|
| |
| |
| |
485. Een alre lieffelicken een.
Een alre lieffelicken een,
dat is Ihesus van Nazareen,
is van der maget geboren.
Suyo, suyo, suyo su, (driemaal)
lieve susters, is dat niet nu?
Des willen wy nu blide wesen
end hebben vroechde grote,
want hi is nu ons ghegeven
Het was een grote tiit van screyen,
och lange tiit hier te voren,
ende den moet God gheleyen,
Wi souden hebben bliiscap groet,
const wy ons wel besinnen,
is worden mensch van mynnen.
Myn is wel die meeste scat,
die nu is hier in deser tiit,
want wt mynnen quam ons dat,
dat wy syn dus seer verbliit.
Ons is een kyndekyn geboren
end een soen wel ghegeven,
wy syn daer toe wtvercoren,
dat wy des mynnentlic plegen.
God die vader heeft gesent
sinen soen tot een present,
die scat van riiker weerden.
| |
| |
Van desen sueten gherechten
waer wy getrouwe knechten,
dat ons nu moet ontbliven.
Mer onse vader die is riic,
hi soude ons wel begaven.
Hi heeftes nu so seer begonnen,
const wy dat wel begheren,
want die myn heeft hem verwonnen,
hi en can hem niet geweren.
Och mocht ic bi der cribben
end sien hem daer in liggen
Als ic hem dan aldus vonde,
wat mocht ic dan beghinnen,
want si wisten ymmer wel,
dat hi was heer, al scheen hi knechte;
Sie kondichten ons vrede,
wy willens ymmer vennoet syn.
Mit recht sal hi verbliden,
dees graci is gescencket.
Men machs mit ghenen sinnen
die hi ons woude bewisen.
Want dat zuete vaders hert
was op ons hier alsoe groet,
dat God is mensch geboren
end sterff so seer der mynnen doet.
Want wi synt so rechte cranc
mer waer wy in ons vaders lant,
soe mochten wy verbliden.
Daer sel een yegelic syn lief
end hebben van hem alt gerieff
Daer is dat suete vaderlant
mer dat my is soe onbecant,
dat doet my dic versuchten.
Daer werden vrolic in geleyt
die hier nae corten arrebeit
ontfaen die ewige rasten.
| |
| |
Daer is dat wesen sonder gront,
wy konnens niet besinnen,
het soude ons wel worden kondt,
konst wi hem leren mynnen.
God die vader, die is weert
end al dat mach werden verteert,
dat heeft betaelt die sone.
end woud ant cruys gebraden syn.
Die heilige geest sal schencker wesen
van deser sueter mynnen wyn,
daer is altoes guet blide te syn.
syn te dienst daer al bereyt,
mit also groter vrolicheit.
Deus, wat is daer feesten
in des alre oversten hof,
daer die hemelsche gheesten
hem altoes singen groten loff.
soe waer my alte wel gheschiet,
soe mocht ic helpen loven
myn alre overste suete lieff.
dat myn hertkyn ommer meent,
soe waer ooc myn verlangen
tis alsoe mit my gestelt,
end niet te recht verbliden,
ic en bin al claer mit hem verselt.
Hiir om mach ic wel screyen
end wesen droevich van synnen,
daer ic dus langh moet beyen,
eer ic myn lieff gewinne.
ic en waers ooc niet te vreden,
soud ic hem lange derven.
Hi is soe rechte mynnentlic,
ic en mach syns niet onberen
hi is myns zielkyns himmelriic,
wat mach ic meer begheren.
soe moet hi altoes bliven
syn wi hem sculdich weder.
voer ons snachts oec ende dach,
const wy ons tot hem kere,
hi en gheert dair niet meer af.
Dat morch van mynre sielen
Laet ons gheven hert ende syn
Ihesu, onser alre vrient,
hi heeft des veel myt synre myn
op ons altoes seer wel verdient.
| |
| |
ic gheef hem priis end ere
voer al dat leeft op eerden.
Och, mocht ic hem mynnen,
hier nae is alle myn begheert;
al coste my dat myn sinnen,
hi waert my alte mael wel wert.
Hi heeft ons alsulke myn bewiist
wat niet en staet in synen priis,
dat mogen wy gheern derven.
Hi heeftes nu soe seer begonnen
met synre groter mynnen fyn,
dat ic my gheef nu al verwonnen
end wil altoes syn eyghen syn.
