Brieven. Deel 9. 26 september 1920-9 mei 1940

[p. 172]

4240 (2610a). Aan A. ter Braak-Faber: Parijs, 13 juli 1935

Parijs, 13 Juli.

Beste Ant,

Dank voor je lange uiteenzetting,^1. maar het meeste hiervan wist ik nu, zoodat ik je vnl. op je vragen moet antwoorden. Maar gisteren schreef ik weer een ellenlange uiteenzetting,^2. na de 2 brieven van Menno die hier tegelijk aankwamen, zoodat ik moeilijk nog eens alles zeggen kan. Het beste is dus dat je met Menno samen mijn brief leest en mij daarna zegt wat er nog te verklaren overblijft.

In deze brief van je toch nog een paar punten.

Zelfs de karakterloosheid van Vestdijk heeft bepaalde grenzen niet te overschrijden - zelfs voor de vriendschapsgevoelens die ik hem toch werkelijk toedroeg. Natuurlijk heb ik nooit sterk op hem gerekend, al heb ik het hem bv. nooit kwalijk genomen dat hij als Forum-redacteur meteen publiceeren ging in De Stem.^3. Ik zou het zelfs ‘begrepen’ hebben als hij lid van de M^ij was geworden op een ander moment dan dit; maar niet nu, na die drastische vuiligheid tegenover Marsman?^4. Een kind zou moeten begrijpen dat het hier over de grens gaat, voor iemand die dan toch ook nog de vriendschap opneemt in zijn ‘anale’ levensbeschouwing.^5. En zoo niet, dan heb ik mij vergist; maar dat is dan een reden om aan die vergissing meteen een eind te maken.

Ik kan je niet 3 blzn. schrijven over mijn opvatting van vriend-

1. De brief van Ant ter Braak van 8 juli 1935, half op instigatie van Menno ter Braak geschreven, is volledig afgedrukt in Bw TB-DP 3, p. 260-265.

2. Brief 2610 (828) van 12 juli 1935 aan Ter Braak (Bw TB-DP 3, p. 260-265).

3. Vestdijk was redacteur van de laatste twee jaargangen (1934 en 1935) van de Nederlandse afdeling van Forum. Hij publiceerde in Dirk Costers blad De stem 14 (1934) 4 (april), p. 366-368, drie verzen en in hetzelfde nummer een fragment van Meneer Visser's hellevaart, p. 388-394, en in De stem 15 (1935) 4 (april) een niet ondertekende kritiek op p. 415-416.

4. Vestdijk had zijn benoeming tot lid van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde aanvaard kort nadat de Maatschappij geweigerd had Marsman de Van der Hoogtprijs voor Porta nigra uit te reiken (zie verder 2567 n 1, Brieven V, p. 358).

5. Ant ter Braak had geschreven: ‘Met iemand als Vestdijk kan je alleen als “vriend” verkeeren als je een even anaal karakter met wat er bij hoort bezit en even weinig “karakter” bezit.’ (Bw TB-DP 3, p. 243).

[p. 173]

schap.^6. Wat ik Menno schreef en vroeg naar aanleiding van zijn verhouding tot Vestdijk, geeft er anders toch wel een idee van. Ik heb geen oogenblik getwijfeld aan de eerlijkheid van Menno. Maar jij hebt niet alle gesprekken gehoord die hij met Greshoff en mij over deze ‘vlaamsche kwestie’ gehad heeft, anders zou je mijn teleurstelling beter ‘begrijpen’. Noem het ‘mildheid’, ‘begrijpen’, ‘dégoût’ (van zijn 2 mederedacteuren), ‘laksheid’ - het resultaat blijft hetzelfde. Menno kan niet niet-geweten hebben wat het voor Greshoff en mij beteekende als die vlaamsche bende het ‘won’. Wij hebben daarover de onverkwikkelijkste brieven gewisseld^7. - toen ik in Bretagne zat - en toen ik er ook al uit wilde; toen ik Menno waarschuwde dat die Vlamingen zich tòch breed zouden gaan maken. Hij heeft mij toen, en tot laatst nog, in Parijs gezegd dat hij dat zou beletten, dat Forum dàn zou springen. Dat oogenblik is nu gekomen, en het valt samen met een oogenblik waarop Vestdijk laat zien hoe weinig hij waard is.

Menno had mij ook gezegd dat Vestdijk en Van Vriesland er eerst volstrekt niet over dachten om de inmenging van de vlaamsche redactie te dulden.^* Hij had dus het volste recht om zich tot het uiterste tegen hun draaierij te verzetten. Niet alleen voor zichzelf, maar voor Greshoff en mij.

Greshoff noch ik konden Zijlstra en Van Vriesland schrijven, omdat zij ons terecht zouden gezegd hebben dat wij niet in de redactie zaten en dat de redactie nog geen beslissing genomen had.^8. Maar ik heb Menno wel 4 ½ gezegd dat ik eruit zou gaan als de Vlamingen Virginia wegdrukten. Hij heeft mij hierover een verklaring gegeven: dat hij niet begrepen had dat dit ook van kracht bleef als hij uit de redactie ging. Dat is dan het misverstand geweest.

