Het oude Nederlandsche lied. Deel 3

[p. 2622]

679. Hoort, vrienden, luystert naer dit lied.
(De vier gasten)

Eerste melodie.

⁽¹⁾

(1) Tekst, aanvang:

Tweede melodie.

[p. 2623]

 

1.

 

Hoort, vrienden, luystert naer dit lied,

 

gy christelijke scharen,

 

wat dat vier gasten is geschied,

 

die kameraden waren;

 

zy maekten t'samen eenen band

 

om te bezoeken 't Heylig Land

 

en niet weêrom te keeren,

 

zy zagen 't graf des Heeren.

 

 

 

2.

 

Hun blydschap die is haest vergaen

 

in groote tribulatie,

 

want eenen schrik kwam hun daeraen,

 

't was duyvelsche tentatie:

 

twee tigers maekten groot getier;

 

dees gasten riepen alle vier:

 

‘o God, wat komt ons tegen

 

op dees bedroefde wegen.

 

 

 

3.

 

‘Zou hier iemand vol zonden zijn,

 

die aen God zou mishagen?

 

Maria, zuyver maget reyn,

 

wilt zorge voor ons dragen;

 

want deze reys is onzen wil.’

 

Maar een van deze vier zweeg stil

 

en liet veel tranen leken;

 

toen zeyd hy zyn gebreken.

 

 

 

4.

 

‘Laet my alleen op deze baen,’

 

sprak hy met groot bezwaren,

 

‘'k en heb te biechte niet gegaen

 

in den tijd van negen jaren;

 

voorwaer mijn zonden zyn zoo groot;

 

reyst gy lieden met u dryen voort,

 

want God die mogt ons plagen

 

voor myn verleden dagen.’

 

 

 

5.

 

Toen spraken deze trie getrouw:

 

‘en wilt niet droevig wezen,

 

de litanie van Onze Lieve Vrouw

 

zullen wy voor u lezen,

 

dat zy aen God vraegt om genaed'

 

voor u zonden en ons misdaed,

 

en driemael alle dagen

 

aen God ons ziel opdragen.’

 

 

 

6.

 

Dees tigers zijn verdwenen ras.

 

Zy trokken voort te samen;

 

gelyk het hun begeerte was,

 

tot Jerusalem zy kwamen,

 

en zagen daer het heylig graf

 

waer Christus voor Maria lag.

 

Twee Minder broeders kwamen.

 

die hun de biechte afnamen.

 

 

 

7.

 

Zy kregen op den staenden voet

 

het vleesch en bloed des Heeren;

 

hun groot berouw dat was zeer goed,

 

dat bleek in 't wederkeeren,

 

want dezen gast, vol zonden groot,

 

die bleef te Barcelonen doot,

 

zeer naekt en bloot van leden.

 

Een vrouw kwam daar getreden,

 

 

 

8.

 

Die sprak terstond: ‘vrienden, te saem aen;

 

wilt dat lichaem begraven,

 

maer doet hem eerst een schoon hemd

 

reyst dan langst bosch en hagen,

 

en vreest ook voor geen ongeval,

 

ik weet wie u bewaren zal;

 

maer wilt alle dagen lezen

 

gelijk gy deed voor dezen.’

 

 

 

9.

 

Zy hebben dan met droef geklag

 

het dood lichaem begraven;

 

en korts daer naer, den tienden dag,

 

zy eenen herder zagen;

 

hy had drie schaepkens; dezen vrind

 

hielt nog een vast met een rood lint.

 

Daer en was niet te weyen

 

als steenen ende keyen.

 

 

 

10.

 

Zy vraegden dan met goed verstand:

 

‘wat geeft g'uw schaepkens t'eten?

 

hier en is geen kruyd nog gras in 't land;

 

wy zouden 't geerne weten.’

 

Den herder heeft aen hun verklaerd:

 

‘zy zyn door God en my bewaerd;

 

daer is een uytverkoren,

 

was negen jaer verloren

[p. 2624]

 

11.

 

‘En is nu in den rechten stal;

 

onthoud dit g'heel uw leven,

 

wie dat er was in uw getal

 

en op den weg gebleven.’

 

Den man verdween op staenden voet.

 

Zy reysden voort met droef gemoed,

 

en waren zeer verslagen.

 

Straks eenen geest zy zagen.

 

 

 

12.

 

Die sprak: ‘en zyt toch niet ontsteld,

 

dat ik my kom vertoonen,

 

g'hebt my begraven op het veld,

 

en dat zal God u loonen;

 

gy deedt my ook dit schoon hemd aen.

 

En wilt Gods moeder oyt afgaen,

 

die heeft pardon gekregen

 

voor heel myn zondig leven.

 

 

 

13.

 

‘Ik ben nu in de eeuwigheyd

 

geraekt door uw gebeden.’

 

Den geest heeft hun adieu gezeyd,

 

zy toen hun reys voldeden;

 

zy dankten Gode vroeg en laet

 

voor 't zien van hunnen kameraad.

 

Zondaers, wilt hier uyt leeren,

 

u met berouw bekeeren.