Want coem wy vroe of spade
end hebben lang ghemerret,
den sonderen niet ontverret.
setten altoes vast op hem,
ic hope hem noch te scouwen
in dat hemels Iherusalem.
Daer is alsoe groet ioliit,
si leven in eenre mynnen,
Die ons die vader heeft gesant
die moet ons brengen in dat lant
al daer die engelen singen.
So soude ic wel mogen cussen
mit also hertliker lusten
In hem is nu hier al myn hopen;
och, dat doet die riike scat,
die hi nu my heeft ontsloten,
doe hem syn suete herte brac.
van buten ende van binnen.
soe wart nae synre behaechlicheit
gedeylicht al myn sonden.
sy connen wel doen blosen
die ziele dic van binnen.
Hi heeft den doet verwonnen
syn hertkyn wort ontgonnen,
om ons daer in te ontfaen.
den Heer van synre mynnen,
mer ic beveelt hier boven
Si synt, diet hem seer wel verstaen,
doer hem soe moeten si ontfaen,
loff van mynre wegen. Amen.
1, 6. nu = nieuw. - 3, 3. den = dien. - 8, 2. sow = souden. - 8, 3. waer = waren. - 10, 2. const = consten = konden. - 15, 3. woen = wonen. - 15, 4. vennoet = vennoot, deelgenoot. - 25, 3. t.: arbeit. - 26, 4. const, vgl. 10, 2. -
| |
| |
33, 1. onbevangen = ombevangen, omsluiten, vgl. hiervoren I, nr. 64, bl. 320, str. 1, v. 5. - 33, 2. meent = mint. - 34, 4. verselt = vereenigd, verbonden. - 37, 2. te bijgev. - 42, 1. morch = merg. - 45, 2. is bijgev. - 49, 3. t.: ic hop, scowen. - 50, 4. t.: sǔeuen. - 55, 4. gedeylicht, Duitsch: getilget = gedelgd. - 56, 4. t.: den ziele.
| |
Tekst.
W. Bäumker, Niederl. geist. Ldr., nr. 17, Vierteljahrsschrift 1888, bl. 197.
| |
Melodie.
Bäumker, t.a.p.; - J.C.M. van Riemsdijk, Vier en twintig liederen uit de 15de en 16de eeuw, 1890, nr. 9, bl. 15.
Het refrein ‘suyo, suyo’, enz. heeft aan de hymnologen veel werk geleverd. Elders heet het: ‘susa ninna susa noe’ (zie het lied ‘Ons ghenaket die avontstar’, te vinden bij Hoffmann v.F., Niederl. geistl. Ldr., nr. 14, bl. 39) of ‘suja, suja’, ook ‘suze nanje’ (Dr. van Vloten, Nederl. baker- en kinderrijmen, 2de uitg., I, bl. 11, 12), en bij de Duitschers: ‘sausa minne’ (Hoffmann v.F., Geschichte des deutschen Kirchenliedes, 3de uitg., 1861, nr. 248, bl. 420, het lied: ‘Do Gabriel der engel klar’).
Volgens laatstgenoemden schrijver, t.a.p., is ‘susa’ eene vermaning tot stilte, en ‘ninne’ of ‘minne’, zooveel als lieveken. Het woord ‘minneken’ voor ‘lieveken’, is in Vlaanderen nog bekend. Een nog niet gansch vergeten wiegeliedje (zie hiervoren II, bl. 1309), vangt aan: ‘Do, do, kinne (d.i. kindeken) van de minne’.
