Brieven. Deel 9. 26 september 1920-9 mei 1940

4197 (1674a). Aan E. Bouws: Parijs, 6 juli 1933

Parijs, 6 Juli.

Beste Bouws,

Ik heb met eenige weemoed - en au fond een onbedaarlijke lol - je brief^1. gelezen. Het zou mij voor Forum hevig spijten als je nu nog

1. Bouws' brief van 4 juli 1933 bevindt zich in het Letterkundig Museum (P. 346 B. 2), zie ook 1676, Brieven IV, p. 212. DP zond deze brief met dezelfde post naar Ter Braak, 1675 (402) (Bw TB-DP 2, p. 96), met commentaar. Bouws had Ter Braak op 4 juli 1933 aan het diner hetzelfde verhaal over de opheffing van Forum gedaan, zie Bw TB-DP 2, p. 93
Bouws schreef DP: ‘Van Menno heb je al gehoord, dat Zijlstra te kennen heeft gegeven, dat hij op deze voet niet met “Forum” door kan gaan: het verlies over dit jaar is fl 5000. - over '32 was het fl 5500. - [...] Als we doorgaan bij Nijgh en v. Ditmar (of überhaupt, want welke uitgever zou dit zaakje willen overnemen?) zal het waarschijnlijk zijn in kleinere omvang b.v. 3 vel, en met geringere honoraria, ook met lagere abbonementsprijs. Overigens, tusschen ons (d.w.z. Menno jou en mij) gezegd: van doorgaan kan, voorzoover het de uitgeverij betreft, alleen sprake zijn als ik in Holland blijf, ga ik naar Indië dan zet Zijlstra de uitgave stop aan het eind van deze jaargang. Je zult het misschien wel onjuist achten, dat het bestaan van een tijdschrift afhangt van het al dan niet aanblijven van een secretaris; bedenk daarbij evenwel dat ook het totstandkomen van de uitgave van “Forum” van de bezetting van het secretariaat afhankelijk is geweest. Ook al is, literair gesproken “Forum” het tijdschrift van Menno en van jou; voor Zijlstra's gevoel is mijn aanwezigheid als “schakel” beslissend voor het bestaan van het tijdschrift.’

[p. 126]

naar Indië ging; voor ons allen natuurlijk, maar voor Forum toch het meest! Die arme menschen, die zich verbeelden in de literatuur wat te presteeren, krijgen af en toe tenminste nog een ‘veeg der rechtvaardigheid’ om hun te wijzen op hun ware staat. Met jou is Forum begonnen; uit jou en Zijlstra is Forum geboren; met jou zal het niet alleen inkrimpen, maar ondergaan. Het eenige wat overblijft is: de demonstratie^2. - door jou! - van die ‘mogelijk- en onmogelijkheid’, die je zoo mooi aangeeft.

Het zij dan zoo; de zaak interesseert mij dan verder geen bal meer. Doek Forum vooral op, en zeg maar niets aan Zijlstra van al die bescheiden en welwillende en bijna zelfverzakende woorden die je hem zeggen ging.^3. Jij wordt leider van de radio-omroep in Indië, Menno zal nog wel voortgaan ergens te publiceeren, zooals hij wschl. gedaan zou hebben als er niet alleen geen Forum, maar zelfs als er geen Zijlstra bestaan had; ik zal me ook wel debrouilleeren als

2. Bouws schreef DP aan het slot: ‘Aan de redenen voor opheffing welke ik al eerder aanvoerde, zou ik willen toevoegen, dat deze tweejaar als demonstratie voldoende zijn geweest, dat dus literair de mogelijkheid van bestaan van een goed Nederlandsch tijdschrift is aangetoond. Maar evenzeer, dat economisch de bestaansonmogelijkheid is bewezen.’

3. Bouws schreef: ‘Mijn standpunt is dat “Forum” ook zonder mij zal kunnen bestaan en ik zal dit Zijlstra nog eens met nadruk zeggen zoodra vast staat dat ik naar Indië ga, hetgeen in de loop van deze maand het geval zal zijn.’ (Deze passage volgt onmiddellijk op de in noot 1 aangehaalde).