1, 8. Mnl. woordschikking, si en saghen, nu of zij zagen. - 4, 4. sic, De Coussemaker; Van Paemel: acht jaren. - 4, 6. t.: hun dryen. - 8, 7. lezen = bidden. - 10, 8. sic, De Coussemaker; Van Paemel: was acht jaren lang verloren. - 12, 6. en wilt; en is de ontkenning.

Tekst.

Van Paemel, Gent, los blad, nr. 67, ‘liedeken van de vier gasten, die naer Jerusalem trokken en hoe wonderlyk zy onderwegen gevaren zyn. Stemme: ‘O Holland schoon of Pater Marcus’, tekst hierboven; - Willems, Oude Vl, ldr., nr. 132, bl. 316 op 6 str. gebracht; - Hoffman v.F., Niederl. Volksldr., nr. 200, bl. 353, 6 str. met de melding: ‘Vlamisch: van Paemel's Liedersamml., und daraus abgekürzt bei Willems’; - De Coussemaker, Chants populaires des Flamands de France, 1856, nr. 60, bl. 216, zonder bronaanduiding; echter zijn tekst en spelling duidelijk ontleend aan Van Paemel; - Ons volksleven, Brecht, VIII (1896), bl. 188, met aanvang: ‘Komt vrienden, luistert,’ enz., 13 str., medegedeeld door Frans Zand.

De tekst: ‘O Holland schoon’ komt voor o.a. in: Thirsis minnewit, I, Amst. 1752, bl. 19, ‘stem: ô Rotterdam verheven’; - De zingende zwaan of vervolg op de Overtoomsche markt-schipper, Amst. 1759, bl. 90, en De dubbelen en vermeerderde Goese nachtegaal, 2^de deel, Amst. S. en W. Koene, z.j., bl. 85. Een herdruk van dien tekst, waarbij de laatste twee liederverzamelingen worden genoemd, is te vinden in De navorscher, Amst. I (1851), bl. 70, en naar deze laatste bron bij J.H. Scheltema, Nederl. liederen uit vroeger tijd, nr. 6, bl. 19. Dit lied wordt aangehaald door J. ter Gouw, De volksvermaken, Haarlem 1871, bl. 102 aant., onder de stukken vroeger door ‘aanzienlijken en geringen gaarne gezongen’.

De wijs ‘van de vier gasten’ wordt vermeld bij Van Paemel: blad nr. 11, voor ‘Laet ons hier op 's werelds dal’ (van S. Hubertus); - blad nr. 12, voor: ‘Christene zielen al gelyk’ (van den Dominé van Yzendyke); - blad nr. 67, voor: ‘Christene zielen hoort dees lied’ (Merkweerdig historie-lied). Eindelijk, voor het lied: ‘Komt Christene menschen wie gy zyt’, blad 15, wordt aangegeven als stem: ‘Pater Marcus of de vier gasten’. De tweede door Van Paemel aangeduide stem is vollediger

[p. 2625]

aangewezen onder den naam van ‘Pater Marcus d'Aviano’, voor een lied van c. 1717, voorkomende op een los blad van den tijd, met aanvang: ‘Gy christenen ziele al ghelijck’, waarin gehandeld wordt over prins Eugenius (Karel VI van Savoye). De wijs ‘Pater Marcus’ slaat ongetwijfeld op een lied ter eere van Marcus d'Aviano, van de Capuciener orde, geboren in 1631, zoon van een Italiaanschen edelman die, als geloofszendeling, in Venetië, Duitschland, Frankrijk en België ijverde. Zie over zijn verblijf te Gent in 1681, Frans de Potter, De Vrijdagsmarkt te Gent, Gent, 1896, bl. 43-46.

Melodie

I. Willems, t.a.p., met valsche scansie op het einde van regels 1, 2 en 8. Snellaert teekent daarbij aan: ‘door W. verkort en genoteerd, die er onder schreef, dat het veel heeft van zeker gasconsch liedje waarvan ik geen kennis draeg’.

II. De Coussemaker t.a.p. noemt de hem door mondelinge overlevering medegedeelde zangwijs, als tot de zeer populaire behoorende, ‘remarquable par certaines inflexions tonales et surtout par son rythme qui lui donne une physionomie tout-à-fait originale’. Door ‘certaines inflexions tonales’ wordt de modulatie in de onderquart bedoeld, die zich inderdaad zelden in onze liederen voordoet, - Bij II sluit zich aan de lezing, onder nr. 320, met den aanvangsregel als opschrift, voorkomende in O. en N. Hollantse boerenlieties, 2^de uitg. Amst. c. 1700, ook herdrukt door Scheltema, t.a.p.:

O Hol - land schoon, gy leeft in vreê,
Met een - en - der - tig ste-den,
Om -ringt van Rhyn, Maas en Noord-zee;
In u zijn goe - de re-den.
Voor- waar op he - den, met be - leyd,
Zal ik uyt goe ge - ne - gent-heyd
Myn schul - dige pligt be - wy - zen.
Wie kan het Land vol - pry - zen.

Een geraamte van de melodie II, ‘muziek opgenomen door A. van Hoorick’, komt voor in Ons volksleven, t.a.p.