 1970 in New-Mexico een kolonie bezocht waar men FvE niet kende, maar de eigen beginselen met enige geestdrift hèrkende in FvE's brochure Van Eeden-kolonie in N. Carolina U.S.A. Inlichtingen voor aspirant-kolonisten met een schrijven van Dr Frederik van Eeden / Van Eeden-Colony in N. Carolina U.S.A. Informations for settlers with a letter by Dr Frederik van Eeden (tweetalige brochure Amsterdam 1912), de Nederlandse tekst herdrukt Studies VI, 147 v.
1004	6	een der kiemen van Toen ons kindje glimlachte.

[p. XL]

	29	zie aant. bij blz. 893, 32.
	32 verg. blz. 835-837.
1006	24	Internationale antwoorden. Studies V, 166 v., verg. blz. 703, 2.
1008	2	kiem van de opvoering op Duin-en Kruidberg in 1912.
1009	29	kiem van Sirius en Siderius.
	37	een der hoofdpersonen in Het paleis van Circe.
1010	13	kiem van het Ik-Nu besef.
	23	G. Groddeck, Nasamecu. De gezonde en de zieke Mensch.
1011	3	verg. blz. 970, 10.
	8	in de Independent. H. Holt was de schrijver van The life-stories of undistinguished Americans as told by themselves. New York 1906; verg. blz. 821, 21.
1016	31	dit levensplan is inderdaad uitgevoerd, verg. ook blz. 1017. 28 september betrok FvE voorgoed het grote huis op Walden. TE's huisje kwam ter beschikking van de rentmeester K. van 't Veer. Emons verhuisde naar Bussum-dorp. Pl. 36 en 58.
1018	21	Jacques Perk en zijn beteekenis in de historie der Nederlandsche Literatuur. Een studie. (Amsterdam 1909).
	27	Die Nachtbraut. Roman. Vertaald door Else Otten (Berlijn 1909). In 1920 het derde duizendtal onder de titel Die Traumbraut.
1032	10	Walter Page redigeerde The World's Work, verg. blz. 847.
1034	23	Halloween: de avond voor Allerheiligen.
1039	12	een der personen in De Idealisten.
1044	20	Aan den keizer aller Russen, N. Gids 1890, herdr. Studies II109 v.
1058	31	de notitie over Don Torribio staat boven aan de bladzijde buiten het tekstverband.
1910
1062	24	het voornaamste onderwerp van de tournee was Die Mission des Dichters.
1069	7	ter opneming in Groot-Nederland. De mederedacteuren Buysse en Couperus verzetten zich echter tegen de plaatsing, verg. blz. 1078, 32.
1071	24	in het hs. is de plaats voor de naam opengelaten.
	31	Zeil 1. Zijl.
1072	27	verg. blz. 711, 27.

[p. XLI]

1074	5	van Hugo von Hofmannsthal, door R. Strauss als operatekst gebruikt (opgevoerd Berlijn 1909).
1090	23	verg. blz. 1094, 9.
	35	door N. Levi te Pretoria, verg. Mededelingen F.v. Eeden-genootschap II, 38 v.
1092	5	Studies VI, 190 v.
1095	3	Studies III, 5 v.
1107	13	Volker (pseud. van Erich Gutkind), Siderische Geburt. Seraphische Wanderung vom Tode der Welt zur Taufe der Tat. Berlijn 1910.
1108	2	‘mejuffer C.A. Everts, te 's-Gravenhage Mimi's veeljarige trouwe en zorgzame vriendin en huisgenote’. Jul. Pée, Brieven van Multatuli aan Mr. Carel Vosmaer, 1942. Voorwoord.
1114	26	hs. trilobieten
1124	9	van Gutzkow (1846).
1129	36	Paul bezocht een kunstnijverheidschool in Dresden en woonde er met zijn moeder op kamers.
1131	24	Magdalena P. van Eeden.
1133	25	2 november schreef Bie dat hij een door FvE ingezonden artikel niet plaatste, wel de korte ‘Anmerkung’ over Volker en over Spitteler.
1136	12	Pl. 61. De kop is door FvE aan het Frans Hals-museum te Haarlem vermaakt.
1137	26	kiem van de Forte-Kreis.
1143	1	Welt-Eroberung durch Helden-Liebe door Frederik van Eeden en Volker (Berlijn 1911). Nederlandse vertaling van FvE's gedeelte door H. Borel: De geestelijke verovering der wereld ('s-Gravenhage 1933).
1146	26	o.a. Drama und Musik, door Else Otten vertaald, in Masken, Wochenschrift des Deutschen Schauspielhaus IV H. 21. Dusseldorp 1910.
	27	o.a. The endowment of young writers in The Independent (New York 1910).
	28	de tuinbouwkundige exploitatie van Walden.