Logo DBNL
Het leven van Philopater en Vervolg van 't leven van Philopater (1991)

Het leven van Philopater en Vervolg van 't leven van Philopater

(1991)–Johannes Duijkerius–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Het leven van Philopater,1
Opgewiegt2 in Voetiaensche Talmeryen3 en groot gemaeckt in de Verborgentheden4 der Coccejanen.5
Een Waere Historie.6

Tot Groeningen.
Voor Siewert van der Brug, in de Waerheyd.7 1691.

Voorreden.

Men moest, soo men niet zien kon dat byna de geheele wereld door opinien1 geregeerd word, Seeckerlijck weynig oordeels en de oogen verkeert in het voorhooft geplaetst hebben. Geen Sociteyten2 van menschen vindmen, of se volgen meerder op3 Hun aengeboorne waenen, dan 't geen se in haar selven4 door het ingeschaepen ligt als eeuwigduurende Demonstratien5 gedicteert vinden. De gevoelens, in de eerste kindsheyt met de pap ingeslurpt, blijven de mannelijcke jaeren soo digt aen de ribben gegroejt, dat s'er onmooglijck door het subtylste anatomie gereedschap zijn uyt te snyden. Hier van daen alle die woeste brabbelingen onder allerhande slag van menschen, soo wel hooge als laege Stants Persoonen rigten na desen lyn hun geheele Levens cours. De eens Geconcipieerde6 gedagten moeten opgevolgd worden, al souw het Vaertuyg waer aen ieders behoudenisse gelegen is, sig te barsten en aen splinteren stooten. De Vorsten zijn 't die hier op hun ambitie funderen en vryelijck hun Conquesten7 durven uytbreyden. Den Adel braveert8 met dese waepenen voorsien de sulcke welckers affairen9 in Koophandel te dryven bestaen; en dese wederom die geene welcke sy van minder Conditien10 waenen te weesen. Maer wat wonder Capitoliums11 Beursen, Winckels en Burgerwooningen, met dit quaet overlaeden te sien. De Tempelen en Oeffenplaetsen, tot den H. Godsdienst ingeweyt zijn'er niet vry van. Die lieve sindelijcke en net12 gebaeckerde pop13, van ouds met de naem van OPINIE gedoopt, vind men allerwegen in deselve op het hooge autaer staen. Ieder soort van Priesteren bid na de gewoontens sijns Lands en opvoedinge dit aerdige wigt aen; Ja tragten na vermogen selfs de redenlose14 dingen te bewegen met hun sulcks van gelijcken te doen. Elck, als of hy met sijn kruyn aen de starren gestooten en de Godspraecken15 in geheele volumens van den hoogen Hemel gehaeld had, roept en sweert dat hy het waere heeft; dat hier aen te twyffelen, is sijn igheyt versuymen en sig in de helle nederstorten. Dit souw men waer 't mooglijck met Mirakelen bevestigen, dog by gebreck van dese, gebruyckt men dat doodelyk en twesnydende lit, de Tonge, hier klieft men de lugt

meede, ja doet bergen aen stucken splyten. Heeft een Capricieus1 breyn, dit stuckje vlees hoe kleyn het oock is na sijn wil,2 Lieven Hemel! Jupyns3 Blixem bundel, nog sijn gantsche arsenael met donderklooten4 sal het tiende part soo veel gewelds niet maecken. Aen de andere zyde, die laffe Geesten, welcke van jongs af hun werck hebben gemaeckt de sensibile5 dingen te bespeculeren,6 in de korst der saecken te blyven hangen en gewoonlijck uuren lang met een aerdige Eloquentie over een Non Ens7 weten te redeneeren, soo se hier eenige aenlockselen8 op de Tronie by hebben; Wat zijn 't Mannen! Hoe worden se van hun gemeentens toegejuygt, hoe glinstert hun de geleerdheyt op het voorhooft, ja welcke Tropheen sal het slegte9 volck niet voor deselve komen te stigten. Seeckerlijck by aldien10 een Prediker op een vrye en ongebondene wyse en een gemackelijcke maniere redeneert, wanneer sijn woorden suyver zijn en wel uytgekoosen; soo hy sig weet te behelpen met figuuren die de sinnen vlyen en de driften op een onbegrypelijcke wijse verwecken;11 al is het dat hy niets anders dan een deel geslaegene12 sotternyen voor den dag brengt, dat'er niets goeds in al sijn redenen steeckt, nog iets waeragtigs onder alle deese woorden schuylt, ja soo men de schorse van deselve wegnam, men geen selfstandigheyt13 of vastigheyt vinden souw; Hy is na het gemeen14 gevoelen een braef verstant, een kloeckaert,15 een nette en een suyvere Geest. Men begrijpt niet dat het alleen een windbol,16 en een verwyfde is, die niet blinckt als door valsch ligt, dat noit verligten kan, die maer beweegt, om dat de menschen oogen en niet om datse reeden en verstand hebben. Men gelooft alles dat soo een gelooft en men spant sijn uytterste kragten in, om door gelijke klancken elck na vermogen het gehoor te streelen. Ondertusschen soo het gebeurt, dat een Man, gewoon zijnde, een schuyt een schuyt en een aep een aep te noemen; niet hebbende die aenvalligheden in uytspraeck en gesten,17 nog die gemaeckte swier van op een kerfstock18 te praeten,