Het stuk behoort tot de ‘wiegeliederen’ van den Kerstnacht. In Duitschland waren deze gedurende de XVIde eeuw algemeen in zwang. In Frankrijk werd, volgens denzelfden schrijver, de geboorte van Christus, door middel van eene kribbe en zangers in herdersgewaad, reeds vroegtijdig voorgesteld. (H.v.F., Gesch. des deutschen Kirchenliedes, 3de uitg. 1861, bl. 416 vlg.). Hetzelfde gebruik bestond in de Nederlanden. Dr. J.G.R. Acquoy, Kerstliederen en leisen (Verslagen en mededeelingen der K. Akad. van wetensch. Afdeel. Letterkunde, 3de reeks, dl. IV, 1887, bl. 377-85; separaatdruk, bl. 26-37), haalt de getuigenis aan van een Amsterdammer uit de XVIde eeuw, zelf uit de R. Katholieke Kerk voortgekomen, den bekenden Walich Syvaerts. In de ‘Voor-reden’ van zijn ‘Roomsche mysterien’, Amst. 1604, schrijft deze, zich beroepende op de herinnering van zijne vroegere geloofsgenooten: ‘Sy weten hoemen op Kersdach een wieghsken met een beeldeken daer inne, nae een cleyn kindeken ligghende in de luyers gefatsoneert, opt hooch Autaer plachten te setten: ende dat d'Ouders hare kinderen met een wieghsken ende schelle in de kercke leyden: ende als de Priester onder de Misse het kindeken opt Autaer staende begoste te wieghen ende te singhen Eia, Eia, Eia, etc. zoo vinghen de kinderen voort mede aen elck zijne kindeken te wieghen ende Eia te singhen, maeckende daer benevens een groot gheluyt ende gheclanck met haere schellen, dat de gheheele kercke daer van vervult was: waer onder de Orghel op eene sonderlinghe wyse was spelende, die het spel hielp vercieren.’
De Coussemaker, Chants pop. des Flam. de France, Inleiding, bl. VIII, leert hoe voorstellingen van dezen aard nog in de verleden eeuw in de kerken, op Kerstdag, werden gegeven. D. Carnel doet er ons een staaltje van kennen in
| |
| |
't Kribbetje ou le Mystère de la nativité du Christ chez les Flamands de France, eene ‘pastorale dramatique’, verschenen in Annales du Comité Flamand de France, Duinkerke 1854. Deze ‘pastorale’ door Carnel gedeeltelijk uit den mond eener oude blinde vrouw opgeteekend, bestaat uit eene aaneenschakeling van Kerstliederen, tekst en muziek, waarvan sommige van elders bekend zijn, en die de verschillende tooneelen van het spel uitmaken. Zoo worden achtereenvolgens de hiernagenoemde liederen voorgedragen: Eerste tooneel. Den Engel komende tot Maria singt: ‘Ik groet u, weirde Maeght’, enz.; Tweede tooneel. Maria en Joseph te saemen: ‘Wy komen uyt Galileën’, enz.; - Joseph aen Maria: ‘Verslaet u niet Maget en weest niet bedroeft’; - Derde tooneel. Den Engel, verschynende aen de herders: ‘Ontwaekt, loopt herders desen nacht’ (zie dit lied); - Vierde tooneel. Maria in het stalleken met haer kind, singt: ‘Wellekomme Jesse bloeme’; - Vyfde tooneel. De herders komen binnen in 't stal, eenen herder singt: ‘Komt herders en herderinnen’ (zie: ‘Laet ons gaen om te besoeken’): - De herders aenbidden het kindt en singen: ‘Gy, fellen winter, wilt soet weder geven’ (zie dit lied); - Sesde tooneel. De drie Koningen: ‘Wy komen alle drie uyt vremde landen’. Tot slot offeren de Koningen hunne giften ‘singende de volgende ‘sarabande’, waarvan de muziek ongelukkiglijk niet werd bewaard:
Wy vallen alle dry voor uwe voeten
wy vallen voor uw kribbeken neer;
wy komen u als koning groeten
en kennen u voor onsen Heer.
Over de Kribbetjes (Kerstdagspelen) zie mede Prudens van Duyse, De Rederijkkamers in Nederland, I (1900), bl. 216 vlg.
Tot voorbeeld van wiegelied vermeldt Dr. Acquoy het lied: ‘Het quamen drij Coninghen wt verre landen’ (zie hierna), met het refrein: ‘Nu wiegen, nu wiegen wij’. Ook het lied: ‘O herderkens, al soetjes en sonder getier’, met zijn refrein: ‘nu, nu, nu, kintje klein’ (vgl. bij J. Bols, Honderd oude Vl. ldr., 1897, nr. 4, bl. 7: ‘Hoe leit dit kindeken’, met refrein: ‘na, na’, enz.), duidt een wiegelied aan. - E.u.B., Deutscher Liederhort, III (1894), nr. 1951, bl. 656, brengen onder de ‘Krippenlieder’ eene 17de-eeuwsche Duitsche variante van het 15de-eeuwsche: ‘Met desen niewen jare’; zie hierna.
|
|
Auteursrecht onbekend