Brieven. Deel 9. 26 september 1920-9 mei 1940

[p. 313]

Bijlage 1c

S., ‘Bârâs Kangean. (Nog eens: Kangean in nieuwe banen geleid)’ in Weekblad voor Indië 16 (1919-1920) 49 (14 maart 1920), p. 730-732, bij 4115. De vijf foto's bij dit artikel kunnen hier niet gereproduceerd worden.

Bârâs Kangean.^*
(Nog eens: Kangean in nieuwe banen geleid)

Voorwaar een bestuursman, de tegenwoordige controleur van de Kangean-archipel, die weet, wat een bestuurstaak inderdaad is! In het begin van het vorig jaar aldaar geplaatst, stelde ZEd. een programma van werkzaamheden op tot economische opheffing van de Kangeaners. Deze bestuursambtenaar overzag zoowel de factoren, die hiertoe kunnen bijdragen, als de redenen die deze belemmeren. Heil verwachtte de jonge controleur allereerst van een beter exploiteeren der hulpbronnen, de redenen die deze economische opheffing tegenhouden zocht hij echter niet in de eerste plaats, zooals gewoonlijk wordt aangenomen in ‘de luiheid en domheid van het volk’, doch voornamelijk in de aldaar heerschende volksziekten, met name framboesia tropica (pateh), wormziekten en schurft. Zeker pleitend voor het economisch inzicht van dezen jongen ambtenaar!

Bij de plaatsing van dokter Fanggideaj, Indisch arts, te Kangean, zag de controleur na een korte kennismaking in, dat hij met dezen ambtenaar niet alleen gekregen had een medisch adviseur van een wetenschappelijken aanleg en plichtsbetrachting, maar ook een helper om zijn plannen ten uitvoer te brengen. De controleur en de dokter gunden zich geen rust; men zag ze steeds bij elkaar, berg op, berg af, dessa's in, dessa's uit, nu eens per rijtuig, dan weer te paard of te voet. Toen eenmaal voldoende materiaal was verzameld, werd een schrijven tot de respectievelijke chefs gericht, waarin werd aangetoond de stilstand der toename van het zielen-aantal gedurende de laatste 10 jaren als gevolg van aldaar heerschende volksziekten en waarin ten slotte voorgesteld werd een campagne te voeren tegen deze ziekten. Voorwaar: Kangean in nieuwe banen geleid om te komen tot een economische vervolmaking, uitgaande van het

* Van een inlandsche medewerker.

[p. 314]

standpunt, dat deze eerst mogelijk is, als het volk gezond is. Dat de genoemde volksziekten niet van heden ten dage dateeren, blijkt reeds uit een mededeeling in een wetenschappelijk rapport van den medischen dienst in 1897:

‘Schurft en framboesia kwamen veel bij de bevolking voor, vooral de laatste is algemeen bij hen, zoodat men kan zeggen, dat er geen één kind van Kangean is, dat niet behept is met framboesia.

Onder de kinderen neemt de helminthiasis (wormziekte) een voorname plaats in; deze schijnt een constant verschijnsel te zijn bij de kinderen van dit eiland met buikaandoeningen.’

Ook thans is de toestand nog als een kwart eeuw geleden; men kan het den kinderen, opvallend bleek met een dikke z.g. ‘rijstbuik’, dikwijls voor zich uitstarend, alsof alle levenslicht is uitgedoofd, aanzien, dat zij lijdend zijn.

*^**

Waar juist de Burgerlijke Geneeskundige Dienst bezig is met de strijdwijze te ontwikkelen tegen de framboesia, viel het voorstel in goede aarde. Reeds werd door bovengenoemden dienst Neo-Salvarsan gezonden, met de mededeeling van zijn principe in dit opzicht, n.l. ‘de bevolking moet de noodzakelijkheid gaan beseffen voor eigen en algemeen welzijn offers te brengen; gratis verstrekking van het middel zal daarom groote uitzondering moeten blijven.’

De eerste intra-veneuze Neo-Salvarsan-injecties (direct in het bloed ingespoten) te Kangean gaven na 3 dagen zulke schitterende resultaten, dat het reeds den zevenden dag op de polikliniek storm liep, terwijl moeders met zuigelingen, zelfs van uit het verre Zuiden van het eiland, kwamen opdagen om ook den zegen te ontvangen van dit wondermiddel, te voren nog nooit gezien te Kangean. En dit voor een volkje, dat lijdende is aan injectie-naald-vrees, een ervaring van den medischen dienst bij de cholera-bestrijding in 1918. Deze groote polikliniek-opkomst, waarbij pure belangstellenden en nieuwsgierigen ook goed vertegenwoordigd zijn, heeft echter dit gevolg gehad, dat de door den Burgerlijken Geneeskundigen Dienst toegezonden voorraad Neo-Salvarsan-buisjes smelt als sneeuw voor de zon.

[p. 315]

Met het principe van den geneeskundigen dienst voor oogen is zeker de vraag gerechtvaardigd: ‘Hoe zal men aan een nieuwe voorraad Neo-Salvarsan komen?’

Een volksvergadering op den 7den Februari jl. te Ardjasa gehouden, waarin door den controleur, den wedono en den geneesheer de onmogelijkheid tot gratis-verstrekking van het dure Neo-Salvarsan werd uiteengezet, bracht de bevolking er toe om denzelfden dag nog een vereeniging te stichten, genaamd ‘Bârâs Kangean’ of te wel ‘gezond Kangean’ bestuurd door Kangeaners, met het doel om de volksgezondheid van de Kangean-archipel te bevorderen.

De schoone resultaten met een 20-tal behandelde patienten verkregen na slechts ééne injectie, op deze vergadering gedemonstreerd, deed het volk begrijpen dat de volksgezondheid het uitgangspunt zal moeten zijn van een economische opheffing. En dat het ernst is bij hen, blijkt hieruit, dat enkele uren na genoemde volksvergadering het bestuur der vereeniging f 500. - aan den geneesheer kon overhandigen voor den inkoop van Neo-Salvarsan. Reeds is een request ingediend door deze vereeniging om rechtspersoonlijkheid, terwijl een klein ziekenhuis als nummer 1 op het programma staat.

*^**

Naast de framboesia-bestrijding is Dr. Fanggideaj bezig zijn plannen uit te werken om eveneens in het groot tegen de hinderlijke schurft en de wormziekten, die speciaal ook vele kinderen ten grave slepen, den strijd aan te binden. Tegen de schurft zal o.a. de methode van het zwaveldampbad gedurende een uur toegepast worden.

Verder meende Dr. Fanggideaj verscheidene verschijnselen te hebben vastgesteld, die beschouwd moeten worden als de hoofdfactoren, die de vermeerdering van het zielen-aantal tegenhouden, n.l.

1.	de miskraam en vroeggeboorte
2.	het groote aantal dood-geborenen
3.	de groote zuigelingen-sterfte.

Bestaat er eenig verband tusschen deze verschijnselen en de framboesia-tropica, vraagt onze geneesheer zich af. Dit is een vraag, waarop niet direct geantwoord kan worden. Laten wij hopen, dat Dr. Fanggideaj in zijne poging moge slagen om het al of niet be-

[p. 316]

staande verband wetenschappelijk vast te stellen en zoodoende te komen tot een radicale opheffing van de factoren, die op de bevolkingscijfers drukken.

Helaas heeft Kangean zijn controleur niet mogen behouden; naar mij is medegedeeld, zal de heer P.A. Beynon een dezer dagen worden overgeplaatst naar Sampang. Laten wij verder de hoop uitspreken dat zijn opvolger het onkruid-wieden voor zijne rekening zal willen nemen, waar zijn voorganger reeds de groote boomen van het ontginningsterrein heeft omgekapt.

S.