al is het schoon, dat hy met sijn verstant tot in de innigste1 weesens der dingen is doorgedrongen, dat hy de uytwercksels2 die van de verborgene oorsaecken afhangen voor af speurt3 en grondige preuven4 geeft, dat het saecklijckheden5 zijn, waer mede sijn geest beswangert gaet; Ten6 helpt al niet, Hy moet het seyl strycken, swijgen daer een ander mag spreecken en sijn goede saeck, door de gewaende schranderheyt van een gladgetongde tegenstreever, onder het gemeene volck met voeten vertreeden sien. De styl van schryven heeft hier groote gemeenschap7 met de Tong; en niet selden werden die boecken voor de geleerste gehouden, die met een oneyndig getal hoogdraevende woorden, met aengenaeme vertellingen en liefelijcke afweydingen,8 door gelardeert zijn: voor al soo den Schryver ernsthaftig9 is en met een deftigheyt die het gemeen te boven gaet voor den dag komt springen. Soo eenen mag onbekommert de sotste grollen op het papier krabbelen die ooit de duttenste bestemoers10 by wintersche avonden uyt hun spinrocken11 sogen. Daer is niets aengelegen,12 het Boeck vloejt over van wysheyt en den Schryver is een verstandig man. Vraegt dit den ouden Utrechtse SIMEON,13 die vlugge Bibliotheeck Schryver, die fraeje Translateur14 uyt alle bekende Hoogduytsche Taelen en Hy sal uyt ondervinding konnen betuygen dat dit seer waeragtig is. Of byaldien iemand liever uyt de mond van een Predikant wilde weeten, hoe de hartstogten door een gladde tong sijn gaende te maecken en wat vermogen de woorden hebben, om logge geesten voor een korte tijd als buyten sig selven te verrucken, die vervoege sig ter gehoor van den Amsteldamsche Apostel PETRUS15 en hy sal wonderen ervaeren, ja sodaenige als byna nergens te vinden zijn. Desen Heer heeft onlangs in drie Predicatien16 of liever Oratien agter een, daer sulcke openbaere blijcken af17 gegeven en voor de