[p. 127]

‘partikulier sadja’^4. in de schrijverij, gesteld dat mijn veranderde omstandigheden mij niet te veel werk geven elders.

Je brief is zóó duidelijk, dat verder praten overbodig wordt. Tant pis voor iedereen: Zijlstra inbegrepen, met zijn 11500 fl. schade, en het voor een ‘goed tijdschrift’ (gelukkig dat jij dit nog zegt) onvatbare Nederland. Misschien wijd ik over eenigen tijd wat ‘herinneringen’ aan deze literaire periode van ons leven, die ons ‘verbonden’ heeft; ik zal dan niet nalaten te verkondigen dat jij, onder de bedrieglijke titel van ‘secretaris’ (maar Lenin was wel ‘commissaris’) in wezen Forum zèlf was.

Je zou me werkelijk tegenvallen, als je Zijlstra nu nog wat toepraten ging van Forum toch maar voortzetten en zoo meer. Evenals Zijlstra, maar ik denk eigenlijk: beter, moetje beseffen dat Forum zonder jou iets anders zou zijn, iets dat bijv. heelemààl niet meer een ‘goed tijdschrift’ genoemd kan worden, zelfs in Nederland. Die voorstellen van verminderde plaatsruimte en honorarium lijken mij in de gegeven omstandigheden niet alleen te poover, maar ook te idealistisch; één waarheid springt uit dit alles naar voren: Forum en Bouws heffen elkaar op.

*^**

Na deze klaagzang, nog antwoord op de zaak^5. waar Zijlstra ‘wel voor voelt’. - Als hij zijn voorstel spoedig wil doen, heeft hij kans, anders is Meulenhoff hem vóór geweest. Dat is alles wat ik ervan zeggen kan; het is mij nl. onverschillig of ik dat boek te vertalen krijg voor Meulenhoff of voor Zijlstra, de betaling zal wel ongeveer hetzelfde zijn.

De N.R.F. vraagt fl. 150. (1500 frs.) voorschot en wschl. een percentage per verkocht exemplaar. Als Zijlstra dat voorschot dus aanbiedt, moet hij erbij opgeven hoe groot de oplage wordt en

4. Niet-ambtelijk persoon; de uitdrukking verwijst naar de argwaan van ambtenaren voor niet-ambtenaren in de kolonie, toen na 1870 het staatsmonopolie op de handel werd opgeheven en de weg voor de partikuliere ondernemers openstond.

5. De vertaling van Malraux' La condition humaine; Bouws was letterkundig adviseur van Nijgh & Van Ditmar. Hij schreef DP over Zijlstra's voorwaarden: ‘Vermoedelijk zou het dus voor ongeveer fl 2. - verkocht worden. Als honorarium voor de vertaling dacht hij zich ± fl 250. -, voor de auteur één franc per verkocht exemplaar met een voorschot van 1500 francs.’

[p. 128]

hoeveel de prijs wordt per exemplaar.^* Hij moet schrijven, niet aan Malraux, maar aan Gallimard. (N.R.F. 5 rue Sébastien-Bottin, Paris 7^e).

Voilà. Gelijk hiermee verzond ik mijn copy voor Augustus. Dit schrijf ik in een café^6. met een Fransche rotpen. Denk niet dat ik kwaad ben; je zou je vergissen. Ik vind de klucht van Forum een beetje treurig (in iedere beteekenis) maar tenslotte logisch; en ik ben er nu van overtuigd dat opdoeken verreweg het beste is.

Beste groeten.

Je E.

* Wil hij 1 franc per verkocht ex. voorstellen, afgezien van den prijs per ex., laat hem dit doen; - maar de oplage moet hij er liever bij zeggen.

6. Café de Flore te Parijs, op de hoek van de boulevard St. Germain en de rue St. Benoît.