Nu nog die kwestie van de fl. 1000.; waar Vestdijk ook zijn heil in zoekt! Ik vind dit iets absoluut anders dan lid te worden van die M^ij. Die fl. 1000. zijn een prijs die uitgekeerd wordt door het lijk van een

6. Na enkele opmerkingen over DP en Vestdijk, Slauerhoff en Marsman vroeg Ant ter Braak: ‘Wat jij onder vriendschap verstaat moet je me eens uitleggen.’ (Bw TB-DP 3, p. 244)

7. Verschillende brieven van DP uit november 1933 aan Ter Braak.

* (Dit heeft trouwens Vestdijk zelf ons geschreven.)

8. ‘Waarom hebben jij en Greshoff niet eens aan Vic en Vestdijk geschreven, dat je in ieder geval achter Menno stond bij het bedanken voor Forum. Of aan Zijlstra.’ (Bw TB-DP 3, p. 244).

[p. 174]

mijnheer Van der Hoogt, meen ik, en waarvan wij nu 1000 ½ gelezen hebben dat de M^ij maar de ‘trustee’ was. Waarom die niet aannemen, als men vindt dat men dat doen kan? Ik zeg niet dat ik het doen zou; Menno wschl. ook niet. Maar er is een consequentie in de houding van Slauerhoff^9. die eerst - en met een geopenbaard en zeer ironisch briefje - voor het lidmaatschap van de M^ij bedankt, en daarna, als hij tòch bekroond wordt, uitgaat van het idee: ‘Jullie konden blijkbaar niet anders’, en de prijs aanneemt. Er is een absoluut verschil in tusschen dit, en lid te worden van die troep; maar nogmaals, ook daarin alleen wil ik het niet zoeken, en als Vestdijk lid was geworden op een ander moment had ik hem niet eens verwijten gemaakt.

Je schrijft: ‘Ze hebben zich alle drie gewoon door de Vlamingen laten overrompelen‘ - maar dààr wringt hem voor mij de schoen. Dààrvoor heb ik Menno altijd gewaarschuwd, en Greshoff ook; dàt dat niet gebeuren zou was voor ons de eenige conditie om de samenwerking met die heeren te verdragen. Als door mijn onaangenaam, dictatoriaal, imperialistisch, abrupt, querulantistisch, enz. optreden deze ‘overrompeling’ nog in iets anders veranderd kan worden, dan vind ik dat wij er tenslotte maar allemaal blij om moeten zijn. Aan mijn vriendschap voor Menno zal het niets veranderen, al moet je één ding niet vergeten: dat ik met eenig recht zéér teleurgesteld was en zéér gegriefd toen ik die brieven schreef die hem dan zoo griefden en die nu dan op mijn schaduwzijde gezet (mogen) worden.

Ik hoop van harte dat Forum nu barst,^* voordat die vlaamsche lummels met of zonder roomsche contrôle het heelemaal ‘overrompeld’ zullen hebben. Maar ondanks ons optreden, ik vertrouw geen snars op Vic van Vriesland, die een even ruggegraatloos iemand is als Vestdijk; wat er voor behoorlijks uit hem komt kan mij alleen maar meevallen. De eenige op wie ik vertrouw is Menno. Ik geloof dat voor Menno alle verhaaltjes van solidariteit met zijn mederedacteuren enz. voorbij zijn, waar die mederedacteuren in het begin ook zoo positief neen hebben gezegd tegen de Vlamingen en nu gedraaid zijn; ik geloof dat het er voor Menno nu op aankomt om zoo scherp mogelijk te kiezen: òf Vriesland en Vestdijk, òf Greshoff en mij.

9. Slauerhoff had in juli 1932 de uitnodiging om lid te worden van de Maatschappij afgeslagen; in juni 1934 ontving hij de Van der Hoogtprijs voor Soleares.

* als het niet anders kan

[p. 175]

En àls die Vlamingen het toch nog ‘winnen’, op de een of andere manier, dan stel ik Menno dit voor: hen met Greshoff en mij te bestrijden, in Gr. Ned. of waar dan ook. En mijnheer Vestdijk mag dan de partij van Vlaanderen kiezen. Ik zie heusch nog altijd geen enkele reden om zich klakkeloos door die lieden uit een blad te laten drukken dat aan Menno en mij zijn naam dankt; en dat, terwijl zij dat blad oneindig meer noodig hebben voor hùn prestige en hùn naam, dan wij. Maar ook hierover schreef ik gisteren uitvoerig aan Menno zelf.

Nog één ding: als je denkt dat ik met plezier zulke brieven schrijf aan Menno en deze eindelooze uitleggingen ook nog, dan veronderstel je het ongerijmde. Maar ik ben nu heelemaal bang geworden dat men zich niet kan laten verstaan, ook als men iets 4 keer herhaalt, en met de uitvoerigheid van een gepensioneerd overste.

Als ik mij nu toch nog verklaren moet over iets wat je onduidelijk is gebleven, of ‘onzuiver’, zeg mij dat dan toch zonder aarzelen.

Met Bep en Alain gaat het best.^10. Wij hopen allen jou ook nog eens gauw terug te zien; jammer dat je laatst niet meekwam. Ducroo ken je toch al voor een groot deel uit het MS., is het noodig om die turf nog eens heelemaal te lezen? In ieder geval vergt ‘de vriendschap’ dat allerminst van je!

Hartelijke groeten van ons beiden, natuurlijk ook voor Menno,’ en geloof me, zuchtend van de geleverde verklaring, je

Eddy

10. Elke zin in deze alinea is een antwoord op vragen van Ant ter Braak (zie Bw TB-DP 3, p. 245).