geheele wereld getoond, hoe hy in staet is, om een halve eeuwigheyt na malkanderen met een weergadelose Eloquentie van een Niet weesen1 te redeneeren, dat elck moet bekennen noit iets diergelijcks gehoort te hebben. De lust om tegens den Satan te plockhairen2 en de magt van dien bosen Geest in twijffel te trecken, moest oock iemant geweldig bekroopen hebben, om hier door sig sulck een magtige wederpartyder3 op aerden te willen verwecken. Ick meen oock niet dat den Frieschen Hercules,4 daer alle menschen t'hans de mond en penne soo vol af hebben, wegens sijn Boeck waer door elck onttoverd word, sig oock veel bedanckt5 van met dese welspreeckende Cicero6 en eygensinnige Cato7 in questie8 geraeckt te zijn. Ondertusschen, dit leyt'er toe;9 en daer is byna niemand in Nederland of verwagt met het grootste ongeduld, hoe het worstelen van deze twee ongelijcke Campioenen, noch eyndelijck sal aflopen. En nademael10 het dollemans werck schijnt, dat een alleen sich onderwint11 om tegens een gantsch Leger in 't veld te treden, voor al soo men niet weet uyt wat stoffe wedersyds partyen haer waepenen gesmeed zijn, soo komt hier onsen PHILOPATER voor den dag, om (terwijl een ander het magazyn van den Duyvel-bespringer visiteert)12 een net verhael te doen, met wat voor geweer de geenen voorsien zijn, welcke van nu af aen haer de gewisse Victorie komen toe te leggen.13 Hy, die van sijn eerste jeugt af grondige kennis pretendeert te hebben van de Geheymenissen dier Theologie,14 welcke sedert 20 a 30 jaeren15 herwaerds met soo veel geswets en getiers voor de alderregtsinnigste, best beschaefste en Cierlijk opgeschickste16 in de Geunieerde Provintien17 is aangepresen, stelt uw deselve soodaenig als se18 is, in haer eygen weesen en levendige verwe voor. Niemant behoeft hier juyst op het nauwste19 te vraegen, waerom sulcks van hem tegenwoordig gedaen word. 't Sal genoeg zijn, dat wy uw in opregtigheyt verseeckeren, hoe niets als een edelmoedige krygelheyt20 hem hier toe overgehaelt

heeft. Men hoort t'hans niet anders als een eenpaerig geroep by Grooten en kleynen, Geleerden en Ongeleerden, in Steeden, Dorpen en Vlecken, dat de Religie van Staet, naementlijck de Gereformeerde, openbaerlijck mishandelt en door louter gewelt verkragt word. Dat men de banden van eenigheyt breeckt. Ja dat selfs Gods H. Woord miserabele misduydingen1 en in de sin wanschickelijcke verwringingen2 moet lijden. Weest eens begeerig te weeten, waer in dit blijckt. Men sal 't uw seggen: Het rijcke der duyvelen word geweld aengedaen en hun vermoogen3 onder de voet verplettert. Men vermindert het getal van deselve; Vind'er maer een; maer band hem in de hel. Den mensch word alleen oorsaeck van sijn sonden, en buyten staet van de schult hier af op een ander te schuyven gestelt. Het schepsel word kleyn, God groot gemaeckt en de tweederleye ingewickelde Goden-dienst4 van de hand gewesen. Dit is die verfoejelijcke ketterye. Hier in bestaen die leerstucken, waer door het fundament der Religie en de Formulieren van eenigheyt5 geschonden worden. Den Schrijver word onder den rang der Spinosisten6 en sijn Boeck voor allerhande vervloeckinge bloot gestelt. Dit inderdaed moejd7 onsen Philopater ten alderhoogsten. 't Is hem onmooglijck sulck een tael te kunnen verkroppen. Hy weet by ondervinding hoe men seedert langen tijd in Kercken en op Academien de Formulieren van eenigheyt heeft gehandhaeft, welcke leerstucken dat het zijn, die men voor volle Geloofs-artykelen wil erkent en beleden hebben. Wat fraeje sin8 en uytleggingen men na eygen believen aen de geheele Bybel komt te geven. Kort om, hy gevoelt nog hoe hem de borstels in de maeg steecken, waer mede de Studenten op de Hooge Schoolen van hunne Professores gevoed worden. Hy acht sich in Conscientie9 verpligt, hier af een kort vertoog10 aen de wereld te geven; en wil met eenen, dat men weete het beleyd dat sijn Vader gehouden heeft in sijn eerste en tederste11 opvoedinge. Ten eynde men daer uyt mag bemercken hoe het, daer men dus gevoeld en doet; nog hedendaegs toegaet. Hy heeft liever daer toe de penne van een ander dan sijn eygene willen gebruycken, om dat het Erinneren van sijn voorgaende Conditie hem

in het herdencken van deselve te levendig in de ziele treft. Weest dan verseeckert hier een waere Historie en geen Satyrische Fynman1 te sullen leesen.

Dat Boeckje seggen broederen Coccejanen, deed over 10 jaeren2 al veel bysondere nuttigheden. Wel aen, wy belooven ons van dit geen mindere3 en verwagten ondertusschen, dat het voor veele een heylsaeme oogenbalsem4 verstrecken sal.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs